TO R B A L I A N A D O L UL İ S E S İHAZIRLAYAN:Neriman ARICISOSYAL ETKİ ve SOSYAL DAVRANIŞFELSEFE ÖĞRETMENİSOSYAL PSİKOLOJİ ve GRUP DİNAMİKLERİANAHTAR KAVRAMLARSosyal Psikoloji Gruba uyma davranışı İknaGüçSosyal etki İtaatÖnyargı önyargının azaltılmasıAyrımcılık Kalıp yargılarSosyal biliş ve Sosyal algıSosyal kategoriler SaldırganlıkÖzgeci davranışKişiler arası çekicilik TutumlarveTutum değişimiİletişim İzlenim oluşturmaKüçük gruplar LiderlikKitle davranışı Gruplar arası ilişkilerSosyal Psikoloji, birey–çevre etkileşimi açısından sosyal (toplumsal) dav- ranış biçimlerini inceler. B aşka insanları nasıl algıladığımızı, bizim onlara onların bize karşı nasıl tepki gösterdiklerini; değişik sosyal durum ve or- tamlarda bulunmaktan bizim ve başkalarının nasıl etkilendiğini inceler.Bunları Hepimiz YaşıyoruzOğul: Baba, kamp yapmaya deniz kıyı- sına gidiyorum. Önü- müzdeki iki ay için arabayı ödünç alabi- lir miyim?. Baba:Sen çıldırdın mı? Oğul: Tamam ta- mam. Hiç olmazsabu akşam için ödünç verebilir misin? Kız arkadaşımı sinemaya götüreceğim de.Baba: İşte şimdi mantıklı konuşmaya başladın. (Brewer ve Crano, 1994, s. 2)-“Ayşe Hanım durak- ta otobüse biner, bir yer bulur ve oturur. Oturur oturmaz dakarşısındaki kadının kendisini, kıyafetini dikkatle incelediğini fark eder. Hiç fark etmemiş gibi yaparak kendine çekidüzen verir, poz alarak ba- kışlarını başka tarafa çevirir”(Kağıtçıbaşı, 1999, s.67) .-Burcu aynanın önün- de oturmuş, o sabah yapacağı iş görüşme- sinde ne giymesi ge- rektiğini düşünüyor- du. Geçen ay lüks bir mağazadan aldığı şıkfuların, kariyerine önem veren yetenekli bir kadın imajı vere- ceğini düşünerek, bu fuları takmaya karar verdi. (Uyarlandığı kaynak:Brewer ve Crano, 1994, s. 368) .UYMA DAVRANIŞISosyal etki, gruba uyma davranışını oluşturur.Uyma davranışı da sos- yal davranışın düzenli olmasını sağlar. Sosyal davranış düzenli oldu- ğunda, bireyler hem kendi davranışlarını ona göre ayarlayabilir,hem de başkalarının davranışlarını önce- den tahmin edebilir- ler. Böylece çatışma- sız ve uyumlu bir sos- yal etkileşim oluşur. Toplumlar davranış- larda uygunluk ve düzen sağlamak için belirli normlar (kurallar) geliştirir-ler. Çocukluktan başlayarak tüm bi- reyler bu normları öğrenir ve uygular.Bazen ortak öğrenme ve zorunluluk olmak- sızın insanlar uyma davranışı gösterilebi- lir. Örneğin, caddede birkaç kişinin gökyü- züne baktığını görendiğer insanlar da gökyüzüne bakarlar.Uyma davranışı, ita- at, ikna, özdeşleşme biçiminde gerçekle- şir.İnsanı Etkileme YollarıÖdüllerBaskıUzmanlıkBilgiYasal otoriteAcizliğin gücüUyma davranışının ortaya çıkışında ik- na olma da önemli rol oynar.İkna yoluyla uymada mesajı verenin ko- nusunda uzmanlığı, mesajın içeriği, tek- rarlanma sıklığı, mesajı alanın konu- ya ilgisi, psikolojik durumu sosyal etki- nin gücünü belirle- yecek etkenlerdir.Kişi kendi istemedi- ği haldebaşkaları istiyor diye bir davranışta bulunuyorsa buna itaat (boyun eğme) denir.Aşağıdaki gibi bo- yun eğdirme tek- niklerinde birey üzerinde hep bir baskı hisseder:Sadece o değil ri- cası, önce büyük sonra küçük rica tekniği, önce kü- çük sonra büyük rica tekniği, sıra dışı istek tekniği…Sosyal davranışınoluşması için yüz yüze ilişki içinde olunmasışart değildir.Başka insanların fiziksel varlıkları olmadanonlarla ilgili kanılar,algılar, anılar, duygular, vb. kişinin davranışlarını etkiler.GRUPbüyükse,söz birliği yapmışsa, üyelerigüvenilir ve saygınsa SOSYAL ETKİdaha güçlüdür34905951627512304669-1666811UYMA DAVRANIŞININ BİÇİMLERİİ TAATÖZDEŞLEŞİM BENİMSEMEGrup baskısı ve uyma davranışıSolomon Asch'in deneyi (1955)Asch, deneyi üniversite öğrencileri ile yapıyor. Her bir öğren- ci odaya girdiğinde, odada halihazırda beş kişi oturuyor olu- yor. Bir masanın etrafına sıralanan gruba dört adet çubukgösteriliyor. Çubuklardan biri gerçek çubuk. Diğer üçü ise o çubukla boylarının karşılaştırılması istenen karşılaştırma çu- bukları.Gruptan, sırayla herkesin her bir çubuğun boyu hakkında bir yo-dikleri bulunuyor.rum yapması ve esas çubukla ay- nı boyda olan karşılaştırma çu- buğunu bulması isteniyor. Ken- dinden önceki herkes, söylenme- si gereken 3. çubuk dışında (C) bir yanıt verince, üniversite öğ- rencilerinin üçte birinden fazla- sının, bu karara uyum sağlayarak bile bile yanlış çubuğu göster-Sosyal Öğrenme KuramıAlbert Bandura’nın BOBO DOLL deneyiTelevizyon,sinema ya da diğer medya araçlarındaki şiddet bizi saldırganlaştırıyor mu?64806821064Bandura, deneyinde bazı çocuklara birfilm izlettiriyor. İzlettirdiği filmde, "Bobo doll" adı verilen bir oyuncağa bağırıp sö- ven, onu tekmeleyen bir ergin görülmek- te. Bunu izleyen çocuklar, daha sonra teker teker oyuncakla dolu bir odaya alı- nıyorlar. Tam oyunlarının ortasında, biri gelerek bu oyuncaklarla artık başka bir çocuğun oynayacağını söylüyor. İlgi çekici bu odadan çıkarılan ve hayal kırıklığına uğratılan çocuk, içinde az oyuncağın bu- lunduğu bir başka odaya alınıyor. Bu oda- daki oyuncakların arasında "Bobo doll" da bulunuyor. Filmi izleyen gruptaki çocuk- ların, "Bobo doll"a daha saldırgan davran- dıkları gözlemleniyorBirisi bize bir iyilik yaptığında (Örneğin, diğerlerinden hediye aldı- ğımızda), biz de karşılığında bir iyi- lik yapma gereği hissediyoruz.Karşılıklı İlişki KuramıKültür ve sosyal normlar,yaşamımızın tüm koşullarınıbelirler.ToplumsallaşmaKişi kültürel değer ve normları toplumsallaşma denilen birsüreç yoluyla kazanır. Top-lumsallaşma öğretim ve taklit yoluyla kazanılar.Bu süreç ba- zı farklılıklara karşın yine de her yeni gelen kuşağın bir ön- cekiyle oldukça benzer özel-likler taşımasını sağlar.Toplumun temel davranış bi- çimlerini öğreten ilk kaynak, ailedir.Bireyin davranışlarını, görüşle- rini, bir toplum ya da grubun kurum gelenek ve düşünceleri- ne göre düzenlemesi, değiştir- mesi uyma davranışıdır.Birey bir grubun üyesi olmakla o grubun normlarını, değerle- rini, yaşam biçimini öğrenir. Onları içselleştirir, grupla öz- deşleşir.Tutum ve davranışları değişir.Bireyin yalnız olduğundaki davranışı ile grup içindeki davranışı farklıdır.Grup içinde olma, gruba bağlanma insanı yalnızlık duygusundan uzaklaştırır. Grup desteğinin varlığı kişi- lere doyum sağlar. Güven duygularını artırır, verimli- liğini yükseltir.SOSYAL ETKİ BİÇİMLERİTORBALI ANADOLU LİSESİALPKENT MAHALLESİ TORBALI/İZMİRTel: (232) 8565758E-posta: [email protected] etki, bireyin onu algılayış biçimine göre farklı özellikler kazanır.Eğer, birey sosyal etkiyi bilgi sağlayıcı olarak algılıyorsa o sosyal etki bilgiye dayalı (bilgisel) niteliklidir. Ama birey sosyal etkiyi normatif ve zorlayıcıolarak algılıyorsa, bu türden sosyal etki kurala dayalıdır (kuralsal). Birey, ödül almak veya cezadan kurtulmak için kurala uyabilir. Başkaları istediği için kural ve komutlara uyarak davranmak itaattir.Özdeşleşme süreci sonunda da ortaya çıkabilir uyma davranışı. Bu tür sosyal etki, bireyde model oluşturan figüre benzeme, onun yaptıklarını yaparak sanki o olma duygusunu sağlar. Çok sevdiği babası gibi yürüyen, çevre te- mizliği konusunda onun gibi duyarlılıklar sergileyen çocukta davranış deği- şikliği, özdeşleşim kurma yoluyla gerçekleşmektedir. Çocuklar hayvanlarla daha kolay özdeşleşim kurdukları için onları etkilemede hayvan öyküleri, görüntüleri kullanılabilir. Benimseme bir başka uyma davranışıdır. Burada kişi bir kurala veya görüşe gerçekten inandığı için, aklı yattığı, anladığı ve uygulamak istediği için uyar. Benimseme ile uyma davranışında zorlayıcı bir dış neden yoktur.Otobüste bir yaşlıya yer verme davranışı:Bunun doğruluğuna inandığı için yaptı : BENİMSEMEOtobüsteki eleştirici bakış ve sözlerden kaçınmak için yaptı : İTAAT ETMEYanında oturan çok değer verdiği, sevdiği ağabeyi yer verdiği için yaptı :www.toral.k12.tr ÖZDEŞLEŞMETUTUMLAR ve SOSYAL DAVRANIŞBir kişi, nesne ya da durumla ilgili oldukça düzenli ve sürek- li olan inanç ve duygulara tu- tum denir. Bu inanç ve duygu- lar bireyin o kişi, nesne ya da duruma karşı belirli bir biçim- de davranmasına neden olur.Tutum, bilişsel, duyuşsal ve davranışsal ögelerden oluşur. Tutum nesnesine ilişkin inanç- lar bilişsel ögeyi; inançlara bağlı heyecanlar duyuşsalögeyi; belirli bir biçimde tep- ki vermeye hazırlıklı olmak davranışsal ögeyi oluşturur.Tutumun ortaya çıkışında kişi- nin içinde yaşadığı grup, kişi- nin gereksinim ve istekleri, kişiliği ve bilgilenmeleri rol oynar.Ne denli güçlü ve ne denli yo- ğun olurlarsa olsunlar tutum- larımızı çevresel ve kişisel zorlamalarla unutabilir ve de- ğiştirebiliriz.Oysa bir nesne, kişi ya da durumun çeşitli nedenlerle olumlu veya olumsuz biçim- de yargılanması olan önyar- gılar tutumlardan farklıdır.Önyargılar oldukça sabit ve mantıklı tartışmaya açık de- ğildir. Çoğunlukla önyargıla- rımızı kabul etmeyiz. Önyar- gı kökü derinlerde olan tu- tumdur bir çeşit.Önyargıların oluşumunda ço- cukluktaki öğrenmelerin, grup üyeliğinin ve algılanan benzer- liğin önemi büyüktür. Çevresin- de söylenen sözler, yapılandavranışlar, dedikodu ve yargı- layıcı tutumlar çocukta iz bıra- kır.Herkes ait olduğu grubun tutum ve değerlerini benimser ve sür- dürür. Kişiler kendilerine ben- zeyenden hoşlanırlar.Kişiler arasındaki farklılıklar ne denli çoksa önyargılar da o öl- çüde fazla olur.