1. Sayfa
DÜNYA'NIN TEKTONİK OLUŞUMU

---

2. Sayfa
DÜNYA’NIN İÇ YAPISIDünya, günümüzden yaklaşık 4,6 milyar yıl önce kızgın gaz ve toz bulutlarının sıkışması sonucu oluşmuş ve ekseni etrafında dönerek soğumaya başlamıştır.

---

3. Sayfa
Yoğunluğu ve sıcaklığı fazla olan maddeler Dünya'nın merkezinde toplanmış, az olanlar ise dış kısmında kalmıştır. Bunun sonucunda Dünya; yoğunluk ve sıcaklık bakımından yer kabuğu, manto ve çekirdek olmak üzere üç katmandan oluşmuştur.DÜNYA’NIN İÇ YAPISI

---

4. Sayfa
Jeolojik olayların ve oluşumların tarihlendirildiği, kayaçların yaşının saptandığı çalışma alanına jeokronoloji denir. Metamorfik (başkalaşım) kayaç olan Acasta Gnaysları, dünyada şu ana kadar tespit edilen en yaşlı kayaç türüdür. Kanada'nın kuzeybatısında bulunan Great Slave Lake yakınlarında bulunan bu kayaçların 4,03 milyar yıl yaşında olduğu hesaplanmıştır.BİLGİ NOTUstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibility

---

5. Sayfa

---

6. Sayfa
Yerkürenin derinlikleri hakkındaki bilgiler;Deprem dalgalarıyla,Volkanizma sonucu çıkan maddelerin özellikleriyle,Taşların farklı sıcaklık ve basınçta gösterdikleri tepkilerin incelenmesiyle tespit edilmektedir.style.visibilityppt_xppt_y

---

7. Sayfa
DÜNYANIN KATMANLARIYER KABUĞUFarklı özellikteki kayaçlardan oluşan yer kabuğuna litosfer ya da taş küre adı verilir.Yoğunluk, sıcaklık ve kalınlığı diğer katmanlardan daha azdır.style.visibilitystyle.visibility

---

8. Sayfa
Yer kabuğu birbirinden farklı özelliklere sahip iki katmandan oluşur. Üst katmanda silisyum ve alüminyum yoğun olduğundan bu katmana sial ya da granitik kabuk denir. Silisyum ve magnezyumun yoğun olduğu alt katman sima ya da bazaltik kabuk olarak adlandırılmaktadır.Yer kabuğunun ortalama kalınlığı 35 km olup okyanusların altında kalınlığı az (yaklaşık 8-10 km), kıtaların altında ise fazladır (bazı yerlerde 70 km'ye kadar).

---

9. Sayfa
DÜNYANIN KATMANLARIMANTOManto, 70 km ile 2900 km arasında yer alır.Dünya'nın toplam hacminin yaklaşık %84'lük kısmını oluşturur.Bileşiminde magnezyum ve demir elementleri daha fazladır.

---

10. Sayfa
• Bazı özellikleri birbirinden farklı olan üst ve alt manto şeklinde iki katmandan oluşur.• Yer kabuğunda meydana gelen tektonik kökenli olayların kaynağıdır.• Sıcaklığı, 2000-5000 °C arasında değişmektedir.• Yer kabuğuna yakın olan üst kısmına astenosfer adı verilir.MANTO

---

11. Sayfa
DÜNYANIN KATMANLARIÇEKİRDEKMantodan sonra yaklaşık 2900-6370 km arasında yer alan ve Dünya'nın merkezinde bulunan katmandır.Yoğunluğu, sıcaklığı ve kalınlığı en fazla olan katmandır.

---

12. Sayfa
• İç ve dış çekirdek olmak üzere iki katmandan oluşur.• Üzerindeki katmanların basıncı nedeniyle iç çekirdeğinkatılaştığı düşünülmektedir.• İç çekirdekte sıcaklık 6000 °C civarındadır.• İç çekirdekteki yüksek sıcaklığın etkisiyle dış çekirdeğin ergimiş hâlde olduğu tahmin edilmektedirÇEKİRDEK

---

13. Sayfa
Sıcaklık değerleri, yerin derinliklerine doğru belirli basamaklarda bariz şekilde artmaktadır. Bu artış, her yerde olmasa da genel olarak her 33 metrede 1 °C’dir.BİLGİ NOTUstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilitystyle.visibilityppt_xppt_y

---

14. Sayfa
I. Magmatik kayaçlarII. FosillerIII. Deprem dalgalarıIV. Tortul kayaçlarYukarıdakilerden hangileri, yerkürenin iç yapısı hakkında bilgi veren kanıtlar arasında sayılamaz?A) Yalnız I B) I ve III C) II ve IIID) II ve IV E) III ve IVYGS - 2013style.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_y

---

15. Sayfa
LEVHA TEKTONİĞİBilim insanlarının yaptığı araştırmalar sonucunda yer kabuğunun tek parça hâlinde olmadığı, yapboz gibi birbirine geçmiş parçalardan oluştuğu sonucuna varılmıştır.Bu parçalar; kıtasal, okyanusal ve kıtasal-okyanusal kabuk olarak adlandırılmaktadır.Karalarda ve okyanus tabanlarında devam eden yer kabuğu parçalarına levha adı verilmektedir.style.visibilitystyle.visibilitystyle.visibility

---

16. Sayfa
Levhaların hareket etmesiyle ilgili birçok kuram ileri sürülmüştür. Bu kuramların en bilineni, 1915 yılındaAlfred Wegener tarafından ortaya atılan Kıtaların Kayması Kuramı'dır.

---

17. Sayfa
Bu kurama göre kıtalar, başlangıçta Pangea adı verilen tek kara parçasından oluşmakta; Pangea'yı çevreleyen okyanusa da Panthalassa denilmekteydi.KITALARIN KAYMASI KURAMI

---

18. Sayfa
Zaman içerisinde yer kabuğunun hareket etmesiyle Pangea ikiye ayrıldı ve kuzeyde Laurasia (Lavrasya), güneyde ise Gondwana (Gondvana) adı verilen kıtalar oluşmuştur. Bu kıtalar arasına suların dolmasıyla da Tethys (Tetis) Denizi meydana gelmiştir.

---

19. Sayfa
Levhaların hareketi ile yer kabuğu parçalanarak yeryüzü bugünkü görünümünü almıştır. Levha hareketleri bugün de devam ettiği için yeryüzü değişmeye devam edecektir.Levhalar, her yıl santimetrelerle ifade edilebilecek kadar küçük ölçüde ve yavaş hareket etmektedir. Bu nedenle insanlar bahsedilen hareketleri hissetmez, sadece bilimsel yöntemlerle ölçebilirler.style.visibilityppt_xppt_ystyle.visibilityppt_xppt_y

---

20. Sayfa
Alfred Wegener’e göre kıtaların günümüze kadar göstermiş olduğu konum ve şekil değişiklikleri

---

21. Sayfa
A. Wegener'in kuramı, 1950 yılında geliştirilerek Levha Tektoniği Kuramı adını almıştır.Mantonun alt kısımlarındaki sıcaklığın 5000°C civarında olduğunu hatırlayalım. Bu yüksek sıcaklıktan dolayı ergimiş hâldeki maddeler hafifleyerek yükselmekte, üst kısımlarda ise soğuyarak aşağılara doğru inmektedir. İşte mantodaki bu hareketlere konveksiyonel akımlar denir.Levhalar, bu akımların etkisiyle hareket eder. Levhaların hareketleri; yaklaşma, uzaklaşma ve yanal yer değiştirme olmak üzere üçe ayrılır.

---

22. Sayfa

---

23. Sayfa
Aralarında binlerce kilometre uzaklık bulunan kıtalarda aynı fosil örneklerinin bulunması nasıl açıklanabilir?Cevap: Kıtalar başlangıçta pangea adı verilen tek kara parçasından oluşmaktaydı. Zamanla yer kabuğunun hareket etmesi ile levha adı verilen parçalar ayrılarak daha önce aynı yerde yaşamış bitki ve hayvanlar birbirinden kilometrelerce uzağa gitmişlerdir.Aşağıdaki haritada bazı bitki ve hayvan türlerine ait fosillerin bulunduğu kıtalar gösterilmiştir. Buna göre verilen soruları beyin fırtınası yaparak cevaplayınız.style.visibilitystyle.visibilitystyle.visibility

---

24. Sayfa
Antarktika Kıtası'nda bitki ve hayvan fosillerinin bulunması nasıl açıklanabilir?Cevap: Antarktika kıtası geçmişte şimdiki bulunduğu yerdeki iklim şartlarından çok daha sıcak bir konumda yer alıyordu. Levhaların hareket etmesi sonucu kutuplara doğru ilerleyen Antarktika Kıtası’nda yaşayan bitki ve hayvanların nesli tükenmiş ve fosilleşmişlerdir.style.visibility

---

25. Sayfa
Haritaya dikkatli bakıldığında bazı kıtaların yapboz parçası gibi birbirini tamamladığı görülür. Bu kıtalar hangileridir ve neden böyle bir durum ortaya çıkmıştır?Cevap: Güney Amerika Kıtası ile Afrika Kıtası yapboz parçaları gibi birbirini tamamlamaktadır. Çünkü geçmişte bir bütün halinde iken zamanla levhaların hareket etmesi ile birbirinden kopmuşlardır.style.visibility

---

26. Sayfa
KITALARIN BİRBİRİNDEN AYRILMASININ KANITLARI1) Kıta kenarları birbirine uyumludur. (Örneğin Güney Amerika ve Afrika)style.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotation

---

27. Sayfa
KITALARIN BİRBİRİNDEN AYRILMASININ KANITLARI2) Benzer yaşlı kaya grupları, bugün farklı konumlarda olan kıtalarda bir bütünün parçaları şeklinde yer almıştır.style.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotation

---

28. Sayfa
KITALARIN BİRBİRİNDEN AYRILMASININ KANITLARI3) Yaşlı buzul kayaları (tillitler) günümüzde farklı konumlarda bulunan kıtalarda örülmektedir. Kıtaların bugünkü konumlarında bulunmaları hâlinde, bu buzul kayalarının oluşumu mümkün olamazdı.style.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotation

---

29. Sayfa
KITALARIN BİRBİRİNDEN AYRILMASININ KANITLARI4) Benzer sürüngen türlerinin fosillerinin farklı kıtalarda bulunması, özellikle sürüngenlerin, kıtaların birinden diğerine geçmeleri söz konusu olamayacağına göre kıtalar hareket etmiş olmalıdır.style.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotation

---

30. Sayfa
KITALARIN BİRBİRİNDEN AYRILMASININ KANITLARI5) Benzer tortul tabakalar günümüzde farklı konumlarda bulunan kıtalarda yer almaktadır. Bu benzerlikler, kıtaların eskiden birlikte olduğunu göstermektedir.6) Kıtalarda yer alan benzer yaşlı volkanik kayalarda gerçekleştirilen çalışmalar, farklı kıtalardafarklı manyetik kutupların varlığını ortaya çıkarmıştır. Her kıta için ayrı bir manyetik kutup olamaz! Buna göre kıtalar bir dönem bir arada bulunmaktaydı.style.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotation

---

31. Sayfa
Güney Amerika ve Afrika kıtalarında yapılan jeolojik araştırmalar, bu kıtalarda bulunan I. Jeolojik Zamanın Karbon ve Perm dönemlerine ait bitki ve hayvan fosillerinin birbirine benzer olduğunu ortaya çıkarmıştır.Bu bilgi, Güney Amerika ve Afrika kıtalarıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisini kanıtlar?A) Karbon ve Perm dönemlerinde, bu kıtalarda daha ılıman bir iklimin olduğunuB) Bu kıtalardaki yer şekillerinin, Karbon ve Perm dönemlerindekiyle aynı olduğunuC) Bu kıtaların, Karbon ve Perm dönemlerinde birleşik tek bir kıta halinde olduğunuD) Bu kıtalarda, Karbon ve Perm dönemlerinde yaşayan canlılarla günümüzde yaşayan canlıların aynı olduğunuE) Bu kıtaların, Karbon ve Perm dönemlerinde farklı yarım kürelerde bulunduğunuYGS - 2011style.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_y

---

32. Sayfa
Yukarıdaki haritada numaralarla gösterilen yerler hakkında aşağıda yapılan yorumlardan hangisi, kıtaların bugünkü yerlerini almadan önce bir arada bulunduklarının kanıtı olamaz?A) 2 ve 3 numaralı yerlerde kıyı çizgilerinin birbirine uyacak şekilde olmasıB) 6 ve 9 numaralı yerlerde magmatik kayaçların aynı yaşta olmasıC) 8 ve 10 numaralı yerlerde fiziki koşulların benzer olmasıD) 1 ve 4 numaralı yerlerde fosillerin aynı yaşta ve benzer olmasıE) 5 ve 7 numaralı yerlerde yağmur ormanlarının olmasıYGS - 2012style.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_y

---

33. Sayfa
Aşağıdaki haritada harflendirilerek gösterilen levhaların sınırları ile uygulamada gösterilen levhaların hareket şekillerini örnekteki gibi eşleştiriniz.DCBALevhaların bu hareketleri sonucu hangi yeryüzü şekilleri oluşur?Kıvrılma ve kırılma Çöküntü alanlarıDalma-batma zonuŞiddetli depremlerOkyanus hendekleristyle.visibilityppt_xppt_ystyle.visibilityppt_xppt_ystyle.visibilityppt_xppt_ystyle.visibilityppt_xppt_ystyle.visibilityppt_xppt_ystyle.visibilityppt_xppt_ystyle.visibilityppt_xppt_ystyle.visibilityppt_xppt_ystyle.visibilityppt_xppt_ystyle.visibilityppt_xppt_ystyle.visibilitystyle.visibilitystyle.visibilityppt_xppt_ystyle.visibilityppt_xppt_ystyle.visibilityppt_xppt_ystyle.visibilityppt_xppt_ystyle.visibilityppt_xppt_y

---

34. Sayfa
Levhaların bir yerde ayrılması, başka bir yerde birbirleriyle çarpışmasına neden olur. Örneğin Afrika ve Güney Amerika levhaları birbirlerinden ayrılırken binlerce kilometre uzakta bulunan Güney Amerika ve Nazka levhaları birbirleriyle çarpışmaktadır. Pasifik Levhası ile Filipinler Levhası'nın çarpışması sonucu ise yaklaşık 11 kilometre derinliğe sahip olan Mariana Çukuru oluşmuştur.BİLGİ NOTUstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilitystyle.visibility

---

35. Sayfa
Yukarıdaki haritada Amerika kıtalarındaki Kayalık ve And Dağlarıyla Asya ve Avrupa kıtalarındaki Alp-Himalaya Sıradağları taranarak gösterilmiştir. Bu dağ sıralarının doğrultusunu belirleyen etken aşağıdakilerden hangisidir?A) Levhaların hareket yönüB) Deprem kuşaklarının uzanışıC) Volkanik sahaların dağılışıD) Jeosenklinallerdeki tortulların özelliğiE) Etken dış kuvvetlerin farklılığı2012 – LYS4 style.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_y

---

36. Sayfa
ÖLÇME ve DEĞERLENDİRMEstyle.visibilityppt_xppt_ystyle.visibilityppt_xppt_y

---

37. Sayfa
Farklı özellikteki kayaçlardan oluşan yer kabuğuna …………………… ya da taş küre adı verilir.Magmadaki hareketlere ............................. akıntılar yol açar.Karalarda ve okyanus tabanlarında devam eden yer kabuğu parçalarına ………………….. adı verilmektedir.Yerin derinliklerine inildikçe sıcaklık, ortalama her ………. metrede 1 oC artar.Yerkabuğu .................... ve ..................... adı verilen iki farklı katmandan oluşur.sial sima33levhakonveksiyonellitosferBOŞLUK DOLDURMAstyle.visibilitystyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_h

---

38. Sayfa
Afrika’nın doğusundaki rift vadisi yaklaşan levha sınırında meydana gelmiştir.Dünya, günümüzden yaklaşık 4,6 milyar yıl önce kızgın gaz ve toz bulutlarının sıkışması sonucu oluşmuştur.Yer kabuğundan çekirdeğe doğru inildikçe yoğunluk ve sıcaklık azalır.Yer Kabuğu; yoğunluğu, sıcaklığı ve kalınlığı en az olan katmandır.Levhaların hareket etmesi konusunda en çok bilinen kuram Alfred Wegener tarafından ortaya atılan Kıtaların Kayması Kuramı'dır.DOĞRU-YANLIŞstyle.visibilitystyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_ystyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_ystyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_ystyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_ystyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_y

---

39. Sayfa
Yer kabuğunun katmanlarından olan sial; kıtasal kabuğun yüksek dağlık kesimlerinde kalınken, okyanusal kabuk altında incelerek kesintiye uğrar.1) Buna göre, yukarıdaki haritada numaralanmış taralı bölgelerden hangisinde sial katmanının en kalın, hangisinde en ince olması beklenir? En kalın En inceA) 1 2B) 2 3C) 4 5D) 4 1E) 5 2style.visibilitystyle.visibilitystyle.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_y

---

40. Sayfa
2) Yerküreyi oluşturan katmanlardan hangisinin yoğunluğu daha fazladır?A) Sial B) Sima C) MantoD) Dış çekirdek E) İç çekirdekstyle.visibilitystyle.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_y

---

41. Sayfa
Wegener, bütün kıtaların, büyük bir süper kıta olarak, bitişik olduğunu ve daha sonra bu kıtaların farklı yönlere doğru kayarak, birbirinden uzaklaştığını ileri sürmüştür. Bu görüşe Wegener (Kıtaların Kayması) Teorisi adı verildi. 3) Güney Amerika’nın doğusu ile Afrika’nın batısı arasında bulunan aşağıdaki delillerden hangisi bu teorinin ispatlanması sırasında kullanılmamıştır?A) Kıta sınırlarının uyuşmasıB) Yağmur ormanlarının her iki kıtada da görülmesiC) Aynı bitki fosillerine rastlanılmasıD) Aynı dönemde oluşan buzul izlerine rastlanmasıE) Mesasourus denen tatlı su sürüngeni fosiline rastlanmasıstyle.visibilitystyle.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_y

---

42. Sayfa
I. Ortalama kalınlığı 33 km’dirII. Yer hacminin % 80’ini oluşturur.III. Dağlık alanlarda kalınlığı artmaktadır.IV. Yerin en ağır katmanıdır.4) Yukarıda verilenlerden hangileri litosferin özelliklerinden değildir?A) I ve II B) I ve III C) II ve IIID) II ve IV E) III ve IVstyle.visibilitystyle.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_y

---

43. Sayfa
Mantonun ……………..…… denilen üst kesimi sıcak ve akışkan bir yapıdadır. Kıtalar bu katman üzerinde yer alır.5) Yukarıdaki cümlede boş bırakılan noktalı yere aşağıdaki kavramlardan hangisi gelmelidir?A) Sial B) Astenosfer C) SimaD) Barisfer E) İç çekirdekstyle.visibilitystyle.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_y

---

44. Sayfa
kaynaklarMeb Coğrafya 10 Ders Kitabı, 2018Gün Yayıncılık Coğrafya 10 Ders Kitabı, 2018

---

45. Sayfa
Konu ile ilgili testlerimize ulaşmak için aşağıdaki linklere tıklayınız.10. Sınıf Coğrafya Dünya’nın İç Yapısı Testi indir10. Sınıf Coğrafya Levha Tektoniği Testi indirTestlerin Cevap Anahtarı indir

---