Agnostisizm (Özet) : İnsanın, kendi deneyimleriyle elde ettiği olguların ötesinde hiçbir şeyin varlığını bilemeyeceğini ileri süren öğreti. Agnostisizm hem bir terim , hem de felsefi kavram olarak Thomas Huxley tarafından ortaya atıldı. Huxley agnostik sözcüğünü hem geleneksel yahudi-hıristiyan tanrıcılığını, hem de tanrıtanımazlık öğretisini reddederek tanrının varlığı sorununu ortada bırakan düşünürler için kullandı. Terim daha sonra geriye götürülerek bütün bilinemezci öğretileri kapsamıştır. Agnostisizm, tarihsel olarak bilimin denetiminden yoksun insan düşüncesinin düştüğü büyük yanılgılara bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. İlk tepkiyi yunan antikçağ bilgicilerinden duyumcu sofistler vermiştir. Onlara göre bilgi duyuların sonucudur ve duyular dışında bilgi edinemez ve herkes için geçerli bilgi olamaz.

Agnostisizm Nedir

Agnostisizm, bilinmezcilik[1] ya da bilinemezcilik;[2] Teolojik anlamda Tanrı'nın varlığının ya da yokluğunun, bilimsel olarak da evrenin nereden türediğinin bilinmediğini veya bilinemeyeceğini ileri süren felsefi bir akımdır.[3] Bu akımın takipçilerine agnostik veya bilinemezci denir.[2] Agnostisizmin iki türü vardır. Zayıf agnostisizme göre hiç kimsenin Tanrı hakkında bir bilgisi yoktur; ancak bu belki bilinebilir; güçlü agnostisizme göre ise Tanrı hiçbir şekilde bilinemez. Agnostisizm genel olarak olaylara kuşkucu yaklaşır, kuşkucu sorular sorar ve yanıtları kuşku ile bulmaya çalışır.[3] Agnostik sözcüğünü ilk olarak İngiliz biyolog Thomas Henry Huxley 1869 yılında kullanmıştır.[3][1] Buna rağmen daha erken düşünür ve yazarların da bu düşünceye sahip olduğu bilinir. Örneğin Eski Yunan düşünür Protagoras da agnostik olarak anılır.[4]

Agnostisizmin Tanımı

Agnostisizm, ateizm ile aynı şey değildir.[5] Ateizm, tanrının var olmadığını veya var olamayacağını savunur.[6] Buna rağmen, agnostisizm tanrının var olup olmadığının bilinmediğini veya asla bilinemeyeceğini savunur.[3] Demografik araştırmalar için ise ateizm ve agnostisizm diğer tüm dinsiz felsefeler ile aynı kategoridedir.[7] Bazı kaynaklar ise agnostisizmi "tarafsızlık" olarak yorumlar.[8] T. H. Huxley ise agnostisizm hakkında şunu demiştir:

« Agnostisizm bir inanç değildir; ancak özü tek bir dinç uygulamaya yatan bir metottur. Bu ilke kesinlikle akıl olarak gösterilebilir; ancak sonuçlar kanıtlanmış veya kanıtlanabilir denebilecek kadar kesin gösterilmemelidir.[9] »

Agnostisizmin Etimolojisi

"Agnostik" sözcüğü Eski Yunanca olumsuz öneki olan "an+" ve yine aynı dilden "bilen, bilgisi olan" anlamına gelen "gnōstikós (γνωστικός)" sözcüklerinin birleşiminden oluşmuştur.[1] Kabaca anlamı "bilgisi olmayan" demektir. Bu sözcük ise yine Eski Yunanca "bilmek" anlamına gelen "gignōskō, gnō- (γιγνωσκω, γνω-)" sözcüğünden türemiştir.[1] İlk kullanımı T. H. Huxley tarafından 1869 yılında gerçekleştirilmiş ve Türkçe'ye Fransızca "agnostique" sözcüğünden geçmiştir.[1]
 
Agnostisizm [fr. agnosticisme, ing. agnosticism] bilinemezcilik demektir. En sık kullanım biçimi dini inançlara Agnostik yaklaşımdır. Bertrand Russell'ın tarif ettiği Agnostik bakış açısına göre, Tanrı'nın varlığı ve dünya ötesi yaşam hakkında, mevcut dinlerin öne sürdüğü iddiaların günümüzde doğrulanması mümkün değildir. Dolayısıyla herhangi bir dine mensup olmak anlamsız görülebilir. Öte yandan Agnostisizm kendini "kesinlikle tanrı yoktur" diyen Ateizmden de ayrı tutar.

Kaynakça

 1.^ a b c d e "agnostik" Sözlerin Soyağacı Sevan Nişanyan. URL erişim tarihi: 18 Nisan 2011.
 2.^ a b "Bilinemezcilik" TDK Büyük Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu URL erişim tarihi: 18 Nisan 2011
 3.^ a b c d Carroll, Robert (2009-02-22). "agnosticism" The Skeptic Dictionary skepdic.com. URL erişim tarihi: 18 Nisan 2011.
 4.^ "Protagoras" Internet Encylopedia of Philosophy. URL erişim tarihi: 18 Nisan 2011
 5.^ "Atheism and Agnosticism" Stanford Encylopedia of Philosophy. URL erişim tarihi: 18 Nisan 2011.
 6.^ "Atheism" The Skeptic's Dictionary. URL erişim tarihi: 18 Nisan 2011.
 7.^ "Major Religions Ranked by Size" Adherents.com. URL erişim tarihi: 18 Nisan 2011.
 8.^ "Agnostics" - Free Online Dictionary, Thesaurus and Encyclopedia tanımı. URL erişim tarihi: 18 Nisan 2011.
 9.^ "Agnosticism & Thomas Henry Huxley". Atheism.about.com. 2010-06-10. URL erişim tarihi: 18 Nisan 2011