Günümüzde çok sayıda dilin varlığından bahsedilmektedir. Bu diller incelendiğinde binlerce yıllık bir tarihe sahip oldukları görülür. Ancak dilin bugünkü şekli ile geçmişte var olan kullanımı arasında değişkenlikler de dil bilimcileri tarafından vurgulanmaktadır. Buradan da şu sonuca ulaşabiliriz ki diller canlı bir varlık gibidir. Aynen canlılar gibi doğarlar ve binlerce yıl gelişimlerini sürdürürler en sonunda da korunmazlarsa varlıklarını sona erdirirler. 

Mesela Türkçemizi ele alalım: Binlerce yıllık bir tarihe sahip olan dilimizin eskiye gittikçe farklı özellikler gösterdiğini görürüz. Örneğin 8. yüzyılda yazılmış olan Orhun Abidelerinde kullanılan Türkçe ile günümüz Türkçesinde farklılıklar olacaktır. Peki farklılık neyden kaynaklanıyor? “Dilin tarihî süreç içerisindeki değişimini etkileyen sebepler” neler olabilir? Sıklıkla karşımıza çıkan “Dilim Değişim Sebepleri Nelerdir?” sorusuna şu şekilde bir cevap verebiliriz:

1. Kültürün Dile Etkisi

Dil sosyal bir varlık olduğundan değişimdeki en büyük payı toplumun her türlü maddi ve manevi değeri olan kültür alacaktır. Toplumun içinde bulunmuş olduğu kültürel hayat dile birebir yansıyacaktır.  Mehmet Kaplan’ın dediği gibi “Her milletin dili o milletin çağlar boyunca yaşadığı tarihin adeta özetidir.” Dolayısıyla bir milletin tarihte yaşamış olduğu her şeyin dile bir etkisi olacaktır. Bunu kendi tarihimizde net bir şekilde görebiliriz. 10. yüzyıla kadar başka kültürlerden etkilenmeyen Türk toplumunun dili kendine has özellikler gösterir ve alfabeler de milli özelliktedir. Ancak 10. yüzyıldan sonra İslamiyet ile birlikte özellikle Arap kültüründen etkilenen Türklerin dillerindeki değişim de aynı hızda olmuştur. Asırlar boyunca yazı dilimizde Arapça ve Farsça sözcükler ağırlık kazanırken aynı zamanda onların bazı dil bilgisi kurallarını benimsemişiz. 19. yüzyılda bu sefer yüzünü batıya çeviren Türklerin dillerinde özellikle Fransız kökenli sözcükler ağırlık kazanmaya başlamıştır. Sonuç olarak kültürel hayattaki bir değişim dilin gelişimini de etkiler. Ancak şunu da eklemeliyiz ki kültürel değişime neden olan birçok faktör aslında dolaylı yoldan dilde değişimi sağlamış olur. Bu konuda daha fazla bilgi için “Dil-Kültür İlişkisi” ilişkisi yazımızı okuyabilirsiniz.

2. Coğrafyanın Dile Etkisi

Toplumun bulunduğu coğrafya kültüre ve nihayetinde dile bir etkide bulunan faktördür. Çünkü bulunduğunuz konum aslında sizi çevreleyen kültürü de belirler. Örneğin üç binlik bir tarihi olan toplumun Asya’da bulunmasıyla Amerika’da bulunması birbirinden çok farklı kültür demektir. Mesela Güney Amerika’da yer alan bir toplumun bugün daha çok Maya kültürünün yerel dillerinden, Portekizceden ve İspanyolcadan etkilenmesi son derece olası olacaktı. Sadece çevrenizdeki topluluklar değil bulunduğunuz coğrafyanın şartları da az da olsa dildeki değişime katkı sağlayacaktır. Toparlayacak olursak bulunduğunuz coğrafya yani kültür çevresi sizin kültürünüzü ve dilinizi etkilemektedir.

3. Dinin Dile Etkisi

Bir toplumun yaşam biçiminde önemli değişikler gerçekleştiren dinlerin dillere büyük bir etkisi bulunmaktadır. Hem kültürel hayatta bir değişikliğe yol açmasıyla dili değiştirebileceği gibi aynı zamanda bazı dini kavramların ve terimlerin de dile yerleşmesini sağlar.

4. Teknolojinin Dile Etkisi

Şüphesiz özelikle son iki asırdır içinde bulunduğumuz hızlı teknolojik yenileşme dillere bir etkide bulunacaktır. Şöyle yakın bir tarihe göz atacak olursanız net bir şekilde görürsünüz ki her türlü teknolojik değişim bizim günlük konuşma dilimize binlerce kelime sokmuştur. Örneğin 10 sene önce “Selfie” yani “Özçekim” sözcüğünü kullansaydınız muhtemelen çevrenizdekilerin şaşkın bakışlarıyla karşılaşırdınız. Çünkü bu kelimenin kullanımı ve sözlüğe girmesi 2013 yılında gerçekleşmiştir. Peki bu kelimeyi sizce yaratan neydi? Tabii ki ön kamerası olan telefonlar ve sosyal medya.

Daha detaylı inceleyecek olursak ;

Türk Dilinin Tarihi Gelişimi

Diller doğar, gelişir ve o dili konuşacak kimse kalmadığında ölür. Dil canlı bir varlıktır. Zaman içinde değişime uğrar. Bu değişim dilin zenginleşmesi şeklinde veya o dilin yozlaşması, fakirleşmesi şeklinde olabilir. Dilin değişimi o dili kullananların kültürel, sanatsal faaliyetleri ve bu alanlarda gösterdiği atılımlar ile doğru orantılıdır. İnsan dili ile düşünür ve kendini ifade eder. Duygu ve düşüncelerini ana dilinde ifade edebilecek kelimeler bulamaz ise yabancı dillerden kelime alır ve bu kelimeleri ana dilinin sistemine, söyleyiş özelliklerine uydurur. Aynı şekilde kendi öz varlığındaki bazı kelimeleri de zaman içinde çağın şartlarına göre yeniden şekillendirebilir. Bir dile yabancı dillerden giren kelime artık o dilin varlığı olur. Yalnız bir dilin başka bir dilden yoğun bir şekilde kelime alması o dilin zaman içinde yapısını bozar. Bu nedenle dile giren yabancı kelimelerin ana dilde karşılıkları bulunmalıdır. Türkçe zengin bir dildir. Günümüzde kullanılan birçok yabancı kelimenin Türkçede karşılığı bulunmaktadır. Buna rağmen Türkçesi yerine yabancı dildeki karşılığının kullanılması dilin ve kültürün yozlaştığının bir göstergesidir.

Şu örneklerde Türkçede karşılığı olduğu halde kullanılan yabancı kelimeler verilmiştir.

Türkçede yeni kelime türetmek tüm dünya dillerinden daha kolaydır. Türkçe sondan eklemeli bir dildir. Dilimizde yapım ekleri ile yeni kelimeler türetilir. Bu şekilde dilimizde karşılığı olmayan sözcükler için yeni kelimeler türetmek son derece kolaydır. Bu noktada erkenci olmak esastır. Dile giren yabancı kelimeye çabucak karşılık bulunması gerekir. Aksi halde yeni türetilen kelime dilimizde varlık gösteremeyecektir.

Türkçenin Tarihsel Gelişimi

Türk dili yazılı ve sözlü dönem olarak ikiye ayrılır. Yazılı dönem V. yüzyıl Yenisey Yazıtları veya daha kapsamlı örneklerini gördüğümüz VII. yüzyıl Göktürk yazıtlarına dayanmaktadır. Sözlü dönem tam olarak bir tarih verilemese de çok eski tarihlere dayanmaktadır. Bu döneme dilimize Ana Türkçe denilir. 

Örneklerle Türk Dilinin Değişimi

Aşağıda farklı dönemlere ait Türkçe kelimeler ve bu kelimelerin günümüzdeki karşılıkları verilmiştir.

ılan / yılan, imdi / şimdi, tabışkan / tavşan, yaşsıl / yeşil, gelür / geliyor, neçün / niçin… gibi kelimelerin farklı dönemlerde kullanımlarını ve zaman içinde değişimini görmekteyiz.