-
1
1 Yeni Mesajın Var
yeni Sitemize hoş geldin. Sorularını bize sorabilir anında cevaplarını alabilir hemen bir sürü arkadaş edinebilirsin. Hadi hemen kayıt ol sorularının cevabını ve okulundaki arkadaşlarını bul. Ücretsiz Üye Ol
Download / İndir
Soruya Dön
Dosya : 61_fiil-nedir.pptx Sunusu
İlgili Soru : Fiil Nedir Çeşitleri Özellikleri Örnekleri
Aşağıdan bu sunuya ön izleme yapabilir ve bilgisayarınıza indirebilirsiniz.
Önizleme:
FİİLLERppt_xppt_y
2. Sayfa
Fiilleri şu başlıklar altında inceleyebiliriz:Fiiller (eylemler)Fiillerde kipFiillerde anlam (kip, zaman) kaymasıEk fiilYapılarına göre fiiller
3. Sayfa
A) Fiiller( Eylemler)Bir oluşu, bir durumu veya bir kılışı kip ve kişiye bağlayarak anlatan sözcüklere fiil denir.
4. Sayfa
Fiiller (Devam)Pratik olarak ismi fiilden ayırmak için –me, -ma olumsuzluk ekini ya da –me, -ma mastar ekini kullanırız.
5. Sayfa
Fiiller (Devam)Eğer bir kelimenin sonuna olumsuzluk ekini ve mastar ekini getirebiliyorsak o kelime fiildir, getiremiyorsak isimdir.Geldi…gelmedi, gelmekOturmuş…oturmamış, oturmakSöylüyorum…söylemiyorum, söylemekKitap…kitapma, kitapmak
6. Sayfa
Fiiller, anlamlarına göre üçe ayrılır:Kılış fiilleriDurum fiilleriOluş fiilleri
7. Sayfa
Kılış FiilleriNesne alan, hareket bildiren ve ‘neyi,kimi’ sorularına cevap veren fiillerdir.Kırmak, atmak, dikmek, içmekBaba koruk yer, oğlunun dişi kamaşırBu işi olsa olsa sen yaparsın
8. Sayfa
Durum FiilleriNesne almayan, öznenin içinde bulunduğu durumu gösteren fiillerdir.Yürümek, oturmak, gitmek, ağlamakSu uyur, düşman uyumaz.Can çıkar, huy çıkmaz
9. Sayfa
Oluş FiilleriKendiliğinden ve zaman içerisinde gerçekleşen fiillerdir.Sararmak, yaşlanmak, uzamakYine yeşillendi fındık dalları.Genç yaşta ağardı saçlarım.
10. Sayfa
B)Fiillerde KipFiillerde zaman,şahıs veya dilek bildiren, ek almış biçimlerine kip denir.Kipler ikiye ayrılır:Haber ( bildirme) kipleriDilek ( isteme) kipleri
11. Sayfa
Haber KipleriZaman eklerinin hepsine birden haber kipleri denir.Haber kipleri şunlardır:Görülen ( di’li) geçmiş zamanÖğrenilen ( miş’li ) geçmiş zamanŞimdiki zamanGelecek zamanGeniş zaman
12. Sayfa
Görülen Geçmiş ZamanEylemlere ‘-dı, -di, -du, -dü’ ekleri getirilerek yapılır. Anlatan kişi olaya bizzat tanık olmuştur.Beraber yürüdük biz bu yollarda Beraber ıslandık yağan yağmurdaHep birlikte geziye gittik
13. Sayfa
Öğrenilen Geçmiş ZamanEylemlere ‘-mış, -miş, -muş, -müş’ ekleri getirilrek yapılır. Daha çok başkasından duyulma, aktarılma,sonradan farkına varma anlamı taşırlar.Aaa! Çorabım kaçmış.(farkına varma)Bir varmış, bir yokmuş.Seni sormuşlar.(başkasından duyma)Yemek güzel olmuş.
14. Sayfa
Şimdiki ZamanEyleme ‘-yor’ eki getirilerek yapılır. Eylem ile anlatış aynı zamanda gerçekleşir.Ders çalışıyorum.Gidiyorum, gurbeti gönlümde duya duya.Bir yer var, biliyorum; Her şeyi söylemek mümkün; Epeyce yaklaşmışım, duyuyorum; Anlatamıyorum.
15. Sayfa
Gelecek ZamanEyleme ‘–ecek, -acak’ ekleri getirilerek yapılır. İşin gelecekte yapılacağını bildirir.Önümden çekilirsen İstanbul görünecek Nerede olduğumu bileceğim.Mektuba yazacak sözüm kalmadı.Not: ’dır’ ekiyle birlikte kullanıldığında kesinlik anlamı taşırlar.Yarınki maç saat 14:00’te yapılacaktır.
16. Sayfa
Geniş ZamanEyleme ‘-r, -ar, -er’ ekleri getirilerek yapılır.Seni ancak ebediyetler eder istiab.Ağlarım, ağlatamam; Hissederim,söyleyemem.Senden sana sığınırım.Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol.
17. Sayfa
Dilek KipleriFiile dilek anlamı katan kiplerdir. Haber kipleri gibi belirgin bir zaman anlamı taşımazlar. 4’e ayrılır:Dilek- şart kipiİstek kipiGereklilik kipiEmir kipi
18. Sayfa
Dilek-Şart KipiEyleme ‘-se, -sa’ eki getirilerek yapılır. Fiilin yapılması dileğini bildirir.“Bu taşındır” diyerek Kabe’yi diksem başına; Ruhumun vahyini duysam da geçirsem taşına;Ey Maraşlı Şeyhoğlu, evliyalar adağı Bahtına lanet olsun aşamadıysan bu dağıSen ki; a'sara gömülsen taşacaksın... Heyhat,Sana gelmez bu ufuklar, seni almaz bu cihat.
19. Sayfa
İstek KipiEyleme ‘-a, -e’ ekleri getirilerek yapılır. Fiilin yapılmasının istendiğini bildirir.Kurşunlara gelesinSeninle yine görüşelimSana duyduklarımı anlatayımBunu böyle bilesinİki yoktan ne çıkar fikr idelim bir kerre
20. Sayfa
Gereklilik KipiEyleme ‘-malı, -meli’ ekleri getirilerek yapılır. Belirtilen işin yapılması gerektiğini bildirir. “lâzım, gerek, icap eder” anlamlarını verir.Bütün bunların üstüne Hepsinin üstüne sevda sözleri söylemeliyim ;Vatanım milletim tüm insanlar kardeşlerim Sonra sen gelmelisin dilimin ucuna adın gelmeli Adın kurtuluştur ama söylememeliyimCan kuşum umudum canım sevgilim.
21. Sayfa
EMİR KİPİEylemin gösterdiği hareketin emir biçiminde yapılması gerektiğini ifade eder.Söyle yanıma gelsin.(3.tekil kişi emir eki)İçeri buyrunuz. (2.tekil kişi emir eki)Lütfen işlerinizi iyi yapınız. (2.çoğul kişi emir eki)Çeneni kapa. (2.tekil kişi emir eki)Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal!
22. Sayfa
Birleşik Zamanlı Fiiller Fiillere kip eklerinden sonra –idi, -imiş, -ise ekeylemlerinden biri getirilerek yapılır. Kısacası, iki kip ekin üst üste gelmesi durumudur.Üçe ayrılır:Hikaye birleşik zamanRivayet birleşik zamanŞart birleşik zaman
23. Sayfa
Hikaye Birleşik Zaman Haber ya da dilek kiplerindeki fiillerden birine -dı eki getirilerek yapılır. Hikaye bileşik zamanı, eylemin geçmişte yapıldığını hikaye ederek anlatır.Tahtayı ben sil-er-di-msilerdimfiilGeniş zaman ekiHikaye ekiKişi eki
24. Sayfa
Rivayet Birleşik Zaman Haber ya da dilek kiplerinden birine – miş eki getirilerek yapılır. Rivayet bileşik zamanı, eylemin başkasından duymuş gibi anlatımıdır.Tahtayı hep ben sil - er - miş - imsilermişimfiilgenişzamanekirivayetekikişieki
25. Sayfa
Şart Birleşik Zaman Haber kipinde fiillerden birine -se eki getirilerek yapılır. Şart birleşik zamanı, eylemin yapılışını başka bir eylemin yapılışına şart koşar.Yarın bize gel - ir - se - n sevinirimgelirsenfiilgenişzamanekişartekikişieki
26. Sayfa
Birleşik zamanlı fiiller ile ilgili örnekler:Yüzüme bu türlü bakmayacaktın. (Gelecek zamanın hikayesi)Yağmurlardan sonra büyürmüş başak, Meyveler sabırla olgunlaşırmış. (geniş zamanın rivayeti) Sen de gelecekmişsin.(Gelecek zamanın rivayeti)Bunu daha önce yapmalıymışım. (Gereklilik kipinin rivayeti)Gülüyorsam mutlu olduğumdan değildir. (Şimdiki zamanın şartı)
27. Sayfa
C) Fiillerde Anlam Kayması Bir zaman kipinin ya da bir dilek kipinin başka bir kipin yerine kullanılmasıdır.Derslerime her hafta düzenli olarak çalışıyorum.Eser Selçuklulardan kalma olacak.Fatih, o yıllarda pek çok sefer yapar.Mektubu yarın alır.Bütün soruları çözeceksin.Arkadaşlar, bundan sonra daha yoğun bir şekilde çalışıyoruz.
28. Sayfa
D)Ek FiilEkfiil "i" fiilidir, tek başına bir anlamı yoktur. Ekfiilin iki görevi vardır:İsim ve isim soylu kelimelere gelerek bu kelimelerin cümlede yüklem olmasını sağlar.(O iyi bir öğrenciydi.) Çekimlenmiş fiillere gelerek birleşik zamanlı fiiller yapar. (Koşuyordum)
29. Sayfa
Ek Fiil (Devam) Ad soylu sözcükleri yüklem yapar.Hastayım, yalnızım üstelik param yok.Beş yaşındaydım, kimsesizdim.Hepimiz kardeşiz, Müslüman’ız Hastaysan, yorgunsan hiç gelme.Basit zamanlı fiilleri bileşik zamanlı yaparBöyle olacağını bilmeliydim. Bir daha aramayacaksın.Babam öğrenirse çok kızardı.
30. Sayfa
E) Yapılarına Göre FiillerYapılarına göre fiiller üç grupta incelenir.Basit fiiller Türemiş fiillerBirleşik fiiller
31. Sayfa
Basit FiillerHiçbir yapım eki almamış fiillerdir. Güzel söz söyleyebilmek için güzel düşünmek gerekir. Dostluk bir şemsiyeye benzer.İnsan onları ancak kötü havalarda ister. İstediğim her şeyi yaptım;çünkü yapamayacağımı düşündüğüm şeyi istedim. Büyük adam büyük olduğunu; büyüklüğün küçüklük olduğunu bilir.
32. Sayfa
Türemiş FiillerYapım eki almış fiillerdir. Türkçede fiil türetmenin iki yolu vardır:İsim kök ya da gövdelerinden fiil türetme: * güzel-leş, *sarı-ar, *ışıl-da, *göz-le *az-al, *ben-imse, *ince-l, *düz-el *su- sa, * sivri-l, *yaş-a, * kan-a Fiilden fiil türetme: * sev-in, *çık-ar, * kız-ış, *bak-ış * öl-dür, * taşı-t, *at-ıl, *kan-dır, *koş-tur
33. Sayfa
Birleşik FiillerEn az iki sözcüğün birleşmesiyle oluşan fiillerdir.Üç grupta incelenir:Anlamca kaynaşmış fiillerYardımcı fiiller yapılan birleşik fiillerÖzel kurallı birleşik fiiller
34. Sayfa
Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller Bir isimle bir fiilin anlam yönünden birleşip kaynaşmasıyla oluşur. Bu sözcüklerden biri ya da ikisi gerçek anlamını yitirir. Deyimlerin çoğu bu türe örnektir.Sen kimsin ki bana kafa tutuyorsun? Bu tehditlerinle gözümü korkutamazsın. Annemin yemekleri hoşuna gitti mi? Odasında kitaplarına göz atıyordu. Adama laf anlatmaktan dilimde tüy bitti. Konuşulanlara ben de kulak kabarttım.
35. Sayfa
Yardımcı Fiillerle Yapılan Birleşik Fiillerİsim soylu bir sözcüğün üzerine -et , -ol , -kıl , -eyle gibi yardımcı eylemler getirilerek yapılır. Seven bu gönül seni asla terk etmeyecek. Hayat uykuyla uyanıklık arasında raks eder. Bu usanç duyan gözlerim bir şeyde karar kıldı. Seyreyleyelim mehtabı yıldızların altında.
36. Sayfa
Birleşik Fiiller (Devam)UYARI 1: Bu türle yapılan birleşik fiilin isim kısmında bir ünlü düşmesi ya da bir ünsüz türemesi varsa birleşik fiil bitişik yazılır. Benliğime hakim olur bir deli rüzgar. Bir gün bana döneceğini hissediyorum. Ama dönsen de seni asla affetmeyeceğim. Sabreden derviş muradına ermiş.
37. Sayfa
Birleşik Fiiller (Devam)UYARI 2 : Et-, ol- yardımcı eylemleri tek başına bir anlam taşıyorsa ve önündeki isimle kaynaşmamışsa kendi görevinde kullanılmış demektir yani asıl fiildir. Köyümüzde şimdi kirazlar olmuştur. Elindeki gömlek ancak beş milyon lira eder. Ben ettim sen etme
38. Sayfa
Özel (Kurallı) Birleşik Fiillerİki fiilin birleşmesi yoluyla oluşur. Tamamı bitişik yazılır. Dört grupta incelenir:Yeterlilik fiiliTezlik birleşik fiilSüreklilik birleşik fiilYaklaşma fiili
39. Sayfa
Yeterlilik Fiili ( fiil + ebil-)Cümleye gücü yetme ve olasılık anlamı katar. Fiilin üzerine e-bilmek getirilerek oluşturulur. Bu genç yaşımda ölebilirim. Şiirlerimi söylemeden gidebilirim buralardan Bir gece ansızın gelebilirim. Sevinçten kapında bayılabilirim. Sınıfı geçebilirim.
40. Sayfa
Tezlik Birleşik Fiil (Fiil+iver-) Cümleye tezlik çabukluk anlamı katar. Uzanıp tutuver elimi ne olur geri dön. Akşamın derin kızıllığında kayboluverdim. Uzanıverse gövdem taşlara boydan boya. Polisler kaçan hırsızı yakalayıverdi.Annesini görünce koşuverdi.
41. Sayfa
Süreklilik Birleşik Fiil (fiil+ edur, kal, gel): Cümleye devam etme, süreklilik anlamı katar. Bu hikaye yıllardır süregelir. Televizyonun karşısında uyuyakalmışım. Gidedursun turnalar, gurbet ellere. Listede ismimi göremeyince listeye bakakaldım.
42. Sayfa
Yaklaşma FiiliEylemin gerçekleşmesine çok az bir zaman kaldığını ifade eder. Az kalsın olacaktı anlamı verir. Kaldırımda yürürken düşeyazdım. Onu karşımda görünce korkudan öleyazdım. (fiil+ eyaz)
43. Sayfa
TEŞEKKÜRLER
İndir : 61_fiil-nedir.pptx
Sunum İçeriği
1. SayfaFİİLLERppt_xppt_y
2. Sayfa
Fiilleri şu başlıklar altında inceleyebiliriz:Fiiller (eylemler)Fiillerde kipFiillerde anlam (kip, zaman) kaymasıEk fiilYapılarına göre fiiller
3. Sayfa
A) Fiiller( Eylemler)Bir oluşu, bir durumu veya bir kılışı kip ve kişiye bağlayarak anlatan sözcüklere fiil denir.
4. Sayfa
Fiiller (Devam)Pratik olarak ismi fiilden ayırmak için –me, -ma olumsuzluk ekini ya da –me, -ma mastar ekini kullanırız.
5. Sayfa
Fiiller (Devam)Eğer bir kelimenin sonuna olumsuzluk ekini ve mastar ekini getirebiliyorsak o kelime fiildir, getiremiyorsak isimdir.Geldi…gelmedi, gelmekOturmuş…oturmamış, oturmakSöylüyorum…söylemiyorum, söylemekKitap…kitapma, kitapmak
6. Sayfa
Fiiller, anlamlarına göre üçe ayrılır:Kılış fiilleriDurum fiilleriOluş fiilleri
7. Sayfa
Kılış FiilleriNesne alan, hareket bildiren ve ‘neyi,kimi’ sorularına cevap veren fiillerdir.Kırmak, atmak, dikmek, içmekBaba koruk yer, oğlunun dişi kamaşırBu işi olsa olsa sen yaparsın
8. Sayfa
Durum FiilleriNesne almayan, öznenin içinde bulunduğu durumu gösteren fiillerdir.Yürümek, oturmak, gitmek, ağlamakSu uyur, düşman uyumaz.Can çıkar, huy çıkmaz
9. Sayfa
Oluş FiilleriKendiliğinden ve zaman içerisinde gerçekleşen fiillerdir.Sararmak, yaşlanmak, uzamakYine yeşillendi fındık dalları.Genç yaşta ağardı saçlarım.
10. Sayfa
B)Fiillerde KipFiillerde zaman,şahıs veya dilek bildiren, ek almış biçimlerine kip denir.Kipler ikiye ayrılır:Haber ( bildirme) kipleriDilek ( isteme) kipleri
11. Sayfa
Haber KipleriZaman eklerinin hepsine birden haber kipleri denir.Haber kipleri şunlardır:Görülen ( di’li) geçmiş zamanÖğrenilen ( miş’li ) geçmiş zamanŞimdiki zamanGelecek zamanGeniş zaman
12. Sayfa
Görülen Geçmiş ZamanEylemlere ‘-dı, -di, -du, -dü’ ekleri getirilerek yapılır. Anlatan kişi olaya bizzat tanık olmuştur.Beraber yürüdük biz bu yollarda Beraber ıslandık yağan yağmurdaHep birlikte geziye gittik
13. Sayfa
Öğrenilen Geçmiş ZamanEylemlere ‘-mış, -miş, -muş, -müş’ ekleri getirilrek yapılır. Daha çok başkasından duyulma, aktarılma,sonradan farkına varma anlamı taşırlar.Aaa! Çorabım kaçmış.(farkına varma)Bir varmış, bir yokmuş.Seni sormuşlar.(başkasından duyma)Yemek güzel olmuş.
14. Sayfa
Şimdiki ZamanEyleme ‘-yor’ eki getirilerek yapılır. Eylem ile anlatış aynı zamanda gerçekleşir.Ders çalışıyorum.Gidiyorum, gurbeti gönlümde duya duya.Bir yer var, biliyorum; Her şeyi söylemek mümkün; Epeyce yaklaşmışım, duyuyorum; Anlatamıyorum.
15. Sayfa
Gelecek ZamanEyleme ‘–ecek, -acak’ ekleri getirilerek yapılır. İşin gelecekte yapılacağını bildirir.Önümden çekilirsen İstanbul görünecek Nerede olduğumu bileceğim.Mektuba yazacak sözüm kalmadı.Not: ’dır’ ekiyle birlikte kullanıldığında kesinlik anlamı taşırlar.Yarınki maç saat 14:00’te yapılacaktır.
16. Sayfa
Geniş ZamanEyleme ‘-r, -ar, -er’ ekleri getirilerek yapılır.Seni ancak ebediyetler eder istiab.Ağlarım, ağlatamam; Hissederim,söyleyemem.Senden sana sığınırım.Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol.
17. Sayfa
Dilek KipleriFiile dilek anlamı katan kiplerdir. Haber kipleri gibi belirgin bir zaman anlamı taşımazlar. 4’e ayrılır:Dilek- şart kipiİstek kipiGereklilik kipiEmir kipi
18. Sayfa
Dilek-Şart KipiEyleme ‘-se, -sa’ eki getirilerek yapılır. Fiilin yapılması dileğini bildirir.“Bu taşındır” diyerek Kabe’yi diksem başına; Ruhumun vahyini duysam da geçirsem taşına;Ey Maraşlı Şeyhoğlu, evliyalar adağı Bahtına lanet olsun aşamadıysan bu dağıSen ki; a'sara gömülsen taşacaksın... Heyhat,Sana gelmez bu ufuklar, seni almaz bu cihat.
19. Sayfa
İstek KipiEyleme ‘-a, -e’ ekleri getirilerek yapılır. Fiilin yapılmasının istendiğini bildirir.Kurşunlara gelesinSeninle yine görüşelimSana duyduklarımı anlatayımBunu böyle bilesinİki yoktan ne çıkar fikr idelim bir kerre
20. Sayfa
Gereklilik KipiEyleme ‘-malı, -meli’ ekleri getirilerek yapılır. Belirtilen işin yapılması gerektiğini bildirir. “lâzım, gerek, icap eder” anlamlarını verir.Bütün bunların üstüne Hepsinin üstüne sevda sözleri söylemeliyim ;Vatanım milletim tüm insanlar kardeşlerim Sonra sen gelmelisin dilimin ucuna adın gelmeli Adın kurtuluştur ama söylememeliyimCan kuşum umudum canım sevgilim.
21. Sayfa
EMİR KİPİEylemin gösterdiği hareketin emir biçiminde yapılması gerektiğini ifade eder.Söyle yanıma gelsin.(3.tekil kişi emir eki)İçeri buyrunuz. (2.tekil kişi emir eki)Lütfen işlerinizi iyi yapınız. (2.çoğul kişi emir eki)Çeneni kapa. (2.tekil kişi emir eki)Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal!
22. Sayfa
Birleşik Zamanlı Fiiller Fiillere kip eklerinden sonra –idi, -imiş, -ise ekeylemlerinden biri getirilerek yapılır. Kısacası, iki kip ekin üst üste gelmesi durumudur.Üçe ayrılır:Hikaye birleşik zamanRivayet birleşik zamanŞart birleşik zaman
23. Sayfa
Hikaye Birleşik Zaman Haber ya da dilek kiplerindeki fiillerden birine -dı eki getirilerek yapılır. Hikaye bileşik zamanı, eylemin geçmişte yapıldığını hikaye ederek anlatır.Tahtayı ben sil-er-di-msilerdimfiilGeniş zaman ekiHikaye ekiKişi eki
24. Sayfa
Rivayet Birleşik Zaman Haber ya da dilek kiplerinden birine – miş eki getirilerek yapılır. Rivayet bileşik zamanı, eylemin başkasından duymuş gibi anlatımıdır.Tahtayı hep ben sil - er - miş - imsilermişimfiilgenişzamanekirivayetekikişieki
25. Sayfa
Şart Birleşik Zaman Haber kipinde fiillerden birine -se eki getirilerek yapılır. Şart birleşik zamanı, eylemin yapılışını başka bir eylemin yapılışına şart koşar.Yarın bize gel - ir - se - n sevinirimgelirsenfiilgenişzamanekişartekikişieki
26. Sayfa
Birleşik zamanlı fiiller ile ilgili örnekler:Yüzüme bu türlü bakmayacaktın. (Gelecek zamanın hikayesi)Yağmurlardan sonra büyürmüş başak, Meyveler sabırla olgunlaşırmış. (geniş zamanın rivayeti) Sen de gelecekmişsin.(Gelecek zamanın rivayeti)Bunu daha önce yapmalıymışım. (Gereklilik kipinin rivayeti)Gülüyorsam mutlu olduğumdan değildir. (Şimdiki zamanın şartı)
27. Sayfa
C) Fiillerde Anlam Kayması Bir zaman kipinin ya da bir dilek kipinin başka bir kipin yerine kullanılmasıdır.Derslerime her hafta düzenli olarak çalışıyorum.Eser Selçuklulardan kalma olacak.Fatih, o yıllarda pek çok sefer yapar.Mektubu yarın alır.Bütün soruları çözeceksin.Arkadaşlar, bundan sonra daha yoğun bir şekilde çalışıyoruz.
28. Sayfa
D)Ek FiilEkfiil "i" fiilidir, tek başına bir anlamı yoktur. Ekfiilin iki görevi vardır:İsim ve isim soylu kelimelere gelerek bu kelimelerin cümlede yüklem olmasını sağlar.(O iyi bir öğrenciydi.) Çekimlenmiş fiillere gelerek birleşik zamanlı fiiller yapar. (Koşuyordum)
29. Sayfa
Ek Fiil (Devam) Ad soylu sözcükleri yüklem yapar.Hastayım, yalnızım üstelik param yok.Beş yaşındaydım, kimsesizdim.Hepimiz kardeşiz, Müslüman’ız Hastaysan, yorgunsan hiç gelme.Basit zamanlı fiilleri bileşik zamanlı yaparBöyle olacağını bilmeliydim. Bir daha aramayacaksın.Babam öğrenirse çok kızardı.
30. Sayfa
E) Yapılarına Göre FiillerYapılarına göre fiiller üç grupta incelenir.Basit fiiller Türemiş fiillerBirleşik fiiller
31. Sayfa
Basit FiillerHiçbir yapım eki almamış fiillerdir. Güzel söz söyleyebilmek için güzel düşünmek gerekir. Dostluk bir şemsiyeye benzer.İnsan onları ancak kötü havalarda ister. İstediğim her şeyi yaptım;çünkü yapamayacağımı düşündüğüm şeyi istedim. Büyük adam büyük olduğunu; büyüklüğün küçüklük olduğunu bilir.
32. Sayfa
Türemiş FiillerYapım eki almış fiillerdir. Türkçede fiil türetmenin iki yolu vardır:İsim kök ya da gövdelerinden fiil türetme: * güzel-leş, *sarı-ar, *ışıl-da, *göz-le *az-al, *ben-imse, *ince-l, *düz-el *su- sa, * sivri-l, *yaş-a, * kan-a Fiilden fiil türetme: * sev-in, *çık-ar, * kız-ış, *bak-ış * öl-dür, * taşı-t, *at-ıl, *kan-dır, *koş-tur
33. Sayfa
Birleşik FiillerEn az iki sözcüğün birleşmesiyle oluşan fiillerdir.Üç grupta incelenir:Anlamca kaynaşmış fiillerYardımcı fiiller yapılan birleşik fiillerÖzel kurallı birleşik fiiller
34. Sayfa
Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller Bir isimle bir fiilin anlam yönünden birleşip kaynaşmasıyla oluşur. Bu sözcüklerden biri ya da ikisi gerçek anlamını yitirir. Deyimlerin çoğu bu türe örnektir.Sen kimsin ki bana kafa tutuyorsun? Bu tehditlerinle gözümü korkutamazsın. Annemin yemekleri hoşuna gitti mi? Odasında kitaplarına göz atıyordu. Adama laf anlatmaktan dilimde tüy bitti. Konuşulanlara ben de kulak kabarttım.
35. Sayfa
Yardımcı Fiillerle Yapılan Birleşik Fiillerİsim soylu bir sözcüğün üzerine -et , -ol , -kıl , -eyle gibi yardımcı eylemler getirilerek yapılır. Seven bu gönül seni asla terk etmeyecek. Hayat uykuyla uyanıklık arasında raks eder. Bu usanç duyan gözlerim bir şeyde karar kıldı. Seyreyleyelim mehtabı yıldızların altında.
36. Sayfa
Birleşik Fiiller (Devam)UYARI 1: Bu türle yapılan birleşik fiilin isim kısmında bir ünlü düşmesi ya da bir ünsüz türemesi varsa birleşik fiil bitişik yazılır. Benliğime hakim olur bir deli rüzgar. Bir gün bana döneceğini hissediyorum. Ama dönsen de seni asla affetmeyeceğim. Sabreden derviş muradına ermiş.
37. Sayfa
Birleşik Fiiller (Devam)UYARI 2 : Et-, ol- yardımcı eylemleri tek başına bir anlam taşıyorsa ve önündeki isimle kaynaşmamışsa kendi görevinde kullanılmış demektir yani asıl fiildir. Köyümüzde şimdi kirazlar olmuştur. Elindeki gömlek ancak beş milyon lira eder. Ben ettim sen etme
38. Sayfa
Özel (Kurallı) Birleşik Fiillerİki fiilin birleşmesi yoluyla oluşur. Tamamı bitişik yazılır. Dört grupta incelenir:Yeterlilik fiiliTezlik birleşik fiilSüreklilik birleşik fiilYaklaşma fiili
39. Sayfa
Yeterlilik Fiili ( fiil + ebil-)Cümleye gücü yetme ve olasılık anlamı katar. Fiilin üzerine e-bilmek getirilerek oluşturulur. Bu genç yaşımda ölebilirim. Şiirlerimi söylemeden gidebilirim buralardan Bir gece ansızın gelebilirim. Sevinçten kapında bayılabilirim. Sınıfı geçebilirim.
40. Sayfa
Tezlik Birleşik Fiil (Fiil+iver-) Cümleye tezlik çabukluk anlamı katar. Uzanıp tutuver elimi ne olur geri dön. Akşamın derin kızıllığında kayboluverdim. Uzanıverse gövdem taşlara boydan boya. Polisler kaçan hırsızı yakalayıverdi.Annesini görünce koşuverdi.
41. Sayfa
Süreklilik Birleşik Fiil (fiil+ edur, kal, gel): Cümleye devam etme, süreklilik anlamı katar. Bu hikaye yıllardır süregelir. Televizyonun karşısında uyuyakalmışım. Gidedursun turnalar, gurbet ellere. Listede ismimi göremeyince listeye bakakaldım.
42. Sayfa
Yaklaşma FiiliEylemin gerçekleşmesine çok az bir zaman kaldığını ifade eder. Az kalsın olacaktı anlamı verir. Kaldırımda yürürken düşeyazdım. Onu karşımda görünce korkudan öleyazdım. (fiil+ eyaz)
43. Sayfa
TEŞEKKÜRLER
