İşte Cevaplar
Cevap : Çoğunlukla yükselti arttıkça iklim de soğuklaştığından, yaşam kuşaklarını sınırlayan en önemli çevre etmenlerinden biri ısıdır. Çok yüksek dağların tepeleri sürekli bir kış içindedir; kayalardan oluşan yüzeyleri, her zaman kar ve buzla kaplıdır.
Dorukların aşağısında, ısısı biraz daha yüksek olan bir kuşakta ise, yılın bir bölümünde karlar erir ve kısa bir bitki büyüme mevsimi görülür. Bu kuşağa tundra adı verilir. Kuzey Avrasya ile Kuzey Amerika’nın tundralarına benzer; ama dağlarda olduğu için, dağ tundrası adıyla bilinir. Tundra kuşağının en üst bölümünde ya hiç bitki yoktur yada, çıplak kaya yüzeylerinde büyüyen likenler vardır ancak. Alt bölümünde karayosunları, çimler. Öteki otlar ile çalılar yetişir; ağaç ise görülmez.
Likenler, ortakyaşar mantarlar ile su yosunlarının oluşturduğu karmaşık bitkilerdir. Daha büyük olan bitki mantardır; bunun içinde tek hücreli suyosunları yaşar. Likenler aşırı sıcak ve soğuğa olduğu gibi, uzun süreli kuraklığa da dayanıklıdırlar. Bu yüzden, yüksek dağların her türlü etkiye açık kayaları üstündeki yaşama uygun bitkilerdir. Gündüzleri güneş ışığı, kaya ısılarını öteki bitkilerin çoğunu öldürebilecek bir dereceye çıkartırken, geceleri sıcaklık, donma noktasının altına düşebilir. Ayrıca, yağmur dönemleri arasında kayalar çoğunlukla kurudur. Böyle bir aşırılıklar bileşimine, likenler dışındaki bitkilerin çok azı dayanabilir.
Güç koşullara alışkın yapılarından ötürü, likenler öncü bitkilerdir. Yeni alanlara ilk olarak onlar yerleşir. Bu durum yalnızca yüksek dağlar için değil, daha alçak yerler için de geçerlidir. Likenler, kaya ile tepkimeye girip kayadan parçalar kopmasına yol açan kimyasal maddeler üretirler. Kopan bu parçalar rüzgar ve suyun da etkisiyle, çok küçük parçalara bölünür. Bu küçücük parçacıklara ölü likenlerin çürümekte olan gövdelerinin eklenmesiyle, üzerinde kara-yosunu, ot ve öteki küçük bitkilerin yetişebileceği son derece ince bir toprak tabakası ortaya çıkar. Bu yetişen bitkilerin ölümü ise, üzerinde daha büyük bitkilerin de yetişebileceği daha çok toprak yaratılması demektir. Günümüzde birçok buzul erir ve en alt sınırları dağ yamaçları boyunca yavaş yavaş daha yukarı çekilirken, onları yukarı doğru izleyen ilk bitkiler likenlerdir.
Yamaçlarda, ormanın başladığı sınırda bodur ağaçlar, orman sınırının altında ise normal boyda ağaçlar yetişir. Orman sınırına yakın ağaçlar, genellikle kozalaklılardır; türleri yükseltiye, yamacın dış etkilere açık olmasına ve coğrafi konuma göre değişir.
Kozalaklı ağaçların çoğu yapraklarını dökmez; yaprakları da, mevsimden mevsime yapraklarını döken ağaçlarınki gibi yassı değil, iğne biçimindedir. İğne yapraklar daha ince oldukları için, havaya açık yüzeyleri daha azdır. Kozalaklıların yapraklarının bu niteliği, bu yükseltilerde doludizgin esen rüzgarların kurutucu etkisini artırdığı soğuk kış havasında, terleme ile kaybedilebilecek su miktarını azaltır. Kozalaklıların yalnızca birkaç türü bütün yapraklarını dökerek kışa uyar. Karaçam ve kel servi, mevsimden mevsime yapraklarını döken kozalaklılardır.
Kozalaklı ağaçlar kuşağının altında, iklim daha ılıktır ve bitki örtüsü coğrafi koşullara ve iklim koşullarına göre değişir. Mevsimden mevsime yapraklarını döken ağaçların, çöl yada otlakların görülebildiği bu kuşakta da, birbirinden farklı çeşitli bölgeler ayırt edilebilir. Çölde, 250 mm’den az olan yıllık yağış miktarı, mevsimden mevsime yapraklarını döken ağaçların oluşturduğu ormanda 150 cm’ye kadar çıkabilir. Her iki bölgede de kesin mevsim değişiklikleri vardır.
Bir dağdaki bitki örtüsü kuşakları çoğunlukla tam vatay değildir, belirli bir eğimleri vardır. Güneşe dönük yamaç (Kuzey yarıkürede güneye bakan yamaç, Güney yarıkürede ise kuzeye bakan yamaç), öteki yamaçtan daha çok güneş alır. Güneşli yamaçta belli bir yükseltide, gölgeli yamaçtakinden daha yüksek sıcaklıklara rastlanabilir. Bu yüzden, Kuzey yarıküredeki dağların bitki örtüsü şeritleri, güneye bakan yamaçta daha yüksek bir noktadan, kuzeye bakan yamaçta daha alçak bir noktaya doğru uzanma eğilimi gösterirler. Güney yarıküre dağlarında ise, bu eğim ters yöndedir.
Kuşakların düzeni, egemen rüzgarların yönüne ve kuru yada nem yüklü olmalarına bağlı olarak da değişir. Dağların biçimindeki yerel değişiklikler, daha çok farklılığa yol açar. Sözgelimi, yamacın sarplığı, ne kadar suyun tutulduğunu yada suyun ne hızla akıp gittiğini belirler.
Diğer Cevaplara Gözat
Dorukların aşağısında, ısısı biraz daha yüksek olan bir kuşakta ise, yılın bir bölümünde karlar erir ve kısa bir bitki büyüme mevsimi görülür. Bu kuşağa tundra adı verilir. Kuzey Avrasya ile Kuzey Amerika’nın tundralarına benzer; ama dağlarda olduğu için, dağ tundrası adıyla bilinir. Tundra kuşağının en üst bölümünde ya hiç bitki yoktur yada, çıplak kaya yüzeylerinde büyüyen likenler vardır ancak. Alt bölümünde karayosunları, çimler. Öteki otlar ile çalılar yetişir; ağaç ise görülmez.
Likenler, ortakyaşar mantarlar ile su yosunlarının oluşturduğu karmaşık bitkilerdir. Daha büyük olan bitki mantardır; bunun içinde tek hücreli suyosunları yaşar. Likenler aşırı sıcak ve soğuğa olduğu gibi, uzun süreli kuraklığa da dayanıklıdırlar. Bu yüzden, yüksek dağların her türlü etkiye açık kayaları üstündeki yaşama uygun bitkilerdir. Gündüzleri güneş ışığı, kaya ısılarını öteki bitkilerin çoğunu öldürebilecek bir dereceye çıkartırken, geceleri sıcaklık, donma noktasının altına düşebilir. Ayrıca, yağmur dönemleri arasında kayalar çoğunlukla kurudur. Böyle bir aşırılıklar bileşimine, likenler dışındaki bitkilerin çok azı dayanabilir.
Güç koşullara alışkın yapılarından ötürü, likenler öncü bitkilerdir. Yeni alanlara ilk olarak onlar yerleşir. Bu durum yalnızca yüksek dağlar için değil, daha alçak yerler için de geçerlidir. Likenler, kaya ile tepkimeye girip kayadan parçalar kopmasına yol açan kimyasal maddeler üretirler. Kopan bu parçalar rüzgar ve suyun da etkisiyle, çok küçük parçalara bölünür. Bu küçücük parçacıklara ölü likenlerin çürümekte olan gövdelerinin eklenmesiyle, üzerinde kara-yosunu, ot ve öteki küçük bitkilerin yetişebileceği son derece ince bir toprak tabakası ortaya çıkar. Bu yetişen bitkilerin ölümü ise, üzerinde daha büyük bitkilerin de yetişebileceği daha çok toprak yaratılması demektir. Günümüzde birçok buzul erir ve en alt sınırları dağ yamaçları boyunca yavaş yavaş daha yukarı çekilirken, onları yukarı doğru izleyen ilk bitkiler likenlerdir.
Yamaçlarda, ormanın başladığı sınırda bodur ağaçlar, orman sınırının altında ise normal boyda ağaçlar yetişir. Orman sınırına yakın ağaçlar, genellikle kozalaklılardır; türleri yükseltiye, yamacın dış etkilere açık olmasına ve coğrafi konuma göre değişir.
Kozalaklı ağaçların çoğu yapraklarını dökmez; yaprakları da, mevsimden mevsime yapraklarını döken ağaçlarınki gibi yassı değil, iğne biçimindedir. İğne yapraklar daha ince oldukları için, havaya açık yüzeyleri daha azdır. Kozalaklıların yapraklarının bu niteliği, bu yükseltilerde doludizgin esen rüzgarların kurutucu etkisini artırdığı soğuk kış havasında, terleme ile kaybedilebilecek su miktarını azaltır. Kozalaklıların yalnızca birkaç türü bütün yapraklarını dökerek kışa uyar. Karaçam ve kel servi, mevsimden mevsime yapraklarını döken kozalaklılardır.
Kozalaklı ağaçlar kuşağının altında, iklim daha ılıktır ve bitki örtüsü coğrafi koşullara ve iklim koşullarına göre değişir. Mevsimden mevsime yapraklarını döken ağaçların, çöl yada otlakların görülebildiği bu kuşakta da, birbirinden farklı çeşitli bölgeler ayırt edilebilir. Çölde, 250 mm’den az olan yıllık yağış miktarı, mevsimden mevsime yapraklarını döken ağaçların oluşturduğu ormanda 150 cm’ye kadar çıkabilir. Her iki bölgede de kesin mevsim değişiklikleri vardır.
Bir dağdaki bitki örtüsü kuşakları çoğunlukla tam vatay değildir, belirli bir eğimleri vardır. Güneşe dönük yamaç (Kuzey yarıkürede güneye bakan yamaç, Güney yarıkürede ise kuzeye bakan yamaç), öteki yamaçtan daha çok güneş alır. Güneşli yamaçta belli bir yükseltide, gölgeli yamaçtakinden daha yüksek sıcaklıklara rastlanabilir. Bu yüzden, Kuzey yarıküredeki dağların bitki örtüsü şeritleri, güneye bakan yamaçta daha yüksek bir noktadan, kuzeye bakan yamaçta daha alçak bir noktaya doğru uzanma eğilimi gösterirler. Güney yarıküre dağlarında ise, bu eğim ters yöndedir.
Kuşakların düzeni, egemen rüzgarların yönüne ve kuru yada nem yüklü olmalarına bağlı olarak da değişir. Dağların biçimindeki yerel değişiklikler, daha çok farklılığa yol açar. Sözgelimi, yamacın sarplığı, ne kadar suyun tutulduğunu yada suyun ne hızla akıp gittiğini belirler.
Diğer Cevaplara Gözat
.png)
.jpg)
.png)