İktidarın imtiyazlı ve genellikle soya bağlı bir toplum sınıfının elinde bulunduğu siyasi hükümet şeklidir. Ekonomik, toplumsal ve siyasi gücün soylular sınıfının elinde bulunduğu tarihi yönetim biçimidir. Sözcük "soylular sınıfı" anlamında da kullanılmaktadır.

Aristokrasi terimi ilk kez Atina kent devletinde kullanılmıştır. Terim orduların başında dövüşen genç vatandaşlar için kullanılmıştır. Zira askeri cesaret ve liyakat o dönemde büyük bir erdem olarak görülürdü; ordular "en iyi"ler tarafından yönetilmekteydi. Terim antik Yunan geleneğinden Avrupa Orta Çağı'na geçmiş ve askeri liderlerden oluşan, verasete dayanan bu sınıf "soylular sınıfı" olmuştur. Antik Yunan'daki gibi bu sınıfın üyelerinin köleleri olan bir tebası vardı ve bu kişiler askeri konumlarından dolayı soylu veya en iyi olarak tanımlanıyorlardı.

Aristokrasiye karşı şüphe uyanmasının çeşitli sebepleri olmuştur. Felsefi anlamda Aydınlanma'nın getirdiği "herkes eşittir" söylemi önemliyken, Fransız Devrimi'nin de sebeplerinden sayılabilecek aristokrasinin artık toplumun en iyileri olmadığı fikri de önemlidir. Bu fikrin oluşmasının nedenleri ise çeşitlidir. Her şeyden önce ordu kavramı değişmeye başlamıştı, Kral XIV. Louis orduyu modernize etmişti ve artık aristokratlar at sırtında ordunun başında yer almıyorlar, güvenli bir mesafede orduları uzaktan kumanda ediyor, çoğunlukla kendileri savaşmıyorlardı. Bunun dışında Aydınlanma'nın başlattığı özgürlük fikri halkın aristokratların pratik yaşamda en iyi olmadıklarını görmesine yardımcı olmuştur. Fransız Devrimi'nin odağında bu vardır, onlara göre aristokratlar herhangi bir liyakat veya üstün erdem ile değil de sadece doğarak en iyi yani aristokrat olmayı başarmışlardır. Böylece kazanılmamış, hak edilmemiş bir mevkiyi işgal ettikleri düşünülmüştür. Aristokratların en iyi oldukları inancının çöküşü, en iyinin yönetimi olan aristokrasinin de çöküşünü getirmiştir.

Bugün Birleşik Krallık dahil çoğu Avrupa ülkesinde aristokratik unvanlar hâlâ varlığını sürdürmektedir. Artık yönetimsel bir fonksiyon taşımasa da bu unvan çoğunlukla kişinin saygın ve belirli bir geçmişe sahip olduğunu veya varlıklı olduğunu, her daim olmasa da sık sık, ifade edebilir.çoğunlukla sanat ilim ve bilim konusunda önemli faaliyetleri olan kişiler bu unvana aday gözükür.

Tarihi planda yönetici görevlere sahip askeri bir sınıf bulundurmamış ülkelerde ise aristokrasi daha farklı temellere oturur. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri'nde kişinin atalarının ilk göçmenlerden olması anlamında kullanılabilir.

Kelime yapısı bakımından ele alındığı, takdirde aristokrasi (Eski Yunanca «aristos» en İyi, «kratos» kudret) idarenin en iyi kimselerin elinde bulunduğunu gösteren bir siyaset rejimidir. Bu, Platon (Eflatun) un «Cumhuriyet» inde hayal ettiği ideal rejimdir. Fakat, «en iyiler» kimlerdir? Doğal bir aristokrasi yaratan doğal üstünlükler var mıdır?

Eski Yunanistan’da Kleisthenes’in yaptığı büyük değişikliklerden önce Atina idaresi en iyi bilinen aristokrasi şekliydi. Bununla beraber, Yunan siteleri aristokratik veya oligarşik idare şekillerinden zaman zaman uzaklaşmışlardır. Eski Roma da, krallık ve imparatorluk devirleri dışında demokratik müesseselerin gelişmesine rağmen, her zaman için senatonun aristokratik idaresi altında yaşamıştır. Kölelerle aristokratlar arasında ilişkiler bir felsefe doktrinine bağlanmıştı. Köleler aşağı yaratıklar olarak kabul edildiğinden her şeye boyun eğmek onlar için en tabii şeydi.

Bu mesele halledilememiştir. Jean-Jacques Rousseau gibi Herbert Spencer de ilkel topluluklarının aristokrasi rejimiyle idare edildiğini kabul ederler. Aristokrasi idaresinin kurulmasının doğrudan doğruya sebebi bazen bir fetihtir. lspartalılar’ın, Doryenler’in fethedip yerleştikleri memleketler bu durumdaydı. Zaten çok zaman aristokraside askeri unsur önemli bir rol oynar.

Aristokrasi, içine kolay kolay nüfuz edilemiyen kapalı bir müessesedir. Yabancı unsurlara açılma istidadını gösterdikçe iç bünyesindeki bağlılıktan bir şeyler kaybetmeye başlar, sonunda sadece bir asil sınıf haline gelir. Bu durum da bu müessesenin politik haklarının, dolayısıyla itibarının zayıflamasına sebep olur. Roma asil zümresinin durumu buna en güzel örnektir. Yüzyıllarca sonra Fransa’daki aristokrasi de bu yüzden ortadan kalkmıştır.

Bugün aristokrasi bir devlet idaresi olmaktan çıkmış, asalet anlamına gelen bir kelime haline gelmiştir.