Sözlükte DENEY Nedir:Deney Tanımı Anlamı
1. Kontrol edilebilir şartlar altında doğal bir olayın veya bilinmeyen bir gerçeğin açıklamasında kullanılacak ölçme işlemlerinin yapılması işi.
2.
Empirizm : bk. deneycilik, görgücülük
3. Belirli bir varsayımın doğruluk durumunu değerlendirme ya da var olabilecek bağıntıları ortaya çıkarma amacıyla koşulların ya da bunların değişken durumlarının ve sonuçların gözlendiği planlanmış deneme.
4. Bilimsel bir gerçeği göstermek, bir yasayı doğrulamak, bir varsayımı kanıtlamak amacıyla yapılan işlem, tecrübe: Senelerdir gece gündüz elektrik yüklü deneyler yapa yapa sinir küpüne döndüğüne inanırdı içten içe. -E. Şafak.
5. Deneyim,
tecrübe: Herkesin kendi deneyi ile bildiği bir gerçek vardır. -H. Taner.
6. Fizik, kimya, biyoloji gibi derslerin öğretiminde doğal olayların bağıntıları ve yasaları üzerinde bilgi edinmek; varsayım olarak benimsenen bilim yasalarının doğruluğunu göstermek; belli bir doğa olayını, etmenleri denetim altında tutarak, sınıf ya da deney odasında öğrencilere göstermek için yapılan planlı deneme ya da sınama işi.
7. Bilinmeyen bir şeyi bulmak, bir ilkeyi, bir varsayımı sınamak amaciyle yapılan eylem ya da işlem.
8. Bilimsel birgerçeği ortaya çıkarmak, bir varsayımı denemek ya da kanıtlamak, bir yasanın doğruluğunu göstermek ereğiyle yapılan işlem.
9. Gerçekliği olana ilişkin her çeşit yaşantı, algılama, duyumlama, verilmiş olma vb. İnsan yaşamında bilincin karşılaştığı şeylerin tümü. (Felsefede) Gerçeklik üzerine kavramsal olmayan her türlü bilginin temeli: Her bilimin güvenilir olabilmesi için deneye dayanması, öte yandan bilginin salt deneyle kalmaması gerekir. Deneyin bilimsel amaçlarla, düşünce yoluyla düzenlenmesi, karşılaştırılması, bağlantılar kurulması, giderek doğrulanması ve tamamlanması gereklidir. Yunanca peira (deneme, sınama) sözcüğünden iki dizi sözcük türetilmiş:
I. (
Soyut ve genel anlamda kullanılan) empeiria ve türevleri: empirik, empirizm;
II. (
Somut ve daha teknik anlamda kullanılan) experientia (Latince experiri = deneme, deney yapma) ve türevleri: expérimenter, experimental, expérimentation.
Deney Çeşitleri
Deneyleri türlerini iki başlık altında toplanabiliriz;
1. Sonuçlarına göre deneyler
2. Yapılış sekline göre deneyler
Detay
1. Sonuçlarına göre deneyler
Bu tür deneyler üç grupta toplanabilir :
a. Kapalı Uçlu Deneyler
Bu tür deneyler teorik olarak sınıfta verilen bilgilerin ispatlanması amacıyla gerçekleştirilen deneylerdir. Bu tür deneylerde öğrencilerin elinde bir föy veya deney kılavuzu bulunur. Bu kılavuzda deneyle ilgili amaçlar ve işlem basamakları bulunur ve öğrenciler işlem basmaklarını takip ederler.
b. Açık Uçlu Deneyler
Bu tür deneyler fen ile ilgili
teorik bilgilerin bizzat öğrenciler tarafından yapılan deney veya etkinliklerle belirlenmesini amaçlamaktadır. Bu deneylerde öğrencilere sadece yapılacak deneyin amacı verilir ve gerekli araç gereçler temin edilir, deneyin nasıl yapılacağı, sonuçta ne bulunacağı hakkında bilgi verilmez. Deneyin yapılması, verilerin toplanması, analizi ve yorumlanması öğrencilere bırakılır.
c. Hipotez Test Etme Deneyleri
Bu tür deneylerde öğrenciler bir problem durumuyla ilgili olarak ya kendi kurdukları, ya da öğretmen tarafından kendilerine verilen bir
hipotezi, kendi tasarladıkları deneylerle test ederek çözüme kavuşturmayı amaçlamaktadırlar.
Hangi deneylerin yapılacağının belirlenmesi, deneylerde kullanılacak araç gereçlerin belirlenmesi ve temin edilmesi, deneylerin yapılması, verilerin toplanması, yorumlanması ve sonuç çıkarma tamamen öğrencilere bırakılır. Öğrenci elde ettiği sonuçlara dayanarak hipotezi kabul eder veya reddeder.
2. Yapılış Şekline Göre Deneyler
Bu tür deneyler üç grupta toplanabilir :
a. Bireysel Deneyler
Bu tür deneyler her bir öğrencinin kendi başına yaptığı deneylerdir. Her öğrenciye araç gereç sağlamanın zor olduğu kalabalık sınıflarda uygulanması zordur.Ayrıca öğretmenin sınıftaki her öğrenciye zaman ayırması da zordur.
b. Grup Deneyleri
Sınıftaki öğrencilerin 2 veya daha fazla kişilerden oluşan gruplar halinde yürüttükleri deneylerdir. Bir tek kişi tarafından yapılamayacak yardımlaşmayı gerektiren deneylerde grup çalışması tercih edilir. Gruptaki öğrencilerin görevlerinin dengeli dağıtılması ve bütün öğrencilerin sorumluluk alması önemlidir.
c. Gösteri Deneyleri (Demonstrasyon)
Genellikle madde ve malzeme yetersizliği, deneylerin öğrenciler için tehlikeli olması, deneyin hassas çalışma gerektirmesi, sınıfların kalabalıklığı veya zaman yetersizliği gibi nedenlerden dolayı, deneylerin öğretmen veya seçilen bir grup tarafından öğrencilerin gözlemleyebilecekleri bir şekilde yapılması temeline dayanan deney türüdür.
Deney Örnekleri
Yüzen Yumurta Deneyi
Deneyin adı:Yüzen yumurta deneyi
Deneyin amacı:Tuzlu suyun yoğunluğu
Deneyde kullanılan araç gereçler:Büyük bir cam bardak,su tükenmez kalem,taze yumurta,tuz,tatlı kaşığı.
Deneyin uygulandığı yaş gurubu:5-6
Deneyin yapılışı:Su dolu bir kabın içine yumurtayı yavaşça bırakın yumurta dibe çökecektir;çünkü yumurta daha yoğundur.Daha sonra suya on tatlı kaşığı tuz konur ve yumurta tekrar suya bırakılır.Bu sefer yumurtanın yüzdüğünü göreceksiniz.
Deneyin sonucu:Tuzlu suyun yoğunluğu çoktur.
Havadaki Basınç Deneyi
Deneyin adı:Havadaki basınç deneyi
Deneyin amacı:Havada basınç var mı?
Deneyde kullanılan araç gereçler:Bir bardak ve kağıt
Deneyin uygulandığı yaş gurubu:5-6
Deneyin yapılışı:Bardağı tamamen su ile doldururuz.Daha sonra ağzını bir kağıtla kapatarak ters çeviririz.
Deneyin sonucu:Bardaktaki su dökülmez ;çünkü havadaki basınç belli bir kuvvette alttan basınç yapar.
Yağmur Yağdırma Deneyi
Deneyin adı:Yağmurun yağması deneyi
Deneyin amacı:Yağmur nasıl oluşur?
Deneyde kullanılan araç gereçler:Su,çaydanlık
Deneyin uygulandığı yaş gurubu:5-6
Deneyin yapılışı:İçine bir miktar su konulan çaydanlık ocağa konur.Kaynadıktan sonra ,çaydanlığın ağzından buhar çıkmaya başlar.B u sırada kapağı hafifçe havaya kaldırılır ve buharın kapağa çarpması sağlanır.
Deneyin sonucu:Kapağa çarpan su taneciklerine dönüşür ve tekrar çaydanlığa dökülür.
Gece Gündüz Deneyi
Deneyin adı:Gece-gündüz deneyi
Deneyin amacı:Gece-gündüz nasıl oluşur?
Deneyde kullanılan araç gereçler:El feneri,dünya maketi
Deneyin uygulandığı yaş gurubu:5-6
Deneyin yapılışı:Feneri yakarak bir noktaya işaret koyun ve dünyayı aydınlatın.Bir tarafından da dünyayı döndürün.Olayın çocuklar tarafından gözlenmesini sağlayın.
Deneyin sonucu:Böylece işaretli bölgenin bir aydınlık bir karanlık olması sağlanır.
Gökkuşağı Deneyi
Deneyin adı:Gökkuşağı deneyi
Deneyin amacı:Gökkuşağı nasıl oluşur?
Deneyde kullanılan araç gereçler:Ayna,su,güneş
Deneyin uygulandığı yaş gurubu:5-6
Deneyin yapılışı:Ayna ilk önce ıslatılır.Daha sonra güneşin yansıması ile ayna duvara yansıtılır.
Deneyin sonucu:Duvara gökkuşağı yansıması gerçekleşir.
