İşte Cevaplar
Cevap : Birleşik Zamanlı Fiiller: Basit zamanlı fiillere getirilen ’-di,-miş,-se’ ekleriyle yapılan fiillerdir. Bu fiiller ek eylem yardımıyla oluşturulur ve üç grupta incelenir.
1. Hikaye Birleşik Zaman: Fiil kök ya da gövdelerine kip eklerinden sonra ’-dı,-di,-du,-dü,-tı,-ti,-tu,-tü’ ekleri getirilerek yapılır.
Örnek: ’Babası ona bilgisayar almıştı’ cümlesinde ‘-mış’ kipinden sonra ek eylem yardımıyla ikinci bir kip eki almıştır.
2. Rivayet Birleşik Zaman: Fiil kök veya gövdelerine getirilen kip eklerinden sonra ’-mış,-miş,-muş,-müş’ ekleri getirilerek yapılır.
Örnek: ’Babası yarın tatile gidecekmiş.’ cümlesinde ‘-acak’ kipinden sonra ‘miş’ ek eylemi getirilerek yapılmıştır.
3. Şart Birleşik Zaman: Fiil kök ya da gövdelerine getirilen kip eklerinden sonra ‘-sa,-se’ eklerinden biri getirilerek yapılır.
Örnek: ’Yağmur yağarsa dışarı çıkma.’ cümlesinde ‘-ar’ kip ekinden sonra ‘-sa’ ek eylemi getirilerek yapılmıştır.
Diğer Cevaplara Gözat
1. Hikaye Birleşik Zaman: Fiil kök ya da gövdelerine kip eklerinden sonra ’-dı,-di,-du,-dü,-tı,-ti,-tu,-tü’ ekleri getirilerek yapılır.
Örnek: ’Babası ona bilgisayar almıştı’ cümlesinde ‘-mış’ kipinden sonra ek eylem yardımıyla ikinci bir kip eki almıştır.
2. Rivayet Birleşik Zaman: Fiil kök veya gövdelerine getirilen kip eklerinden sonra ’-mış,-miş,-muş,-müş’ ekleri getirilerek yapılır.
Örnek: ’Babası yarın tatile gidecekmiş.’ cümlesinde ‘-acak’ kipinden sonra ‘miş’ ek eylemi getirilerek yapılmıştır.
3. Şart Birleşik Zaman: Fiil kök ya da gövdelerine getirilen kip eklerinden sonra ‘-sa,-se’ eklerinden biri getirilerek yapılır.
Örnek: ’Yağmur yağarsa dışarı çıkma.’ cümlesinde ‘-ar’ kip ekinden sonra ‘-sa’ ek eylemi getirilerek yapılmıştır.
Diğer Cevaplara Gözat
Sunum İçeriği
1. Sayfastyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotation
2. Sayfa
Bileşik zamanlı fiiller, Türkçede herhangi bir haber ya da dilek kipine "-di", "-miş" veya "-se" ek-fiilleri eklenerek oluşturulan fiiller. Bileşik zamanlı fiiller üçe ayrılır:Hikâye bileşik zamanı: Basit zamanlı fiilere -di eki getirilerek yaptırılır. Örnek: Sabahları kahvaltı yapardı.Rivayet bileşik zamanı: Basit zamanlı fiilere -miş eki getirilerek yapılır. Örnek: Yarın bize gelecekmiş.Şart bileşik çekimi: Basit zamanlı fiilere -se eki getirilerek yapılır. Örnek: Yarın bize gelecekse hazırlık yapalım.style.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotation
3. Sayfa
Örneklergel+ecek+ti+mgit+meli+y+mişoku+yor+sa+mHikâye bileşik zamanıHaber ya da dilek kiplerinden birine -di eki getirilerek yapılır:-mişti-rdi-yordu-meliydi-seydisilerdimfiilgeniş zaman ekihikâye ekikişi ekiÖğrenilen (miş’li) geçmiş zamanın hikâyesi: sil-miş-ti-mŞimdiki zamanın hikâyesi: sil-iyor-du-mGelecek zamanın hikâyesi: sil-ecek-ti-mGereklilik kipi hikâyesi: sil-meli-y-di-mNot: Türkçe dilbilgisinde -di’li geçmiş zamanın ve emir kipinin hikâye bileşik zamanı yoktur. Bununla birlikte "sildiydim" örneğindeki gibi bir kullanıma çeşitli yörelerde rastlanılır.style.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotation
4. Sayfa
Rivâyet bileşik zamanıHaber ya da dilek kiplerinden birine -miş eki getirilerek yapılır. Bu ek, ünlü uyumuna göre değişerek -mış, -muş, -müş olabilir.silermişimfiilgeniş zaman ekirivayet ekikişi ekiÖğrenilen (miş’li) geçmiş zamanın rivayeti: sil-miş-miş-imŞimdiki zamanın rivayeti: sil-iyor-muş-umGelecek zamanın rivayeti: sil-ecek-miş-imGereklilik kipi rivayeti: sil-meli-y-miş-imNot: Di’li geçmiş zamanın ve emir kipinin rivayet bileşik zamanı yoktur.style.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotation
5. Sayfa
Şart bileşik çekimi:Haber kipi fiillerine -se eki getirilerek yapılır. Bu ek ünlü uyumuna göre -sa olabilir. Şart bileşik zamanı, eylemin yapılışını başka bir eylemin yapılışına şart koşar. Örnek: Yarın bize gelirsen sevinirim.gelirsenfiilgeniş zaman ekişart ekikişi ekiGeniş zamanın şartı: bak-a-r-sa-nŞimdiki zamanın şartı: sil-iyor-sa-mÖğrenilen (miş’li) geçmiş zamanın şartı: sil-miş-se-mDi'li geçmiş zamanın şartı: sil-di-y-seGelecek zamanın şartı: sil-ecek-se-mNot: Gereklilik kipi hariç dilek kiplerinin şart bileşik zamanı yoktur. Hikâye ve rivayet bileşik zamanlarına ek-fiilin -se biçimi eklenirse “katmerli bileşik zaman” oluşur. Örnekler: sil -iyor -du -ysa -m, sil -ecek -miş -se –mstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_h
6. Sayfa
style.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotationstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.rotation
7. Sayfa
Ek-fiil veya ek-eylemler, Türkçede isim soylu kelimelerin sonuna gelerek yüklem olarak kullanılmalarını sağlayan, ayrıca basit fiillerden bileşik zamanlı fiil yapan çekim ekleridir. Ek-fiiler -di, -miş, -se ve -dir'dir ancak sözcüklere bitişik olarak yazıldıklarında ses uyumlarına uyarak değişiklik gösterebilirler. İsim soylu kelimelerden yüklem yaparken, ek-fiil ardından -im, -in, -sin, -iz, -siniz ve -lerşahıs eklerinden biri gelebilir.[1]Ek fiiller Türkçede iki görevde kullanılırlar:İsim soylu sözcükleri yüklem yapmak (ayrıca bkz. koşaç)Basit zamanlı fiillere eklenerek birleşik zamanlı fiil yapmak (-dir hariç).style.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_hstyle.visibilityppt_wppt_h
8. Sayfa
Örnekler-di-miş-se-dirİsimlerden yüklem yapılması-di, -dir ve -miş ek-fiilleri isim, sıfat, zarf gibi isim soylu sözcüklere eklenerek onların yüklem olarak kullanılmalarını sağlar:Kapıyı açan annemdi.Elma lezzetli bir meyvedir.Bu bina ne kadar yüksekmiş.Yüklemler kullanıldıkları cümlelerde iş, oluş, hareket ya da durum anlatan kelimelerdir. Adlar kendi başlarına iş, oluş, durum ya da hareket anlatamazlar ve yüklem olamazlar. Adların yüklem olabilmesi, durum, zaman ya da dilek alabilmesi için ek-fiil alması gerekir. Bununla birlikte "-dir" ek-fiili bazen pratik nedenlerle, anlatım bütünlüğünü sağlamak için ya da yazı türüne bağlı olarak kullanılmayabilir. Bu şekildeki -dir ekine "gizli ek-fiil" denir ve yazı dilinde belirtilmek istendiğinde parantez içinde gösterilir:style.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_ystyle.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_ystyle.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_ystyle.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_ystyle.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_ystyle.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_ystyle.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_ystyle.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_y
9. Sayfa
style.visibilityppt_xppt_yppt_yppt_yppt_y
Cevap : Birden çok kip-zaman ekiyle çekimlenerek iki kip-zaman anlamı kazanmış eylemlere "birleşik kipli eylemler (fiiller)" ya da"birleşik zamanlı eylemler (fiiller)" denir. Eylemin birleşik çekimi; haber ya da dilek kiplerinden biriyle çekimlenmiş eylemeek eylem getirilmesiyle sağlanır. Böylece eylemin kipine yeni bir kip anlamı daha kazandırılmış olur.
1) Hikâye (Öykü) Birleşik Zamanı
Ek eylemin kesin geçmiş zaman eki ile yapılır. Basit çekimli eyleme, kesin geçmiş zaman anlamı katar. Emir hariç bütün basit kiplerin hikâye birleşik zamanı yapılabilir.
Örnekler:
Kuyunun başında toplan-mış-tı-k. (-miş'li geçmişin hikâyesi.)
Gerede pazarından al-dı-(y)dı. (-di'li geçmişin hikâyesi) (Günümüzde bu çekim pek kullanılmaz. Yerini -miş'li geçmişin hikâyesi almıştır.)
Duvardan su sız-ıyor-du. (Şimdiki zamanın hikâyesi)
O da gel-ecek-ti. (Gelecek zamanın hikâyesi)
O erik erken kızar-ır-dı. (Geniş zamanın hikâyesi)
Biraz zaman tanı-malı-(y)dı-n. (Gereklilik kipinin hikâyesi)
Olanları bir gör-se-(y)di-niz... (Dilek - şartın hikâyesi)
Vaktinde gel-e-(y)diniz. (İstek kipinin hikâyesi)
NOT: Emir kipinin hikâye çekimi yoktur. Çünkü dilimizdeki tüm eylem kök ve gövdeleri 2. tekil kişiye emir kipindedir. Bunlar bir kip eki geldiğinde zaten basit zamanlı / kipli eylem olur.
2) Rivayet (Söylenti) Birleşik Zamanı
Basit çekimli bir eyleme "-miş" (imiş)” ek eylemi getirilerek yapılır. Eyleme kesin olmama, başkasından duyulma gibi anlamlar yükler.
Örnekler:
Şiiri güya o yaz-mış-mış. ("-miş'li" geçmişin rivayeti; inanılmama durumunu güçlendiriyor.)
Bu sokakta otur-(u)yor-muş. (Şimdiki zamanın rivayeti)
Duydum, az daha maçı kaybed-ecek-miş-siniz. (Gelecek zamanın rivayeti)
Zaman zaman onu gör-ür-müş-sünüz. (Geniş zamanın rivayeti)
İki dakika erken gel-se(y)miş-iz. (Dilek-şartın rivayeti)
Biraz daha açık renk ol-a-(y)mış... (İstek kipinin rivayeti)
Ona güvenme-meli-(y)miş-iz. (Gerekliliğin rivayeti)
NOT: Emir kipinin ve belirti geçmişin rivayeti yoktur.
PRATİK BİLGİ: Bir çekimli eylemin birleşik kipli olup olmadığını son kip ekini idi, imiş, ise şeklinde kullanarak anlayabiliriz.
Örnek:
toplanmıştık: toplanmış idik (Bileşik kipli)
toplanmışız: ("toplan imişiz" biçiminde kullanılamaz, basit kiplidir.)
3) Koşul (Şart) Birleşik Zamanı
Basit çekimli bir eyleme ek eylemin şart biçiminin (-se, ise) getirilmesiyle yapılır.
Örnekler:
Bana masal oku-du-(y)sa-n... (Kesin geçmişin şartı)
Teminatı yatır-mış-sa-nız ihaleye girersiniz. ("-miş"li geçmişin şartı)
O söylü-yor-sa doğrudur. (Şimdiki zamanın şartı)
Al-acak-sa-nız gecikmeyin. (Gelecek zamanın şartı)
Haber ver-ir-se-niz geliriz. (Geniş zamanın şartı)
NOT: Dilek kiplerinin şart birleşik çekimi kullanılmaz. Şartın şartı ve "emir"in şartı mantıksızdır. İstek ve gerekliliğin çekimi mümkün gibidir ancak bunlarla cümle kurulması zordur.
Örnek:
gel-e-(y)se-nız (istek kipinin şartı)
al-malı-(y)sa-nız (gerekliliğin şartı)
1) Hikâye (Öykü) Birleşik Zamanı
Ek eylemin kesin geçmiş zaman eki ile yapılır. Basit çekimli eyleme, kesin geçmiş zaman anlamı katar. Emir hariç bütün basit kiplerin hikâye birleşik zamanı yapılabilir.
Örnekler:
Kuyunun başında toplan-mış-tı-k. (-miş'li geçmişin hikâyesi.)
Gerede pazarından al-dı-(y)dı. (-di'li geçmişin hikâyesi) (Günümüzde bu çekim pek kullanılmaz. Yerini -miş'li geçmişin hikâyesi almıştır.)
Duvardan su sız-ıyor-du. (Şimdiki zamanın hikâyesi)
O da gel-ecek-ti. (Gelecek zamanın hikâyesi)
O erik erken kızar-ır-dı. (Geniş zamanın hikâyesi)
Biraz zaman tanı-malı-(y)dı-n. (Gereklilik kipinin hikâyesi)
Olanları bir gör-se-(y)di-niz... (Dilek - şartın hikâyesi)
Vaktinde gel-e-(y)diniz. (İstek kipinin hikâyesi)
NOT: Emir kipinin hikâye çekimi yoktur. Çünkü dilimizdeki tüm eylem kök ve gövdeleri 2. tekil kişiye emir kipindedir. Bunlar bir kip eki geldiğinde zaten basit zamanlı / kipli eylem olur.
2) Rivayet (Söylenti) Birleşik Zamanı
Basit çekimli bir eyleme "-miş" (imiş)” ek eylemi getirilerek yapılır. Eyleme kesin olmama, başkasından duyulma gibi anlamlar yükler.
Örnekler:
Şiiri güya o yaz-mış-mış. ("-miş'li" geçmişin rivayeti; inanılmama durumunu güçlendiriyor.)
Bu sokakta otur-(u)yor-muş. (Şimdiki zamanın rivayeti)
Duydum, az daha maçı kaybed-ecek-miş-siniz. (Gelecek zamanın rivayeti)
Zaman zaman onu gör-ür-müş-sünüz. (Geniş zamanın rivayeti)
İki dakika erken gel-se(y)miş-iz. (Dilek-şartın rivayeti)
Biraz daha açık renk ol-a-(y)mış... (İstek kipinin rivayeti)
Ona güvenme-meli-(y)miş-iz. (Gerekliliğin rivayeti)
NOT: Emir kipinin ve belirti geçmişin rivayeti yoktur.
PRATİK BİLGİ: Bir çekimli eylemin birleşik kipli olup olmadığını son kip ekini idi, imiş, ise şeklinde kullanarak anlayabiliriz.
Örnek:
toplanmıştık: toplanmış idik (Bileşik kipli)
toplanmışız: ("toplan imişiz" biçiminde kullanılamaz, basit kiplidir.)
3) Koşul (Şart) Birleşik Zamanı
Basit çekimli bir eyleme ek eylemin şart biçiminin (-se, ise) getirilmesiyle yapılır.
Örnekler:
Bana masal oku-du-(y)sa-n... (Kesin geçmişin şartı)
Teminatı yatır-mış-sa-nız ihaleye girersiniz. ("-miş"li geçmişin şartı)
O söylü-yor-sa doğrudur. (Şimdiki zamanın şartı)
Al-acak-sa-nız gecikmeyin. (Gelecek zamanın şartı)
Haber ver-ir-se-niz geliriz. (Geniş zamanın şartı)
NOT: Dilek kiplerinin şart birleşik çekimi kullanılmaz. Şartın şartı ve "emir"in şartı mantıksızdır. İstek ve gerekliliğin çekimi mümkün gibidir ancak bunlarla cümle kurulması zordur.
Örnek:
gel-e-(y)se-nız (istek kipinin şartı)
al-malı-(y)sa-nız (gerekliliğin şartı)