Bütünleştirme Nedir?

Bütünleştirme, aktif ve kesintisiz olarak adım adım ilerleyen; ihtiyaç, olanak ve fırsatların değişimi ve gelişiminden etkilenerek bu çerçevede sürekli genişleyerek yenilenen bir süreci ifade eden, dinamik bir kavramdır.

    Bütünleştirme, her birey için bireysel farklılıkları ne olursa olsun, sosyal, kültürel, eğitimsel, yaşamsal aktivite ve fırsatlardan tüm toplum üyelerinin eşit düzeyde yararlanmasını öngören bir üst kavram olup, içerik olarak çok boyutlu ele alınması gerekmektedir.

Örneğin;

1. Herkes için kabul görme, saygı ve hoşgörü,
2. Toplum içinde bir bütünlük, fırsat eşitliği,
3. İşbirliği,
4. Farklılıkların daha fazla tanınması, farklılıkları anlamaya çalışma ve farklılıklara uyum sağlama, toleransın artması,
5. Tüm alanlarda olanaklara kolayca ulaşılabilirlik, eğitime ve topluma daha fazla katılım,
6. Herkes için rahat, güvenli sosyal çevreler,
7. Tam katılımı kolaylaştırıcı, her şeyi kapsayıcı değişim ve değişiklikler,
8. Her çocuğun bireysel özellikleri ve ihtiyaçlarını dikkate alan eğitim–öğretim planlaması, öğretim programları ve materyallerinin oluşturulması/uyarlanması, eğitim ortamlarının düzenlenmesi ve uygun eğitim ortamlarında eğitim olanaklarına erişimde toplumun tüm bireyleri ile eşit düzeyde erişim fırsatları sunulması gibi pek çok alan bütünleştirmenin kavramı içinde yer bulmaktadır. Bütünleştirme, aktif ve kesintisiz olarak adım adım ilerleyen; ihtiyaç, olanak ve fırsatların değişimi ve gelişiminden etkilenerek bu çerçevede sürekli genişleyerek yenilenen bir süreci ifade eden, dinamik bir kavramdır.

Neden Bütünleştirme?

    Okula devam eden öğrencilerin bazı alanlarda öğrenmede güçlükler yaşamaları sık rastlanan bir durumdur. Bu öğrenciler özel gereksinimli ve/veya engelli ise bu sıklık daha da artabilmektedir. Söz konusu durumun en temel sebeplerinden birinin öğrencinin bireysel ihtiyaçlarını göz ardı eden öğretim yöntemlerinin uygulanması olduğu söylenebilir. Öğrenciden, eğitim performansı ve eğitsel ihtiyaçları ne olursa olsun standart bir öğretim yöntemi ile bireysel ihtiyaçlara göre herhangi bir esnekliği olmayan bir öğretim programına uyum sağlaması beklendiğinde sonuç ne yazık ki beklenenin çok altında kalmaktadır. Öğrencinin eğitim performansına ve bireysel ihtiyaçlarına dayalı farklılaştırılmış/çeşitlendirilmiş bir öğretimde bütün öğrencilerin öğrenme süreçlerine katılımı çok daha yüksek bir olasılıktır. Özel gereksinimli ve/veya engeli olan bireylerin ayrıştırılmış ortamlar yerine bütünleştirilmiş eğitim ortamlarında eğitim ve öğretimlerine devam etmeleri, toplumun daha geniş kesimleriyle kaynaşmalarını kolaylaştırmakta, toplumun bu bireylere yönelik olumsuz tutumlarının değişmesini sağlamakta ve dolayısıyla daha fazla sosyal bütünleşme imkânını da beraberinde getirmektedir. Bütünleştirmeyi bir kavram olarak hayatımıza yerleştirmeye çalışırken sıklıkla kaynaştırma kavramı ile arasındaki fark merak edilmektedir. Kaynaştırma eğitimi, özel gereksinimi ve/veya engeli olan öğrencilerin, bir örgün eğitim okulunda, okulun eğitsel uygulamaları değiştirilmeksizin eğitim alabildikleri bir süreç olarak tanımlanmaktadır. Türkiye’deki sistemde, öğrencilerin eğitsel tanılama sonuçları “ağır, orta ve hafif düzeyde engelli” şeklinde sınıflandırılmaktadır. Engel seviyesi hafif olarak tanılanmış olan öğrencilerin okula devam edebilmeleri, okuldaki eğitsel uygulamalarda yalnızca çok küçük değişiklikler gerektirdiğinden bu öğrenciler kaynaştırma eğitimine alınabilmektedir. Eğitimde bütünleştirme kavramı ise, okul uygulamalarının, orta ve ağır düzeyde engeli olan öğrencilerin de örgün eğitime devam edebilmelerini sağlayacak şekilde uyarlanması ve düzenlenmesini ifade etmektedir.

Bütünleştirme İlkeleri Nelerdir?

1. Öğrenciye yönelik düzenlemeler onu ayrıştırmadan yapılmalı,
2. Bütün çocuklara dönüşümlü olarak iyi olduğu yönünü ifade etme ve kullanma fırsatı verilmeli,
3. Yapılan uyarlamalar tüm öğrencilerin ihtiyacına yönelik olmalı, bireysel farklılıkları dikkate alınarak yapılan uyarlamaların sadece belli bir öğrenci için değil Evrensel Tasarım İlkelerini dikkate alarak daha çok kişiye hitap etmesi sağlanmalı,
4. Sistem içi ve sistemler arası işbirliği yapılmalı,
5. Güncel teknoloji etkin bir şekilde kullanılmalı,
6. Bütünleştirme sadece fiziksel bağlamda düşünülmemeli, bilişsel, sosyal, duyuşsal, eğitim uygulamaları bakımından da gerçekleştirilmelidir.

      Bütünleştirme; belirtilen her durum için detaylı bir takım planlamaları da zorunlu kılmaktadır. Okul bina ve çevre düzenlemelerinin (sınıflar, koridorlar, laboratuarlar, atölyeler, merdivenler, tuvaletler, yatakhaneler, bahçe, vb) ulaşılabilirlikle ilgili kriterlere uygunluğu, eğitim öğretim sürecinde sınıf içi ve öğretimle ilgili düzenleme ve uyarlamalar nitelikli bir bütünleştirme uygulamaları kapsamında yapılması gerekenlerden bazılarıdır.

Bütünleştirme Kimleri Kapsar?

       Bütünleştirme, çocuğun özel gereksinimi ve/ veya engeli olsun veya olmasın, sosyal, kültürel, eğitimsel, yaşamsal aktivite ve fırsatlara tüm toplum üyeleri ile eşit düzeyde erişimde güçlük yaşayan bütün çocukları kapsar.

       Söz konusu bireyler belirli bir gereksinimine ve/veya engele ilişkin tanı almış olanlar (işitme, görme, zihinsel engelliler vb.) ile tüm gelişim alanları açısından dezavantajlı grupları da kapsamaktadır (örneğin, ihmal ve istismar riski taşıyan, eğitim fırsatlarına erişimde dezavantajlı bölgelerde yaşayan, düşük sosyo-ekonomik düzey, suça itilmiş/suç işleme riski altındaki bireyler, sokakta yaşayan çocuklar, çocuk işçiler vb.).

Bütünleştirmenin Yararları?

Özel gereksinimli ve/veya engeli olan çocuklar açısından

1. Kendine güvenir.
2. Cesareti artar.
3. Sorumluluk alma bilinci değişir.
4. Sosyal uyum ve akademik başarısı artar.
5. Olumsuz tutum ve davranışları azalırken olumlu tutum ve davranışları artar.
6. Topluma kabulü artar.
7. Etkin sosyal iletişim, etkin katılım, işbirliği ve toplumsal yaşam ve uyum becerileri kazanırlar.
8. Farklı özellikleri olan bireyleri tanıma olanakları artar.
9. Ortak yaşam alanlarında birlikte yaşamayı öğrenirler.

Normal gelişim gösteren akranlar açısından Özel gereksinimi ve/veya engeli olan akranlarına karşı;

1. Ön yargıları azalır.
2. Hoşgörü gösterirler.
3. İhtiyacı olanlara yardımcı olurlar.
4. Ortak yaşam alanlarında birlikte yaşamayı öğrenirler
5. Farklı özellikleri olan bireyleri tanıma olanakları artar.
6. Koşulsuz kabule uygun davranış gösterirler.

Öğretmenler açısından

1. Özel gereksinimi olan ve/veya engeli olan çocuklara ve ailelerine nasıl yaklaşacağını bilir, işbirliği yapar, ailelerin eğitime etkin katılımı için gerekli düzenlemeleri yapar.
2. Sınıf ortamını ve öğretim programını sınıftaki çocukların gereksinimine göre düzenler, uygular, değerlendirir ve gerekli güncellemeleri yapar.
3. Sürekli mesleki gelişim için gerekli girişimlerde bulunur, eğitim alır, sınıfında araştırmaya dayalı uygulamalara yer verir, araştırma yapar, uygular, sonuçlarını değerlendirir.

Tüm aileler açısından

1. Eğitime aktif olarak katılırlar.
2. Çocuklarına nasıl yardımcı olacakları konusunda yeni yöntemler öğrenirler.
3. Diğer ailelerle iletişime geçerek deneyimlerini, bilgilerini paylaşma olanağı bulurlar.
4. Yasal hak ve sorumluluklarını öğrenirler.

       Öğretmen açısından baktığımızda, sınıfta farklı öğrenme düzeyinde olan öğrencilerin varlığı, öğretmenin sınıf içinde de yeni düzenlemelere yer vermesini gerektirir. Bu düzenlemeler sınıf içinde öğretme yöntem ve tekniklerinin farklılaştırılmasına katkıda bulunacaktır. Aynı zamanda bütün öğrencilere fayda sağlamanın yanı sıra öğretmenin mesleki gelişimini ve tatminini de arttıracaktır.

Etkili bir bütünleştirme uygulamasında pek çok kişinin bir arada çalışmasını gerektiren ekip çalışması büyük önem taşımaktadır.

1. Diğer çocuklar,
2. Sınıf öğretmeni,
3. Branş öğretmenleri,
4. Rehber öğretmen,
5. Destek öğretmeni,
6. Okul yönetimi,
7. Okul personeli,
8. Tüm Aileler,

Aynı zamanda, pek çok kurumun bir arada çalışmasını da gerektirmektedir.

1. Rehberlik ve Araştırma Merkezleri,
2. Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezleri
3. İl/İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri,
4. Sivil toplum kuruluşları,
5. İlgili Bakanlıklar (Sağlık Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı)
6. Yerel Yönetimler,
7. İlgili resmi kurumlar

Bütünleştirme bir süreçtir…