çok partili hayata geçiş denemeleri neden başarısız oldu
çok partili hayata geçiş denemeleri neden başarısız oldu sorusunun cevabı nedir?
Bu soruya 1 cevap yazıldı. Cevap İçin Alta Doğru İlerleyin.
1 yıl önce B teşklati esasiyeden sonra acılan ilk fabrika
İşte Cevaplar
Cevap : Çok partili hayata geçiş denemeleri neden başarısız oldu sorusunun cevabı:
ÇOK PARTİLİ REJİM DENEMELERİNİN SONUÇLARI:
Çok partili rejim denemeleri 1924’te Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kurulması ile başladı.
-Kurulan partiler, yaşanan isyanlar demokrasiye geçilmeye hazır olunmadığını gösterdi.
-Her kurulan parti eskiye dönüş için kullanıldı.
-Şeyh Said İsyanı, Suikast girişimi, Menemen Olayının ortak sonucu laik düzene ve rejim değiştirmeye yönelik geçici isyanlar olmasıdır.
-Atatürk döneminde bir daha parti kurulmamıştır.
* Türkiye, çok partili hayata 1946 yılında Demokrat Partinin kurulmasıyla geçmiştir.
-1946 Seçimini CHP kazandı. (Açık Oy-Gizli Tasnif)
-1946 seçimi ilk çok partili seçimdir.
-Tek dereceli sistem 1946’da başladı.
-1950 Seçimini Demokrat Parti (Celal Bayar-Adnan Menderes) kazandı. (Gizli Oy-Açık Tasnif)
-1950 yılında ilk defa CHP dışında farklı bir parti iktidara geldi. Böylece çok partili hayata geçilmiş oldu.
Türk siyasal hayatındaki ve Türkiye demokratikleşme tarihindeki en önemli olaylardan birisi de kuşkusuz ki Türkiye’nin çok partili siyasal rejime geçmesidir. Çok partili siyasal hayata geçilmesi, daha sonrasında gerçekleşecek olan birçok demokratikleşme reformların öncüsü kabul edilebilecek, tek parti iktidarının ardından siyasal sistemde artık çoğulculuğun benimsendiğini ortaya koyan devrim niteliğinde bir adım olmuştur.
Çok partili siyasal hayata ilk geçiş denemesi kabul edilebilecek olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kurulması Türkiye’de çok partili siyasal hayata ilk geçiş denemesi olması açısından oldukça önemlidir. Fırkanın Genel Başkanı General Kazım Karabekir, İkinci Başkanı Hüseyin Rauf Orbay ve Genel Sekreteri de Ali Fuat Cebesoy’du. Hepsi Kurtuluş Savaşı kahramanı olan bu isimler aslında Mustafa Kemal’in de yakın arkadaşlarıydı. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın, Halk Fırkası’na muhalefeti iki alanda yoğunlaşıyordu; ekonomi ve din.
Ekonomik açıdan parti Batı tipi liberalizmi benimsiyor ve Halk Fırkası’nın devletçilik politikalarını eleştiriyordu. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası doğu da çok etki göstermiştir. Ancak kurulduktan birkaç ay sonra Doğu Anadolu’da patlak veren Şeyh Sait İsyanı ve bu isyanla bağlantılı ve sebep oldukları dilendirilmiştir. Bu isyan sebebiyle İstiklal Mahkemeleri’nin geniş yetkilerle kurulmasına, Takrir-i Sükun Kanunu’nun çıkmasına neden olmuştur. İstiklal Mahkemeleri, Terakkiperver Fırka mensuplarının irticai faaliyetleri hakkında hükümeti ikaz etmişler, önce İstiklal Mahkemesi kendi yetki alanında bulunan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası şubelerinin kapatılmasına karar vermiştir. Hükümet ise, Takrir-i Sükûn Kanunu’na dayanarak, 3 Haziran 1925 tarihinde bütün memlekette irticayı tahrik ettiği gerekçesiyle Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kapatılmasını kararlaştırmıştır. Partide ki birçok şahsiyet bu mahkemelerde yargılanmışlardır. Çok partili hayata geçişte böylece başarısız olmuştur.
ŞEYH SAİD İSYANI (13 Şubat 1925)
Halifeliğin kaldırılması, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Kürt Teali Cemiyetinin olumsuz etkileri, İngilizlerin Musul meselesinin kendi lehlerine çözülmesi için kışkırtmaları gibi nedenlerden dolayı çıktı.
-İsyan Diyarbakır’da çıkmış ve yayılmıştır. (Erzurum, Elazığ, Muş, Bitlis, Bingöl)
-İsyan, İngilizlerle yapılan Musul görüşmeleri sırasında çıkarıldı.
-Şeriat esasına dayalı devlet kurma esaslıdır.
-İsyan din elden gidiyor propagandası ile başladı.
-Cumhuriyet rejimine karşı çıkarılan ilk isyandır.
--Fethi Okyar hükümeti doğu illerinde sıkıyönetim ilan etse de isyanı bastıramaz ve istifa eder. Yerine İsmet İnönü hükümeti kurulur.
-Takrir-i Sükun Kanunu çıkarıldı.
-Takrir-i Sükun ilk seferberlik emridir.
-Meclis, Hükümete olağanüstü hal yetkileri tanıdı.
-Hıyanet-i Vataniye Kanunu genişletildi.
-İstiklal mahkemeleri yeniden kuruldu.
-Şeyh Said ve yandaşları yakalanarak idam edildi.
-İsyandan sorumlu tutulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı.
-İsyan TBMM’yi yıprattığı için Musul kaybedildi.
-Atatürk’ün laiklik ilkesine karşı yapılmış bir isyandır.
M. KEMAL’E SUİKAST GİRİŞİMİ (İZMİR SUİKASTI) (16 Haziran 1926)
Laiklik karşıtları ve İttihatçılar, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kapatılmasından sonra Mustafa Kemal’i öldürmekle amaçlarına ulaşacaklarını düşündüler.
-Suikast planı bir ihbarcı tarafından ortaya çıkarılınca sorumlular idam edildi.
-Olay cumhuriyeti yıkmaya yöneliktir.
-İttihatçılar tamamen tasfiye edildi.
-Rauf Orbay 10 yıl hapis cezası aldı.
SERBEST CUMHURİYET FIRKASI (12 Ağustos 1930)
Meclis’te muhalefet oluşturmak, Meclisin denetimini sağlamak amacıyla M. Kemal Fethi Okyar’a Serbest Cumhuriyet Fırkasının kurdurttu.
- İkinci muhalefet partisidir.
- 1929 dünya ekonomik buhranı ile Liberalizmi deneme ihtiyacı bu partinin kurulmasını gerekli kılmıştır.
- Bu partiye ilk kez kadınlar da katıldı.
- Yabancı sermayenin ülkeye girmesinin özendirilmesi, ekonomide devlet müdahalesinin azaltılması amaçlandı.
- Bir süre sonra partiye rejim karşıtları sıçradı. Fethi Okyar 17 Kasım 1930’da partiyi kapattı.
MENEMEN OLAYI (23 Aralık 1930)
Serbest Cumhuriyet Fırkasının kapanması ile eski düzen yanlılarının sığınacakları kapıların kalmaması üzerine Giritli Derviş Mehmet adında biri rejime karşı çıkarak halkı kışkırtmış ve isyanı çıkartmıştır.
-Din elden gidiyor, Saltanatı geri getireceğiz, şapka giyen kâfirdir propagandası kullanıldı.
-Olaya karşı çıkan Yedek Subay Kubilay öldürüldü.
-Menemen olayı çok partili rejim denemelerini durdurmuştur.
-Bu olay Serbest cumhuriyet partisinin kapatılmasındaki haklılığı göstermiştir.
-Laiklik ilkesine karşı yapılmıştır.
Diğer Cevaplara Gözat
ÇOK PARTİLİ REJİM DENEMELERİNİN SONUÇLARI:
Çok partili rejim denemeleri 1924’te Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kurulması ile başladı.
-Kurulan partiler, yaşanan isyanlar demokrasiye geçilmeye hazır olunmadığını gösterdi.
-Her kurulan parti eskiye dönüş için kullanıldı.
-Şeyh Said İsyanı, Suikast girişimi, Menemen Olayının ortak sonucu laik düzene ve rejim değiştirmeye yönelik geçici isyanlar olmasıdır.
-Atatürk döneminde bir daha parti kurulmamıştır.
* Türkiye, çok partili hayata 1946 yılında Demokrat Partinin kurulmasıyla geçmiştir.
-1946 Seçimini CHP kazandı. (Açık Oy-Gizli Tasnif)
-1946 seçimi ilk çok partili seçimdir.
-Tek dereceli sistem 1946’da başladı.
-1950 Seçimini Demokrat Parti (Celal Bayar-Adnan Menderes) kazandı. (Gizli Oy-Açık Tasnif)
-1950 yılında ilk defa CHP dışında farklı bir parti iktidara geldi. Böylece çok partili hayata geçilmiş oldu.
Türk siyasal hayatındaki ve Türkiye demokratikleşme tarihindeki en önemli olaylardan birisi de kuşkusuz ki Türkiye’nin çok partili siyasal rejime geçmesidir. Çok partili siyasal hayata geçilmesi, daha sonrasında gerçekleşecek olan birçok demokratikleşme reformların öncüsü kabul edilebilecek, tek parti iktidarının ardından siyasal sistemde artık çoğulculuğun benimsendiğini ortaya koyan devrim niteliğinde bir adım olmuştur.
Çok partili siyasal hayata ilk geçiş denemesi kabul edilebilecek olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kurulması Türkiye’de çok partili siyasal hayata ilk geçiş denemesi olması açısından oldukça önemlidir. Fırkanın Genel Başkanı General Kazım Karabekir, İkinci Başkanı Hüseyin Rauf Orbay ve Genel Sekreteri de Ali Fuat Cebesoy’du. Hepsi Kurtuluş Savaşı kahramanı olan bu isimler aslında Mustafa Kemal’in de yakın arkadaşlarıydı. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın, Halk Fırkası’na muhalefeti iki alanda yoğunlaşıyordu; ekonomi ve din.
Ekonomik açıdan parti Batı tipi liberalizmi benimsiyor ve Halk Fırkası’nın devletçilik politikalarını eleştiriyordu. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası doğu da çok etki göstermiştir. Ancak kurulduktan birkaç ay sonra Doğu Anadolu’da patlak veren Şeyh Sait İsyanı ve bu isyanla bağlantılı ve sebep oldukları dilendirilmiştir. Bu isyan sebebiyle İstiklal Mahkemeleri’nin geniş yetkilerle kurulmasına, Takrir-i Sükun Kanunu’nun çıkmasına neden olmuştur. İstiklal Mahkemeleri, Terakkiperver Fırka mensuplarının irticai faaliyetleri hakkında hükümeti ikaz etmişler, önce İstiklal Mahkemesi kendi yetki alanında bulunan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası şubelerinin kapatılmasına karar vermiştir. Hükümet ise, Takrir-i Sükûn Kanunu’na dayanarak, 3 Haziran 1925 tarihinde bütün memlekette irticayı tahrik ettiği gerekçesiyle Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kapatılmasını kararlaştırmıştır. Partide ki birçok şahsiyet bu mahkemelerde yargılanmışlardır. Çok partili hayata geçişte böylece başarısız olmuştur.
ŞEYH SAİD İSYANI (13 Şubat 1925)
Halifeliğin kaldırılması, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Kürt Teali Cemiyetinin olumsuz etkileri, İngilizlerin Musul meselesinin kendi lehlerine çözülmesi için kışkırtmaları gibi nedenlerden dolayı çıktı.
-İsyan Diyarbakır’da çıkmış ve yayılmıştır. (Erzurum, Elazığ, Muş, Bitlis, Bingöl)
-İsyan, İngilizlerle yapılan Musul görüşmeleri sırasında çıkarıldı.
-Şeriat esasına dayalı devlet kurma esaslıdır.
-İsyan din elden gidiyor propagandası ile başladı.
-Cumhuriyet rejimine karşı çıkarılan ilk isyandır.
--Fethi Okyar hükümeti doğu illerinde sıkıyönetim ilan etse de isyanı bastıramaz ve istifa eder. Yerine İsmet İnönü hükümeti kurulur.
-Takrir-i Sükun Kanunu çıkarıldı.
-Takrir-i Sükun ilk seferberlik emridir.
-Meclis, Hükümete olağanüstü hal yetkileri tanıdı.
-Hıyanet-i Vataniye Kanunu genişletildi.
-İstiklal mahkemeleri yeniden kuruldu.
-Şeyh Said ve yandaşları yakalanarak idam edildi.
-İsyandan sorumlu tutulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı.
-İsyan TBMM’yi yıprattığı için Musul kaybedildi.
-Atatürk’ün laiklik ilkesine karşı yapılmış bir isyandır.
M. KEMAL’E SUİKAST GİRİŞİMİ (İZMİR SUİKASTI) (16 Haziran 1926)
Laiklik karşıtları ve İttihatçılar, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kapatılmasından sonra Mustafa Kemal’i öldürmekle amaçlarına ulaşacaklarını düşündüler.
-Suikast planı bir ihbarcı tarafından ortaya çıkarılınca sorumlular idam edildi.
-Olay cumhuriyeti yıkmaya yöneliktir.
-İttihatçılar tamamen tasfiye edildi.
-Rauf Orbay 10 yıl hapis cezası aldı.
SERBEST CUMHURİYET FIRKASI (12 Ağustos 1930)
Meclis’te muhalefet oluşturmak, Meclisin denetimini sağlamak amacıyla M. Kemal Fethi Okyar’a Serbest Cumhuriyet Fırkasının kurdurttu.
- İkinci muhalefet partisidir.
- 1929 dünya ekonomik buhranı ile Liberalizmi deneme ihtiyacı bu partinin kurulmasını gerekli kılmıştır.
- Bu partiye ilk kez kadınlar da katıldı.
- Yabancı sermayenin ülkeye girmesinin özendirilmesi, ekonomide devlet müdahalesinin azaltılması amaçlandı.
- Bir süre sonra partiye rejim karşıtları sıçradı. Fethi Okyar 17 Kasım 1930’da partiyi kapattı.
MENEMEN OLAYI (23 Aralık 1930)
Serbest Cumhuriyet Fırkasının kapanması ile eski düzen yanlılarının sığınacakları kapıların kalmaması üzerine Giritli Derviş Mehmet adında biri rejime karşı çıkarak halkı kışkırtmış ve isyanı çıkartmıştır.
-Din elden gidiyor, Saltanatı geri getireceğiz, şapka giyen kâfirdir propagandası kullanıldı.
-Olaya karşı çıkan Yedek Subay Kubilay öldürüldü.
-Menemen olayı çok partili rejim denemelerini durdurmuştur.
-Bu olay Serbest cumhuriyet partisinin kapatılmasındaki haklılığı göstermiştir.
-Laiklik ilkesine karşı yapılmıştır.
Diğer Cevaplara Gözat