Psikologların temel bir araştırma yaparken temel hedefleri davranışı tanımlamak, açıklamak, tahmin etmek ve kontrol etmektir.

Bu hedefler psikolojinin temelini oluşturur.

Ne Olduğunu Tanımlamak

Psikolojideki ilk hedef davranış hakkında net gözlemlemeler yapmaktır. Psikologlar bu tur gözlemlemeleri veri (tekil olarak da tüm, çoğul olarak data) olarak değerlendirirler.

Davranışsal veri, canlı varlıkların davranışları ve davranışın görüldüğü ya da değiştiği koşullar üzerine gözlem raporlarıdır. Araştırmacılar veri toplama sürecinde uygun analiz şeklini belirler ve davranışı doğru gözlemleyip en objektif şekilde değerlendirmek için belirli yöntemler kullanırlar.

Bireyin davranışlarını araştırmak için araştırmacılar birçok farklı seviyede analizler kullanırlar-en geniş acıdan bakıp küresel olandan anı inceleyip kişisel ve belirli bir seviyeye kadar.

Ne Olduğunu Açıklamak

Tanımlamalar gözlemlenen bilgilerden çıkarılabilirken, açıklamalar detaylı bir bicimde gözlemlerin ötesine geçer. Psikolojinin birçok alanında ana hedef davranışsal ve zihinsel süreçlerdeki rutin yolları bulmaktır. Psikologlar davranışın nasıl gerçekleştiğini keşfetmek isterler. Olaylar beklediğinizden farklı geliştiğinde neden gülersiniz? Hangi şartlar kişiyi intihara veya başkasına tecavüz etmeye yönlendirir?

Psikolojideki açıklamalar, genelde davranışın birçok faktörün kombinasyonu sonucunda olduğu gerçeğine göre yapılır.

Bazı faktörler bireyin kendi içinde oluşur (genetik yapı, motivasyon, zeka seviyesi veya kendine güven). Bu tur içsel belirleyiciler organizma hakkında özel bilgiler verir. Ancak diğer bazı faktörler ise dışarıdan etki ederler. Örneğin bir çocuğun ödül kazanabilmek için öğretmenini mutlu etmeye çalışmasını veya motor sorucusunun trafiğin sıkışıklığı nedeniyle kızgın olma halini duşunun.

Bu davranışlar büyük ölçüde dış kaynaklardan etkilenir. Psikologlar davranışları açıklarken neredeyse her zaman her iki tur faktörü de göz önünde bulundururlar. Psikologların neden bazı insanların sigara içmeye başladıklarını açıklamak istediklerini duşunun. Araştırmacılar bazı bireylerin risk almayı sevme olasılığını (içsel faktörler) düşünürken bir yandan da bireylerin arkadaş baskısına maruz kaldıklarını düşünebilirler (dışsal faktörler). Ya da her iki tur faktörün de bu davranışa yol açtığına kanaat getirebilirler (birleştirilmiş açıklama).

Ne Olacağını Tahmin Etmek

Psikolojide tahminler, davranışların olabilecek şartlarda ve ilişkilerde nasıl olabilecekleri hakkındaki bildirimlerdir. Genelde bir davranışın sebebinin net bir açıklaması ileride gerçekleşecek diğer bir davranış hakkında tahminler yapmayı sağlar. Bu nedenle eğer oda arkadaşınızın utangaç olduğuna inanıyorsak, kendimize güvenerek kalabalık bir sınıf önünde konuşma yapılması istendiğinde kendisinin rahatsız olacağını ileri sürebiliriz.

Bazı davranışlar veya ilişkiler için farklı açıklamalar yapıldığında genellikle bu açıklamaların ne kadar acık ve detaylı tahminler yapabildiği ölçütü ile yargılanırlar. Eğer oda arkadaşınız sınıf önünde konuşmakta mutlu oluyorsa, teşhisinizi gözden geçirmeniz gerekir.

Objektif bir şekilde yapılan gözlemler gibi bilimsel tahminler de denebilmesi ve yeterli kanıt yoksa reddedilebilmesi için acık bir şekilde belirtilmelidirler. Örneğin araştırmacı, bir yabancının varlığının insan ve maymun yavruları için belli bir yaşa kadar bir tedirginlik sebebi olduğunu tahmin ediyor.

Bu tahminin daha sağlıklı olabilmesi için “yabancı”nın tam olarak ne olduğunu belirlememiz gerekir. Yabancının kendisi gibi küçük olması insan ve maymun yavrularında daha az bir tedirginlik mi yaratıyor? Veya yabancının turunun kendisiyle aynı olması? İleride yapılacak tahminleri güçlendirebilmek için araştırmacı çevredeki sistematik farklılıkları gözlemlemeli ve yavrunun tepkisini bu farklılıklara göre ölçmelidir.

Ne Olduğunu Kontrol Etmek

Birçok psikolog için kontrol çok önemli, hatta en önemli hedeftir. Kontrol, davranışı ortaya çıkarmak veya çıkarmamaktır (başlatmak, sürekliliğini sağlamak, durdurmak, yapısını ve güçlülüğünü etkilemek, oluş sıklığını belirlemek vs.) Davranışın sebepsel açıklaması, davranışı yaratan etkenleri kontrol edebilmekten geçer.

Davranışı kontrol edebilmek çok önemlidir çünkü bu kontrol psikologlara, insanların hayat kalitelerini geliştirebilmeleri için yardım etmelerini sağlar. Psikoloji ve Yaşam boyunca, psikologların insanlara kendi hayatlarındaki problemli yönleri düzeltebilmeleri için geliştirdikleri müdahale yöntemlerini göreceksiniz. Örneğin, zihinsel hastalıkların tedavilerini açıklıyor olacağız. Aynı zamanda insanların psikolojik faktörleri nasıl kontrol altında tutup sigara içmek gibi sağlıksız davranışlardan uzak durabileceklerini öğretir.

Ne tur ebeveyn davranışlarının çocuk ile anne-baba arasındaki ilişkilerin güçlendirilebileceğini göreceksiniz.

Yabancıların acil durumlarda hangi faktörler yüzünden yardım etmeyi reddettiklerini ve bu tur dış etkenlerin nasıl yok edilebileceğini öğreneceksiniz. Bunlar psikologların bilgilerini kullanarak insanların hayatlarını kontrol edip geliştirdiklerine

birkaç örnek. Bu şekilde bakıldığında psikologlar aslında oldukça optimisttik bir gruptur. Bizler herhangi istenmeyen bir davranış yolunun istenilen şekilde olması için uygun müdahalelerin uygulanabileceğinizi düşünürüz. Psikoloji ve Yaşam’da bu optimizme sahiptir.