İşte Cevaplar
Cevap : Bağlaç olan ‘de’ ve ‘da’ her zaman ayrı yazılır.
Bulunma durumu eki -da, -de, ise her zaman bitişik yazılır. Bunları ayırt etmenin çok kolay bir formülü var. ‘De’ ve ‘da’ bağlacının neden ve ne zaman ayrı yazıldığını belirlemenin kolay formülünü birkaç dakikada öğrenin ve hatasız yazmanın rahatlığını yaşamaya başlayın.
‘Dahi’ anlamında ki ‘de’ ve ‘da’ sözcüklerinin ayrı yazılması gerektiği konusu birçok kişiye hayli kafa karıştırıcı görünüyor.
‘De’ ve ‘da’ların ayrı mı bitişik mi yazılacağını nasıl anlarız?
Bu son derece kolay yöntemi şimdi bir kez öğrendiğinizde kalan ömrünüz boyunca ‘de’ ve ‘da’ konusunda hata yapmaktan kurtulacaksınız. Yöntem, sağlamasını yapmaktan ibaret ve çok basit:
‘De’ ve ‘da’ ne zaman ayrı yazılır?
Ayrı yazılan ‘de’ ve ‘da’ cümleden çıkarılırsa cümlenin temel anlamı bozulmaz. Bunun için ‘de’yi veya ‘da’yı cümleden çıkarıp, cümleyi tekrar okuyun. Cümle anlamsız hale gelmiyorsa, ayrı yazılır.
Örnek: Ayşe de kitap okuyor → Ayşe kitap okuyor.
De’yi çıkardığımızda anlam bozulmadığına göre örneğimizde ‘de’ ayrı yazılır.
Oysa bitişik yazılan ‘de’ ve ‘da’yı çıkarıp okursanız, anlamın bozulduğunu göreceksiniz.
Örnek: Masada üç kitap var → üç kitap var.
Bu örnekte ‘da’yı çıkarınca cümlenin anlamı bozulduğuna göre burada ‘da’ ayrı değil, bitişik yazılır.
‘De’ ve ‘da’ neden ayrı yazılır?
Yanıt çok net: Çünkü, ayrı yazılan ‘de’ ve ‘da’ birer sözcüktür. Tıpkı ‘sen’, ‘ben’, ‘yaz’, ‘oku’ ve diğer sözcükler gibi. Evet, isim veya fiil veya zarf değil, bağlaç; ama sözcük. ‘Dahi’ anlamına gelir.
Herhangi bir sözcüğü diğer sözcüklerle olur olmaz bitişik yazmak yanlış kullanım olduğu gibi, ‘de’ ve ‘da’yı da olur olmaz bitişik yazmak yanlıştır. Üstelik birçok durumda daha vahim bir yanlıştır, çünkü bitişik yazılan durum eki ‘-de’ ve ‘-da’ ile karıştığında tamamen farklı bir anlam ortaya çıkar.
Bulunma durumu eki -da, -de, -ta, -te bitişik yazılır.
Bu bir yazım kuralıdır. Bulunma durumu eki olan -da / -de / -ta / -te’nin yazılışı öncesindeki kelimeye daima bitişik yazılır: Yolda, işte, evde, caddede, sokakta, şehirde, ülkede, dünyada, evrende, bende, sizde vb. örneklerde olduğu gibi daima bitişik yazılır.
Dikkat ederseniz, yukarıda sıraladığım örneklerde bitişik yazılan -de ve -da genellikle “kimde?”, “nerede?” gibi soruların yanıtı niteliğindedir. Bu soruları sorarak da -de ve -da’nın ne zaman bitişik yazıldığının sağlamasını yapabilirsiniz.
De’ ve ‘da’ların ayrı veya bitişik olması ne fark eder?
Aşağıda ‘da’nın ayrı ve bitişik yazıldığı iki cümlenin anlamını karşılaştırıp farkın önemine siz karar verin:
Örnek:
Sizin mağaza da satıldı. (Burada satılan şey mağaza.)
Sizin mağazada satıldı. (Burada satılan şey mağaza değil, satışın yapıldığı yer mağaza.)
Ayrı ‘de’ ve ‘da’ yerine ‘dahi’ sözcüğü
‘De’ ve ‘da’nın ayrı mı, bitişik mi olduğunu anlamanın diğer kolay yolu şu: Cümlede ‘de’ ve ‘da’ yerine ‘dahi’ sözcüğünü kullanın. Anlam bozuluyorsa ‘dahi’ anlamında değildir, ayrı yazılmaz.
Örnekler:
Bende bilet var → Ben bilet var! (Anlam bozuldu.)
Ben de yaparım → Ben dahi yaparım. (Anlam bozulmadı – ‘de’ ayrı.)
Bu da başka bir sağlama yöntemi. Hatta alışkanlık edinmeniz ve doğru kullanımın refleks haline gelmesi için bu yöntemi sık sık kullanabilirsiniz.
‘De’ ve ‘da’ için birkaç ilave ipucu
Eylemlerden (fiilden) sonra gelen ‘de’ ayrı yazılır. Örnek: Şimdi gel de inanma!
Ayrı yazılan ‘de’ ve ‘da’ hiçbir zaman ‘te’ ve ‘ta’ biçiminde yazılmaz. Yanlışa örnek: Gidip gelmemek var.
Veya anlamına gelen ‘ya da’ içindeki ‘da’ ayrı yazılır: ya da.
‘De’ ve ‘da’ bağlacını kendisinden önceki sözcükten kesme ile ayırmak yanlıştır. Yanlışa örnek:
Artık ‘de’ ve ‘da’ konusunda hata yapmamanın yolunu biliyorsunuz. Deneyin, kısa sürede kolaylaşacağını göreceksiniz.
Diğer Cevaplara Gözat
Bulunma durumu eki -da, -de, ise her zaman bitişik yazılır. Bunları ayırt etmenin çok kolay bir formülü var. ‘De’ ve ‘da’ bağlacının neden ve ne zaman ayrı yazıldığını belirlemenin kolay formülünü birkaç dakikada öğrenin ve hatasız yazmanın rahatlığını yaşamaya başlayın.
‘Dahi’ anlamında ki ‘de’ ve ‘da’ sözcüklerinin ayrı yazılması gerektiği konusu birçok kişiye hayli kafa karıştırıcı görünüyor.
‘De’ ve ‘da’ların ayrı mı bitişik mi yazılacağını nasıl anlarız?
Bu son derece kolay yöntemi şimdi bir kez öğrendiğinizde kalan ömrünüz boyunca ‘de’ ve ‘da’ konusunda hata yapmaktan kurtulacaksınız. Yöntem, sağlamasını yapmaktan ibaret ve çok basit:
‘De’ ve ‘da’ ne zaman ayrı yazılır?
Ayrı yazılan ‘de’ ve ‘da’ cümleden çıkarılırsa cümlenin temel anlamı bozulmaz. Bunun için ‘de’yi veya ‘da’yı cümleden çıkarıp, cümleyi tekrar okuyun. Cümle anlamsız hale gelmiyorsa, ayrı yazılır.
Örnek: Ayşe de kitap okuyor → Ayşe kitap okuyor.
De’yi çıkardığımızda anlam bozulmadığına göre örneğimizde ‘de’ ayrı yazılır.
Oysa bitişik yazılan ‘de’ ve ‘da’yı çıkarıp okursanız, anlamın bozulduğunu göreceksiniz.
Örnek: Masada üç kitap var → üç kitap var.
Bu örnekte ‘da’yı çıkarınca cümlenin anlamı bozulduğuna göre burada ‘da’ ayrı değil, bitişik yazılır.
‘De’ ve ‘da’ neden ayrı yazılır?
Yanıt çok net: Çünkü, ayrı yazılan ‘de’ ve ‘da’ birer sözcüktür. Tıpkı ‘sen’, ‘ben’, ‘yaz’, ‘oku’ ve diğer sözcükler gibi. Evet, isim veya fiil veya zarf değil, bağlaç; ama sözcük. ‘Dahi’ anlamına gelir.
Herhangi bir sözcüğü diğer sözcüklerle olur olmaz bitişik yazmak yanlış kullanım olduğu gibi, ‘de’ ve ‘da’yı da olur olmaz bitişik yazmak yanlıştır. Üstelik birçok durumda daha vahim bir yanlıştır, çünkü bitişik yazılan durum eki ‘-de’ ve ‘-da’ ile karıştığında tamamen farklı bir anlam ortaya çıkar.
Bulunma durumu eki -da, -de, -ta, -te bitişik yazılır.
Bu bir yazım kuralıdır. Bulunma durumu eki olan -da / -de / -ta / -te’nin yazılışı öncesindeki kelimeye daima bitişik yazılır: Yolda, işte, evde, caddede, sokakta, şehirde, ülkede, dünyada, evrende, bende, sizde vb. örneklerde olduğu gibi daima bitişik yazılır.
Dikkat ederseniz, yukarıda sıraladığım örneklerde bitişik yazılan -de ve -da genellikle “kimde?”, “nerede?” gibi soruların yanıtı niteliğindedir. Bu soruları sorarak da -de ve -da’nın ne zaman bitişik yazıldığının sağlamasını yapabilirsiniz.
De’ ve ‘da’ların ayrı veya bitişik olması ne fark eder?
Aşağıda ‘da’nın ayrı ve bitişik yazıldığı iki cümlenin anlamını karşılaştırıp farkın önemine siz karar verin:
Örnek:
Sizin mağaza da satıldı. (Burada satılan şey mağaza.)
Sizin mağazada satıldı. (Burada satılan şey mağaza değil, satışın yapıldığı yer mağaza.)
Ayrı ‘de’ ve ‘da’ yerine ‘dahi’ sözcüğü
‘De’ ve ‘da’nın ayrı mı, bitişik mi olduğunu anlamanın diğer kolay yolu şu: Cümlede ‘de’ ve ‘da’ yerine ‘dahi’ sözcüğünü kullanın. Anlam bozuluyorsa ‘dahi’ anlamında değildir, ayrı yazılmaz.
Örnekler:
Bende bilet var → Ben bilet var! (Anlam bozuldu.)
Ben de yaparım → Ben dahi yaparım. (Anlam bozulmadı – ‘de’ ayrı.)
Bu da başka bir sağlama yöntemi. Hatta alışkanlık edinmeniz ve doğru kullanımın refleks haline gelmesi için bu yöntemi sık sık kullanabilirsiniz.
‘De’ ve ‘da’ için birkaç ilave ipucu
Eylemlerden (fiilden) sonra gelen ‘de’ ayrı yazılır. Örnek: Şimdi gel de inanma!
Ayrı yazılan ‘de’ ve ‘da’ hiçbir zaman ‘te’ ve ‘ta’ biçiminde yazılmaz. Yanlışa örnek: Gidip gelmemek var.
Veya anlamına gelen ‘ya da’ içindeki ‘da’ ayrı yazılır: ya da.
‘De’ ve ‘da’ bağlacını kendisinden önceki sözcükten kesme ile ayırmak yanlıştır. Yanlışa örnek:
Artık ‘de’ ve ‘da’ konusunda hata yapmamanın yolunu biliyorsunuz. Deneyin, kısa sürede kolaylaşacağını göreceksiniz.
Diğer Cevaplara Gözat