4. ÜNİTE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI

10. Sınıf Biryay Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 149 Cevapları

1. Taş kesilme motifi, Türk efsaneleri arasında son derece yaygın bir motiftir. Bu motifi taşıyan bir efsane şöyledir: “Erzurum’un, Karayazı İlçesinin Kızmusa köyünde vaktiyle bir adam yaşarmış. Bu adam veliymiş fakat kızı kendisinin sözünü dinlemezmiş. Aynı köyden Musa adında bir genç varmış. Musa bu kızı seviyormuş. Kızla gizli gizli buluşurlarmış. Gençler bir gün aralarında anlaşırlar ve kaçarlar. Kızın babası kaçtıklarını anlayınca peşlerinden gitmemiş. Köylüler gelip, “Müsaade et, biz gidelim Musa’yı yakalayıp kızını getirelim demişler. Kızın babası müsaade etmemiş. “Siz gelin oturun onlar kaçamaz.” demiş. Sabah olunca köylüler, köyün dışında iki kişi görürler, yanlarına yaklaşınca delikanlıyla kızı taşlaşmış olarak görmüşler. O günden sonra bu köyün adı “Kız-Musa” olarak kalmış. Hâlâ köyün girişinde bu taşlaşmış iki insan şeklini görmek mümkündür.
Özkul Çobanoğlu Halk Edebiyatına Giriş-I

Bu efsaneyle verilmek istenen düşünce nedir?

Cevap: Evlatlar anne-baba sözünü dinlemelidir.

2. Aşağıda verilen destan adlarını boş yerlere doğru şekilde yerleştiriniz.

a. Nibelungen → Germen-Hun ilişkilerini konu edinen bir destandır.
b. İlyada → Homeros tarafından yazıya geçirilmiş bir destandır.
c. Gılgamış → Sümerlere ait olan bu destan, tarihte bilinen ilk destandır.
ç. Kalevela → Fin halkının mücadelelerini anlatan bir destandır.
d. Şehname → Fars kültürüne ait olan bu destanda ünlü Türk Hükümdarı Alp Er Tunga’dan bahsedilir.

3. Yapma destanlarla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Kimin tarafından söylendiği bellidir.
B) Yakın tarihimizin önemli olayları konu edilir.
C) Halktan derleme yapılarak yazılır.
D) Toplumun zihniyetini yansıtır.
E) Manzum olarak ifade edilir.

Cevap: C

4. Aşağıdakilerden hangisi Türk destanlarının özelliklerinden biri değildir?
A) Kahramanları seçkin kişilerdir.
B) Türk edebiyatının ilk örnek metinleridir.
C) Halkı derinden etkileyen olayları konu edinir.
D) Millî değil, evrensel özellikler ağır basmaktadır.
E) Olaylarda ve kişilerde olağanüstü nitelikler vardır.

Cevap: D

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 150 Cevapları Biryay Yayınları‘na ulaşabilmek ve dersinizi kolayca yapabilmek için aşağıdaki yayınımızı mutlaka inceleyiniz.

10. Sınıf Biryay Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 150 Cevapları

5. I. Hayali öğelerden bütünüyle uzaktır.
II. Edebiyatımızın ve kültürümüzün ilk kaynaklarıdır.
III. Ulusal dilde ve ulusal nazım ölçüsüyle söylenmiştir.
IV. Milleti etkileyen sosyal olaylar anlatılır.
V. Olayların ne zaman ve nerede geçtiği tam olarak bilinmektedir.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangilerinde destanla ilgili bir bilgi yanlışı vardır?
A) I ve V B) IV ve V C) II ve V D) III ve IV E) II ve IV

Cevap: A

6. Aşağıdaki yargılardan bazıları doğru, bazıları yanlıştır. Doğru olan yargıların karşısına “D”, yanlış olanların karşısına “Y” yazınız.

Cevap: a.D, b.Y, c.Y, ç.D, e.D

(D) a. İslami Dönem’in ilk Türk Destanı Battalname’dir.
(Y) b. Battalname sadece manzum olarak yazılmıştır.
(Y) c. Alper Tunga’dan bahseden İran destanı Ramayana’dır.
(D) ç. Mehmet Akif’in Çanakkale Savaşları için kaleme aldığı “Çanakkale Şehitlerine” adlı şiir, yapma bir destandır.
(D) d. Destanlar bir milletin millî kimliği ile alakalıdır.

7. Aşağıdaki tabloya Türk destanlarının adını doğru şekilde yazınız.

İslamiyet’ten Önceki Türk Destanları

1. a. Saka Destanları --> Alp Er Tunga Destanı, Şu Destanı
2. b. Hun - Oğuz Destanları --> Oğuz Kaan Destanı, Attila Destanı
3. c. Göktürk Destanları --> Bozkurt Destanı, Ergenekon Destanı
4. ç. Uygur Destanları --> Türeyiş Destanı, Göç Destanı

İslamiyet Etkisindeki Türk Destanları

1. d. Karahanlı Dönemi --> Satuk Buğra Destanı
2. e. Kazak-Kırgız --> Manas Destanı
3. f. Türk-Moğol --> Cengiz Han Destanı
4. g. Tatar-Kırım --> Timur ve Egine Destanı

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Sayfa 151 Cevapları Biryay Yayınları‘na ulaşabilmek ve dersinizi kolayca yapabilmek için aşağıdaki yayınımızı mutlaka inceleyiniz.

10. Sınıf Biryay Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 151 Cevapları

8. Aşağıda verilen destanların türünü belirleyiniz.

Köyün yetimiydi, ölmüştü babası Çanakkale’de,
Kale gibi tutardı omuzlarında başını.
Yeşil gözlerinde bir siyahlık parlardı eskiden beri
İt gibi çabalardı bakmak için ninesine.
İnce bacakları altında kocaman ayaklan vardı
Sarıydı, kuruydu bozkırda bir çalı kadar,
On üçündeydi ama göstermiyordu yaşını.

Bir zaman sonra top sesleri duyuldu uzaklardan
Al al oldu dağların moru.
Eli silah tutanlar gitmişti cephelere bir bir,
Kadınlar, çocuklar, dedeler toplandı cami avlusuna
Sordu cümlesi birbirine ne yapak?
Ansızın düşman askeri görüldü çayırda,
Geldi çattı köye gavurun zoru.

Devresi gün bir haber ulaştı evlere, samanlıklara
Alanda ismi yazılacakmış herkesin.
O saat bir yangın sardı Mustafa Kemal’ in oğlunu,
Kimi Kadir diyecek, kimi Mıstık, kimi Özdemir,
Ankara’dan gelen rüzgârlar önünde
Ankara’ ya uçan

a) Türü: Yapay Destan

ve küçük Manas’ı sınadılar.
Yarkent’ten gelen YEDİ ELÇİ
ad toyu yemeği(ni) yiyip överek “Manas
obur çıkacak” deyip gitti(ler)
Çin’den gelen KIRK ELÇİ

(ad toyu yemeğini) bolca yiyip,
“Manas Çinlileri kıracak” deyip gitti(ler).
Nogay’dan gelen ON ELÇİ
oturup (toy) eti yediler
(ve) “Manas korkunç olacak!” deyip gittiler.

Bu Baybiçe Çıyrıçı
Manas’ı alaca beşiğe beledi
Manas’ı Hızır korudu.
Manas uçurum kenarında kundaklandı.
Kâfir ile Müslüman arasında,

Manas’ın haberi duyuldu.
Manas kükredi (ve daha)
Beşikte yatarken konuştu:
“Ak sakal ateke Yakup Han,
Müslüman yolunu açacağım…”

b) Türü: Doğal Destan

9. Aşağıdaki parçada ayraçla boş bırakılan yerlere uygun noktalama işaretlerini getiriniz.

Tanrı Dağları(‘)ndan, Moğolistan çöllerinden Anadolu(‘)ya dallı budaklı uzanan ağaç(,) Türklüğün maneviyat ağacıdır(.) Bu maneviyat ağacının kökleri Orhun Nehri(‘)nin kıyılarında, Altay Dağları(‘) nda(;)gövdesi Orta Asya bozkırlarında(,) Kafkaslarda; filizlenen dallan ise Anadolu(‘)dadır (.) Ama kök olmayınca gövde(,) gövde olmayınca dallar(,) dallar olmayınca da filizler olmaz(.) Büyük ırmakların(,) küçük ormanların ve çayların sesini(,) nefesini kendinde yaşatıp yarınların ümit sahillerine taşıması gibi ozanların (,) âşıkların sazlarında doğudan batıya yol alan destanlar(,) masallar(,) türküler(,) maniler de dünü bugüne taşımışlardır(.)

10. (I) Toros dağlarının etekleri ta Akdeniz’den başlar. (II) Kıyıları döven ak köpüklerden sonra doruklara doğru yavaş yavaş yükselir (III) Akdeniz’in üstünde daima, top top ak bulutlar salınır. (IV) Kıyılar dümdüz, cilalanmış gibi düz killi topraklardır. (V) Killi toprak et gibidir.
Bu parçada numaralandırılmış cümlelerin hangisinde sıfat tamlaması kullanılmamıştır?
A) I B) II C) III D) IV E) V

Cevap: A

10. Sınıf Biryay Yayınları Türk Dili ve Edebiyatı Sayfa 152 Cevapları

11. Aşağıda doğal ve yapma destanlarla ilgili özellikler verilmiştir. Bu bilgileri inceleyiniz, hangi destanın bu nitelikleri sağladığını tabloda işaretleyiniz.

12. Aşağıdakilerden hangisi İslami Dönem Türk destanlarından biri değildir?
A) Ergenekon
B) Saltukname
C) Battal Gazi
D) Danişmendname
E) Manas

Cevap: A

13. Aşağıdaki yargılardan bazıları doğru, bazıları yanlıştır. Doğru olan yargıların karşısına “D”, yanlış olanların karşısına “Y” yazınız.

(Y) a. Destan ve efsanelerde genellikle birinci kişi ağzından anlatım yapılır.
(D) b. Destanlar manzum veya mensur olarak yazılabilmektedir.
(D) c. Efsane ve destanlar din, tarih ve mitoloji ile iç içedir.
(Y) ç. Destanlarda olağanüstü ögeler ön plandayken efsanelere gerçeklik hâkimdir.
(Y) d. Destanların ve efsanelerin genellikle kim tarafından yazıldığı bellidir.

14. (I) Gök tüylü ve gök yeleli bu büyük erkek kurt bir kaç gün sonra durdu. (II) Oğuz Kağan da askeri ile durdu. (III) Burada İtil Müren adında bir deniz vardı. (IV) Bu İtil Müren’in kenarında bir kara dağın önünde savaş başladı. (V) Okla, kargı ile ve kılıçla vuruştular.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangilerinde sıfat tamlaması kullanılmamıştır?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve V E) IV ve V

Cevap: D

15. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat tamlaması kullanılmamıştır?
A) Biz ki İstanbul şehriyiz, Seferberliği görmüşüz
B) Dört çocuk babasıydı Abdullah Çavuş. Doymadı dünyasına Abdülkadir.
C) Erzurum’da on dört gün sürdü Kongre: orda, mazlum milletlerden bahsedildi
D) Kocaman bir ambarları vardı, Kerim içinde oynardı.
E) Elleri büyük ve esmer. Ela gözlüler, kara gözlüler, mavi gözlüler

Cevap: A