1. Sayfa
GENEL KİMYA 7. Konu: Kimyasal Reaksiyonlar, Kimyasal Eşitlikler, Kimyasal Tepkime Türleri, Kimyasal Hesaplamalar

---

2. Sayfa
2Kimyasal ReaksiyonlarKimyasal reaksiyon (tepkime), kimyasal maddelerdeki kimyasal değişme olayıdır.Kimyasal tepkime, bileşik ya da bileşiklerin değişerek yeni bileşik veya bileşikler oluşturduğu bir işlemdir.Gümüşün kararması, doğal gazın yakılarak enerji elde edilmesi, üzüm suyundan sirke elde edilmesi birer kimyasal reaksiyon örneğidir.

---

3. Sayfa
3Kimyasal Reaksiyonlar Maddelerde kimyasal bir reaksiyonun olduğu, aşağıda gözlenebilen özelliklerden anlaşılır.Renk değişiminin olması,Yeni bir ürün olarak katı oluşumu,Yeni bir ürün olarak gaz çıkışı olması,Isı enerjisi açığa çıkması veya soğurulması.

---

4. Sayfa
4Kimyasal Eşitlikler Kimyasal değişmeler, kimyasal eşitliklerle (denklemlerle) gösterilir.Kimyasal eşitliklerde, reaksiyona giren maddeler (reaktantlar) okun solunda ve oluşan maddeler (ürünler) ise okun sağında gösterilir.Ok, değişimin yönünü gösterir.

---

5. Sayfa
5Kimyasal EşitliklerÖrnek: Asetilenin hava oksijeni ile yanarak karbondioksit ve su buharına dönüşmesi bir kimyasal değişme (reaksiyon) dir. style.visibilityppt_xppt_y

---

6. Sayfa
6Kimyasal Eşitliklerin DenkleştirilmesiBir kimyasal reaksiyonda atomlar ne çoğalır nede yok olur (Kütlenin Korunumu Kanunu).Yani, reaktantlar tarafında bulunan atomların sayısı, ürünler tarafında bulunan atomların sayısına eşit olmalıdır.Atom sayılarının her iki tarafta aynı olması için yapılan işleme, kimyasal eşitliğin denkleştirilmesi denir.

---

7. Sayfa
7Kimyasal Eşitliklerin DenkleştirilmesiDenklem denkleştirilirken;Denklemin her iki tarafında yer alan bileşikte aynı element mevcutsa, önce onu denkleştiriniz.Tepkimeye giren maddelerden ya da oluşan ürünlerden biri serbest element olarak bulunuyorsa, bu elementi en son denkleştiriniz. Bazı tepkimelerde, belirli atom grupları(örneğin, çok atomlu iyonlar) değişmeden kalır. Böyle durumlarda bu grupları bir birim olarak denkleştirebilirsiniz.

---

8. Sayfa
8Kimyasal Eşitliklerin DenkleştirilmesiÖrnek:style.visibilityppt_xppt_y

---

9. Sayfa
9Kimyasal Eşitliklerin DenkleştirilmesiCO2 molekülünün önüne 2 katsayısı getirilirse, C ve H sayıları eşit olur.style.visibilityppt_xppt_y

---

10. Sayfa
10Kimyasal Eşitliklerin DenkleştirilmesiSol taraftaki oksijenin kat sayısı 5/2 olarak alınırsa, oksijen atomlarının sayısı eşitlenmiş ve denklem denkleşmiş olur.style.visibilityppt_xppt_y

---

11. Sayfa
11Kimyasal Eşitliklerin DenkleştirilmesiSoru: Aşağıda verilen reaksiyon denklemlerini denkleştiriniz.style.visibilityppt_xppt_y

---

12. Sayfa
12Kimyasal Eşitliklerin DenkleştirilmesiSoru: Aşağıda verilen reaksiyon denklemlerini denkleştiriniz.style.visibilityppt_xppt_y

---

13. Sayfa
13Kimyasal Eşitliklerin DenkleştirilmesiSoru: Aşağıda verilen reaksiyon denklemlerini denkleştiriniz.style.visibilityppt_xppt_y

---

14. Sayfa
14Kimyasal Tepkimelerde Korunan (Değişmeyen) ÖzelliklerKimyasal bir tepkime atomun çekirdeğinin dışında gerçekleşir. Atomun çekirdek yapısı bu değişimden etkilenmez.Atom sayısı ve türüAtomların çekirdek yapısıToplam proton, nötron ve elektron sayısıRadyoaktif özelliklerToplam kütleToplam yükÇekirdeğin çapıÇekirdeğin çekim gücü

---

15. Sayfa
15Kimyasal Tepkimelerde Korunmayan (Değişen) ÖzelliklerAşağıdaki özelliklerden bazıları kimyasal tepkimeye bağlı olarak değişir.Maddenin molekül yapısıToplam mol sayısıToplam molekül sayısıToplam hacimKimyasal ve fiziksel özellikler (renk, koku, tat ve fiziksel haller)Elementlerin elektronun sayısı ve düzeniAtomların elektron sayıları ve yükleriAtomların çapı ve hacmi

---

16. Sayfa
16Kimyasal Tepkime TürleriBir kimyasal tepkimede maddelerin fiziksel hallerinin belirtilmesi önemlidir. Tepkimede yer alan maddelerin sağ alt köşelerinde parantez içerisinde verilen kısaltmalar maddelerin fiziksel halini göstermektedir.(k): Maddenin katı hali(s): Maddenin sıvı hali(g): Maddenin gaz hali(aq) veya (suda): Suda çözünmüş anlamına gelmektedir.

---

17. Sayfa
17Kimyasal Tepkime Türleri1. Homojen Tepkime:Tepkimeye giren maddelerin ve ürünlerin hepsi aynı fiziksel halde ise tepkime homojendir.2. Heterojen Tepkime:Tepkimeye giren maddelerin herhangi birinin farklı fiziksel halde bulunduğu tepkimelerdir.style.visibilitystyle.visibilitystyle.visibilitystyle.visibilitystyle.visibility

---

18. Sayfa
18Kimyasal Tepkime Türleri3. Ekzotermik Tepkime:Dışarıya enerji (ısı, ışık ya da elektrik enerjisi) veren tepkimelere denir.Ekzotermik tepkimelerde girenlerin toplam potansiyel enerjisi ürünlerden fazladır. Zamanla toplam potansiyel enerji azalır.style.visibilityppt_xppt_y

---

19. Sayfa
19Kimyasal Tepkime Türleri4. Endotermik Tepkime:Bütün kimyasal reaksiyonlara enerji değişmeleri eşlik eder.Dışardan enerji (ısı, ışık ya da elektrik enerjisi) alarak gerçekleşen tepkimelere denir.Endotermik Tepkimeler şeklinde de gösterilebilir.style.visibilityppt_xppt_ystyle.visibilityppt_xppt_ystyle.visibilityppt_xppt_y

---

20. Sayfa
20Kimyasal Reaksiyonlarda Enerji DeğişimleriSabit basınç altında yürüyen reaksiyonlardaki enerji değişimi, DH ile gösterilir. Taneciklerde, atomlar arasındaki bağları kırmak için enerji gereklidir.Aynı şekilde, atomlar arasında yeni bağlar oluşurken, dışarıya enerji verilir.Mevcut bağların kopması için gerekli enerji, yeni bağların oluşması sırasında verilen enerjiden küçükse sistem net olarak çevreye enerji vermiş demektir.Bu durumda, reaksiyondaki enerji değişimi DH’ın işareti negatiftir (-) (Ekzotermik reaksiyon).

---

21. Sayfa
21Ekzotermik Reaksiyonlar İçin Potansiyel Enerji DeğişimiReaktantlarÜrünlerReaksiyon İlerleyişiPotansiyel Enerji------------------------------------------DH (-)

---

22. Sayfa
22Kimyasal Reaksiyonlarda Enerji DeğişimleriMevcut bağların kopması için gerekli enerji, yeni bağların oluşması sırasında çevreye verilen enerjiden büyükse, sistem net olarak enerji almış demektir.Bu durumda, reaksiyondaki enerji değişimi DH’ın işareti pozitiftir (+) (Endotermik reaksiyon).

---

23. Sayfa
23Kimyasal Reaksiyonlarda Enerji Değişimlerireaksiyonunda, kopan bağlar Cl-Cl ve H-H bağlarıdır.Oluşan bağlar ise 2 adet Cl-H bağıdır.Şayet, Cl-Cl ve H-H bağlarının kopması için gerekli enerji, H-Cl bağlarının oluşması sırasında çevreye verilen enerjiden küçükse, DH’ın işareti (-) olacaktır (ekzotermik reaksiyon).Tersi olursa, DH’ın işaretİ (+) olacaktır (endotermik reaksiyon).

---

24. Sayfa
24Bağ EnerjileriBir bağı kırmak için verilmesi gereken enerjiye bağ enerjisi denir.Bağ enerjileri, bir maddenin bir molünün enerjisi olarak ölçülür.BağBağ enerjisi(Kj/mol)H-H436Cl-Cl242H-Cl431C-C349C-H412O-H462

---

25. Sayfa
25Bağ EnerjileriBağ enerjilerinden yararlanılarak; reaksiyonun enerji değişimi (DH), kolayca hesaplanabilir. Kırılan bağlarBağ enerjisi(kj/mol)Oluşan bağlarBağ enerjisi(kj/mol)H-H436H-Cl431Cl-Cl242H-Cl431Toplam: 678 kj/molToplam: 862 kj/molstyle.visibilitystyle.visibilitystyle.visibilitystyle.visibilitystyle.visibility

---

26. Sayfa
26Bağ EnerjileriBağ oluşumu sırasında dışarı verilen enerji, bağ kopması için gerekli enerjiden 862-678 = 184 kj daha fazladır.Bu nedenle, bu reaksiyon ekzotermik bir reaksiyondur.style.visibilityppt_xppt_y

---

27. Sayfa
27Aktivasyon enerjisiÜrünlerin oluşabilmesi için, reaktantlardaki mevcut bağların kırılması gerekir.Bağların kırılması, enerji gerektirir.Ekzotermik yada endotermik bütün reaksiyonların başlaması için, enerji gerekir.

---

28. Sayfa
28Aktivasyon EnerjisiBir kimyasal reaksiyonun başlaması için, gerekli minimum enerjiye aktivasyon enerjisi (Ea) denir.

---

29. Sayfa
29Aktivasyon EnerjisiReaksiyon İlerleyişiPotansiyel EnerjiReaktantlarÜrünler------------------Aktivasyon enerjisi, EaAktivasyon enerjisi diyagramı

---

30. Sayfa
30Kimyasal Tepkime Türleri5. Analiz (Ayrışma) Tepkimeleri:Bir bileşiğin ısı, ışık ya da elektrik enerjisi yardımıyla bileşenlerine ayrıldığı tepkimelerdir.Analiz tepkimeleri genellikle endotermik tepkimelerdir ve kendiliğinden gerçekleşmez (istemsizdir).style.visibilityppt_xppt_y

---

31. Sayfa
31Kimyasal Tepkime Türleri6. Sentez (Birleşme) Tepkimeleri:Birden fazla maddenin kendi özelliklerini kaybederek yeni bir maddeye dönüşmesi tepkimelerine denir.Analiz tepkimelerinin tersidir.style.visibilityppt_xppt_y

---

32. Sayfa
32Kimyasal Tepkime Türleri7. Yanma Tepkimeleri:Maddelerin O2 gazı ile tepkimeye girmesine yanma tepkimesi denir.Yanma tepkimesinin gerçekleşmesi için; yanıcı madde, oksijen gazı ve tutuşma sıcaklığına ulaşılmış olması gerekmektedir.Yanan madde element ya da bileşik olabilir.Metallerin yanmasına oksitlenme, paslanma ya da korozyon denilebilir. Yavaş gerçekleşir.Bütün yanma tepkimeleri ekzotermiktir. (N2 gazının yanması hariç)style.visibilityppt_xppt_y

---

33. Sayfa
33Kimyasal Tepkime Türleri8. Yer Değiştirme Tepkimeleri:Aktif bir elementin kendisinden pasif olan element ile yer değiştirdiği tepkimelere denir.9. Çökelme Tepkimeleri:İki çözelti karıştırıldığında çözeltilerdeki iyonlar tepkimeye girerek suda az çözünen tuz oluşturabilir. Oluşan bu tuz suda az çözündüğü için bu tür tepkimelere çökelme tepkimeleri denir.Aynı zamanda yer değiştirme tepkimeleridir.style.visibilitystyle.visibilitystyle.visibility

---

34. Sayfa
34Kimyasal Tepkime Türleri10. Redoks (İndirgenme-yükseltgenme)Tepkimeleri :İndirgenme ve yükseltgenme tepkimelerinin bir arada olduğu tepkimelerdir.11. Nötrleşme Tepkimeleri:Asitlerle bazlar arasında gerçekleşen tepkimelere denir.Nötrleşme tepkimeleri sonucunda tuz ve su oluşur.Bazı durumlarda su oluşmaz.style.visibilitystyle.visibilitystyle.visibilitystyle.visibilitystyle.visibility

---

35. Sayfa
35Kimyasal Reaksiyonların HızlarıBirim zaman içinde, reaktantların ürünlere dönüşme miktarının ölçüsüne bir kimyasal reaksiyonun hızı denir. Kimyasal reaksiyonların hızları:Birim zamanda tükenen reaktant miktarı ölçülerek veya,Birim zamanda oluşan ürün miktarı ölçülerek bulunabilir.

---

36. Sayfa
36Kimyasal Reaksiyonların Hızları Örneğin; Mg(k) + 2 HCl(g) MgCl2(k) + H2(g) reaksiyonunun hızı; Magnezyumun veya HCl(g)’nin miktarının birim zamandaki azalmasından, yada MgCl2(k) veya H2(g)’nin miktarının birim zamandaki artışından bulunabilir.

---

37. Sayfa
37Reaksiyon Hızını Etkileyen Faktörler Bir kimyasal reaksiyonun hızını, aşağıda verilenlerin değişmesi, etkiler.KonsantrasyonBasınçSıcaklıkYüzey alanıKatalizör

---

38. Sayfa
38Reaksiyon Hızını Etkileyen Faktörler Konsantrasyonun hıza etkisiKonsantrasyon kelimesi, bir çözeltinin birim hacminde çözünmüş olan reaktantın miktarını ifade etmek için kullanılır.Çözeltinin birim hacminde çözünen reaktant miktarı fazla ise, çözeltinin konsantrasyonu yüksektir.

---

39. Sayfa
39Reaksiyon Hızını Etkileyen FaktörlerKonsantrasyon arttıkça, reaksiyonun hızı artar.Bir kimyasal reaksiyonda başlangıçta hız yüksektir, ancak zamanla azalmaktadır.Zamanla reaktifler reaksiyona girerek miktarları azalır ve çözeltideki konsantrasyonları azalır.Bu nedenle, zamanla reaksiyon hızı azalmaktadır.

---

40. Sayfa
40Reaksiyon Hızını Etkileyen Faktörler Basıncın reaksiyon hızına etkisiReaksiyona giren maddeler gaz halde ise, basınç uygulanması hacmi küçültecektir. Hacmin küçülmesi demek, konsantrasyonun artması demektir.

---

41. Sayfa
41Reaksiyon Hızını Etkileyen FaktörlerKonsantrasyon arttıkça reaksiyon hızı arttığı için, gazların reaktif olduğu reaksiyonlarda, basınç reaksiyon hızını artırır. H2(g) + Cl2(g) 2HCl(g)

---

42. Sayfa
42Reaksiyon Hızını Etkileyen Faktörler Sıcaklığın reaksiyon hızına etkisiSıcaklık artışı ile reaksiyon hızı artar.Sıcaklık artışı ile tanecikler ısı enerjisi soğurur ve kinetik enerjileri artar.Enerjisi artan taneciklerin, ürün vermek üzere çarpışma hızı artar.Bu da reaksiyon hızını artırır.

---

43. Sayfa
43Reaksiyon Hızını Etkileyen Faktörler Işığın reaksiyon hızına etkisiIşık da ısı gibi bir enerji türüdür ve reaksiyon hızını artırır.Işık her reaksiyonun hızını artırmaz.Işığın hızını artırdığı reaksiyonlara, fotokimyasal reaksiyonlar denir.Fotokimyasal olarak gerçekleşen reaksiyonlar, çok fazla değildir.

---

44. Sayfa
44Reaksiyon Hızını Etkileyen FaktörlerBirkaç örnek aşağıda verilmiştir.

---

45. Sayfa
45Reaksiyon Hızını Etkileyen Faktörler Yüzey alanının reaksiyon hızına etkisiYüzey alanındaki artış, reaksiyon hızını artırır. Örneğin; CaCO3(k) + 2HCl(aq) CaCl2(aq) + H2O(s) + CO2(g) reaksiyonunda, kütle halinde CaCO3 kullanıldığı zaman reaksiyon daha uzun sürede, toz CaCO3 kullanıldığında reaksiyon daha kısa sürede tamamlanır.Bunun sebebi, toz CaCO3’de yüzey alanının daha fazla olmasındandır.

---

46. Sayfa
46Reaksiyon Hızını Etkileyen Faktörler Katalizörün reaksiyon hızına etkisiKatalizör, kimyasal reaksiyonların hızını artıran fakat kendisi kimyasal olarak değişmeden kalan maddedir.Daha öncede belirtildiği gibi, ister ekzotermik ister endotermik olsun, bütün reaksiyonlar için aktivasyon enerjisi gereklidir.

---

47. Sayfa
47Reaksiyon Hızını Etkileyen FaktörlerBir reaksiyon için gerekli aktivasyon enerjisi ne kadar fazla ise, reaksiyon hızı o kadar düşüktür.Diğer taraftan, bir reaksiyon için aktivasyon enerjisi ne kadar düşükse, reaksiyon o kadar hızlıdır.Katalizörün bir reaksiyonun hızını artırmasının sebebi, aktivasyon enerjisini düşürmesidir.Katalizör aktivasyon enerjisini düşüren tek faktördür.

---

48. Sayfa
48

---

49. Sayfa
49Kimya YasalarıKimyasal tepkimelerde kütle değişimi ile ilgili dört tane yasa vardır. Bunlar;Kütlenin korunumu yasasıSabit oranlar yasasıKatlı oranlar yasasıSabit hacim oranları yasasıdır.

---

50. Sayfa
50Kütlenin korunumu yasasıBütün kimyasal tepkimelerde, tepkimeye giren maddelerin kütleleri toplamı, oluşan maddelerin kütleleri toplamına eşittir.Bu durum kütlenin korunumu yasası olarak adlandırılır.

---

51. Sayfa
51Kütlenin korunumu yasasıTepkimesine göre 3,6 gram Mg ile 10,8 gram HCl artansız tepkimeye girerek 0,3 gram H2 gazı oluşturmaktadır.Buna göre tepkime sonucunda oluşan MgCl2 kaç gramdır?

---

52. Sayfa
52Kütlenin korunumu yasası3,6 + 10,8 = ? + 0,3? = 14,1 gram MgCl2 oluşur

---

53. Sayfa
53Sabit oranlar yasasıBir bileşiği oluşturan elementlerin mol sayıları, kütleleri ve bileşikteki kütlece yüzdeleri arasında her zaman sabit bir oran vardır.Bu durum sabit oranlar yasası olarak adlandırılır.

---

54. Sayfa
54Sabit oranlar yasası

---

55. Sayfa
55Sabit oranlar yasası

---

56. Sayfa
56Katlı oranlar yasasıİki ayrı elementin oluşturduğu farklı bileşikler için tanımlanır. İki element aralarında birden fazla bileşik oluşturursa; elementlerden birinin sabit miktarıyla birleşen diğer elementin kütleleri arasındaki orana katlı oran denir. Bu oran 1 oluyorsa bileşikler aynı olacağından katlı orandan bahsedilmez

---

57. Sayfa
57Katlı oranlar yasasıPCl3 ve PCl5 bileşiklerindeki Cl atomları arasındaki katlı oran kaçtır?style.visibilityppt_xppt_y

---

58. Sayfa
58Katlı oranlar yasasıNO2 ve N2O3 bileşiklerindeki N atomları arasındaki katlı oran kaçtır?style.visibilityppt_xppt_y

---

59. Sayfa
59Katlı oranlar yasasıKatlı oranlar kanununa uymayan bileşikler;Basit formülleri aynı olan bileşikler arasında katlı oran yoktur (NO2 ve N2O4).Farklı element içeren bileşikler arasında katlı oran yoktur (FeS ve FeO).Yapısında ikiden fazla türde element olan bileşiklerde katlı oran aranmaz (KClO3 ve KClO4).

---

60. Sayfa
60Sabit hacim oranları yasasıGaz fazında gerçekleşen tepkimelerde, tepkimeye girenler ile oluşan ürünlerin kütleleri, mol sayıları ve atom sayıları arasındaki ilişkinin yanısıra hacimleri arasında da bir ilişki vardır.Aynı şartlarda gerçekleşen tepkimelerde gazların mol sayıları ve hacimleri arasındaki ilişki;style.visibilityppt_xppt_y

---

61. Sayfa
61Kimyasal HesaplamalarKimyasal tepkimelerde hesaplama yapabilmek için tepkime denklemini denkleştirmek ve yorumlamak gerekir.Eğer tepkime denklemi verilmemişse önce tepkime denklemi yazılır ve denkleştirilir. Bir tepkimenin katsayıları, tepkimede harcanan ve oluşan maddelerin molekül sayıları, mol sayıları ve gazların hacimleri arasındaki oranı verir. Katsayılar kütle oranını vermez.Hacim oranı yalnızca gaz fazı için geçerlidir.

---

62. Sayfa
62Kimyasal HesaplamalarÖrneğin; H2(g) + O2(g) H2O(s) 2 H2(g) + O2(g) 2 H2O(s)Tepkime denklemindeki katsayıların anlamı: 2 mol H2 + 1 mol O2 2 mol H2O

---

63. Sayfa
63Kimyasal Hesaplamalar Denklemdeki katsayılardan aşağıdaki ifadeler çıkarılabilir.Tepkimede iki mol H2 tüketilir, iki mol H2O oluşur.Bir mol O2 tepkimeye girer, iki mol H2O meydana gelir.Bir mol O2 ye karşılık iki mol H2 tepkimeye girer.

---

64. Sayfa
64Kimyasal Hesaplamalar Denklemdeki katsayılardan aşağıdaki ifadeler çıkarılabilir.Tepkimede NA tane H2 tüketilir, 2NA tane H2O oluşur.22,4 L O2 tepkimeye girer, iki mol H2O meydana gelir.22,4 L O2 ye karşılık 2x 22,4 L H2 tepkimeye girer.

---