Cevap : Dinî dönemde Arap ve Fars uygarlığının Türk edebiyatı üzerine etkileri nelerdir sorusunun cevabı:

Türk edebiyatında İslami dönem edebiyatının ilk örnekleri 11.ve 12. Yüzyıllarda ortaya çıkmıştır. Bu eserlerden ilk örneği Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig eseridir. Bu eser, Hakkaniye Türkçesi ile yazılmıştır. Bu önemli eseri takip eden bir diğer önemli eser Kaşgarlı Mahmut tarafından kaleme alınan Divanü Lügatit Türk’tür. İslami dönem Türk edebiyatının ilk ve değerli eserlerindendir. Bu sayılan kıymetli eserlere 12. Yüzyıl başında Yükneki Edip Ahmet tarafından yazılan Atabetü’l Hakayık’ı da eklemek gerekir. Aynı yüzyılda Ahmet Yesevi, din ve tasavvufi halk şiirinin ilk güzel eserlerini vermiştir.

Geçiş Dönemi Türk edebiyatı, ilk İslami eserlerin meydana geldiği yüzyıla ilişkindir. Bu yüzyılda edebiyatın her alanında ikilik göze çarpmaktadır. Bu ikilik, geçiş döneminin en önemli ayırt edici niteliklerinden biridir. Türklerin Müslüman olduğu yüzyıl olan 10.yüzyıl ile Divan edebiyatının başlangıcı olan 13.yüzyıl arasında İslamiyet’in etkisinde kalınarak geçiş dönemi ürünleri verilmiştir. Geçiş dönemi Türk edebiyatında, İslamiyet’in, Arap ve Fars kültürünün etkisi görülürken bir yandan da eski Türk edebiyatı geleneği sürdürülmektedir.


Geçiş Dönemi Türk Edebiyatının Genel Eserleri

Geçiş dönemi Türk edebiyatının önemli eserleri ve bu eserlerin yazarları şunlardır:

Kutadgu Bilig ve Özellikleri- Yusuf Has Hacib

Atabetü’l Hakayık ve Özellikleri- Edip Ahmet Yükneki

Divan-ı Lügat-it Türk ve Özellikleri- Kaşgarlı Mahmut

Divan-ı Hikmet ve Özellikleri- Ahmet Yesevi

Dede Korkut Hikayeleri ve Özellikleri

İslamiyet’in kabulü ile birlikte Türklerin toplumsal yaşamlarında etkili değişimler görülmüştür. Bu değişimler Türk edebiyatını da etkisi altına alarak edebiyatı dil, konu, ölçü ve biçim yönlerinde kendisini hissettirmiştir. Kutadgu Bilig, aruzla ilk Türkçe mesnevidir. 1069 yılında bitirilmiştir. Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Kara Han’a sunulan bir eserdir. Kitabın yazılış amacı ise insana her iki dünyada mutluluğa ulaşmak için izlenilmesi gereken yolu göstermektedir. Kitapta, temel ilkelerden bahsedilmektedir. Doğru adalet, mutluluk, akıl, anlayış, akıbet bu ilkeler arasındadır.

Divanü Lugati’t Türk, Kaşgarlı Mahmut tarafından 1072-1075 yılları arasında kaleme alınmıştır. Yapıtın kelime olarak anlamı; “Türk Dilleri Sözlüğü” dür. Yazar, bu yapıtı Türkçe’nin Arapça kadar zengin bir dil olduğunu ispatlamak amacı ile sözlük biçiminde 8000’e yakın sözcük üzerinde çalışma ile oluşturulmuştur. Divan-ı Hikmet, Yeseviliğin kurucusu Ahmet Yesevi’nin tasavvufi şiirlerinin toplandığı eserdir. 12. Yüzyılda yazılan bu eserde hece ve aruz ölçüleri kullanılmıştır.
Atabetül Hakayık, Edip Ahmet Yükneki tarafından 13. yüzyılda yazılmış manzum ahlak kitabıdır. Kitap içeriğinde ayetlerden, hadislerden yararlanılarak “ahlaklı olmanın yolları” anlatılmaktadır. Cömertliğin, alçakgönüllülüğün erdeminden, ihtiras ve kibrin kötülüğünden, bilginin yararlarından ve bilgisizliğin zararlarından, zamanın bozukluğundan bahsedilir. Toplam 256 beyitten oluşan yapıt, konu başlıklarına ayrılarak ve aruz ölçüsü kullanılarak yazılmıştır.

Muhakemetü’l Lügateyn, Türkçenin zengin bir dil olduğunu ispatlamak amacı ile yazılmıştır. Ali Şir Nevai, Türkçenin Farsça gibi edebiyat ve kültürel bir dil olduğunu göstermek için kaleme almıştır. Kaleme alınış tarihi ise 1498’dir. Türkçe fiillerin, çekimlerin zenginliklerini, Türkçe dilinin uyak ve cinas olanaklarını anlatır. Sanatçıları, Türkçe dili ile eserlerini yazmaya teşvik eder.

Geçiş Dönemi Türk Edebiyatının Özellikleri Nelerdir?

Türk edebiyatı, bu yüzyıllarda bir geçiş dönemi yaşamaktadır. Eski edebiyat geleneği bir taraftan sürdürülürken diğer taraftan yeni uygarlık devrinin edebiyat anlayışına uygun eserler verilir.

Edebi eserlerde dil anlatımlarında Arapça ve Farsça kelimeler kullanılır.

Uygur alfabesinin yanı sıra Arap alfabesi de kullanılmaktadır.

Şiirlerde milli nazım birimi dörtlük ve yeni şiir akımının nazım birim olan beyit yer alır. 

Eserlerde hece vezni ile birlikte aruz vezni bulunmaktadır.

Arapça Farsça kelimelerin çokça kullanılmaya başlanması

Arap ve İran nazım biçimlerinin kullanılmaya başlanması

Tasavvufi edebiyatının ortaya çıkışı ve yaygınlaşması

Milli kültürel konuların yanı sıra dini ahlaki konularında ağırlık kazanması

---

---

Diğer Cevaplara Gözat