Tiyatro Nedir?

Günlük hayatta karşılaşabileceğimiz olayları sahnede göstermek amacıyla yazılan eserlere tiyatro denir.

Tiyatro, bir oyunu sahnelemeye, onu seyircilere göstermeye dayalı bir sanattır. Tiyatro alanında ortaya konan edebi ürünler de doğal olarak göstermeye dayalıdır. Drama, dramatik edebiyat gibi sözler de tiyatro anlamına gelir. Dilimizde tiyatro sözcüğü sahne eseri, sahne eserlerini oynama sanatı ve sahne eserlerinin oynandığı bina anlamlarında da kullanılır.

Tiyatro, olayları dekorlar ve kişiler yardımıyla günlük hayatta olduğu gibi gözümüzün önünde canlandırır. Bunun için hem göze hem de kulağa hitap eden güzel sanatlardan yararlanır. Söz ve hareketler birbirini tamamlar. Oyuncu ile seyirci bütünleşir. Bu bakımdan edebî türler arasında en canlı ve hayata en yakın olanı tiyatrodur.
 

Tiyatronun Özellikleri

1. Tiyatro, konuşma ve eyleme dayanan, olayları oluş halinde gösteren ve yaşayanların ağzından anlatan yazı türüdür.
2. Dilimizde “temaşa sanatı” olarak da bilinir. Fransızca “piyes” sözcüğüyle de karşılanmıştır.
3. Diyaloglar, davranış, hareket ve durumlar; tiyatroda oyuncular tarafından jest ve mimiklerle aktarılır.
4. Tiyatro yazılı bir metnin taklididir. Roman, öyküdeki mekana karşılık “sahne” vardır.
5. Gerçeklik duygusunun yansıması için sahne düzenlenmesine (dekor) önem verilir.
6. Anlatmaya bağlı metinlerdeki kişi betimlemeleri oyunculara kostüm olarak yansıtılır.
7. Tiyatro dini törenlerden doğmuş­tur. Batı tiyatrosunun kaynağı eski Yunan tiyatrosudur. Eski Yunan tiyatrosu, şarap tanrısı Dionysos adına yapılan “Dionysia” denen törenlerden doğmuştur.
8. Tiyatroda sahnelenen yapıtın teması, temanın ele alınış biçimi tiyatro türlerini ortaya çıkarmıştır. Tiyatro türlerini ilk kez sınıflandıran Aristoteles’tir.
9. Rönesans’ın yetiştirdiği en büyük tiyatro yazarları İngiliz Shakspeare; İs­panyol Lope de Vega’dır.

Tiyatronun Bölümleri

Tiyatro eserleri de hikaye ve romanda olduğu gibi üç bölümden oluşur: Serim, düğüm ve çözüm.

Serim (giriş): Tiyatronun baş bölümüdür. Bu bölümde olay ve olayla ilgili kişiler kısaca ele alınır. Konunun niteliği tanıtılır.
Düğüm (gelişme): Tiyatronun orta bölümüdür. Bu bölümde olaydaki kişilerin çatışır ve çatışma merak uyandıracak bir hâl alır.
Çözüm (sonuç): Tiyatronun son bölümüdür. Olay ya da olaylar dizisinin bir sonuca ulaşması, izleyicinin kafasında uyanan soruların yanıtlarını bulması bu bölümde gerçekleşir. Bu bölümünde ise olay bir sonuca bağlanır.
 

Tiyatronun Öğeleri

Genel anlamda tiyatro sanatını oluşturan öğeler şunlardır;

Olay: Olay anlatılmaz, oyuncular tarafından canlandırılır. Tiyatro eserinde olay bir mücadeleden, yani iki kuvvetin çarpışmasından doğar. Çarpışan güçler insanın insanla; insanın hayvanla ya da insanın doğayla mücadelesi şeklinde geçer. İnsanın kendisiyle mücadele ettiği oyunlar da vardır. Bu tür oyunlar genellikle psikolojik yaklaşımlarla aktarılır.

Kişiler: Olayları yaşayan ya da olaydan etkilenen varlıklardır. Olayları ön planda yaşayan varlığa olayın başkahramanı denir. Bir oyunun metninde, kişilerin dış görünüşleri ve iç dünyaları genel çizgileriyle belirtilir, ayrıntılı olarak tasvir edilmez. Bu, oyun kişisini canlandıran oyuncunun yorumuna bırakılır. Aynı oyun, değişik zamanlarda ve değişik oyuncular tarafından canlandırıldığında da bu ayrıntılar değişebilir.

Zaman: Bir tiyatro eserinde zaman, hikayede ve romanda olduğu gibi kesintisi olarak sürmez. Oyun yazarı, ele aldığı olayın geçtiği zamanı kendince belli parçalara böler ve olayın bu anları üzerinde durur.