Müseddes Tanımları

1. Müseddes, aynı vezinde altışar dizelik bentlerden oluşan nazım şeklidir. İlk bendin altı dizesi birbirleriyle uyaklı, sonraki bentlerin son bir veya iki dizesi ilk bent ile uyaklı olur (aaaaaa-bbbbba... gibi). Son bir veya iki dize her bendin sonunda aynen tekrarlanıyorsa mütekerrir müseddes; yalnızca kafiye yönünden ilk bend ile benzeşiyorsa müzdevic müseddes adını alır. Murabba ve muhammesten sonra en sık kullanılan musammat şeklidir.

2. Aynı ölçüde altışar dizelik bendlerden oluşan nazım biçimidir. İlk bendin bütün dizeleri birbirleriyle, sonraki bendlerin bir ya da iki dizesi ilk bend ile uyaklıdır. İlk bendin son ya da son iki dizesi her bendin sonunda yinelenirse "mütekerrir müseddes", sonraki bendler ile ilk bend yalnızca uyak yönünden benziyorsa "müzdeviç müseddes" adını alır. Müseddeslerin uzunluğu 5-8 bend arasında değişir. Konuları tasavvuf ve felsefedir.

Altıya çıkarılmış, altılı, altılama demektir. Edebiyatta altışar mısralık bölümlerden meydana gelen şiirlere denir. Genel manada musammat'ın bir çeşididir. Müseddesler Divan Edebiyatı nazım şekillerin-dendir. Kafiye şeması: aaaaaa / bbbbba / ccccca / ddddda / ... olarak gösterilebilir. Müseddesler, mütekerrir ve müzdeviç olmak üzere ikiye ayrılırlar:

Mütekerrir Müseddes

Mütekerrir Müseddes; Eğer müseddesin altışar mısralık bölümlerinin sonunda yer alan altıncı mısralar, bütün bölümlerin sonunda aynen tekrarlanıyorsa, böyle meseddeslere mütekerrir müseddes adı verilir.

Müzdeviç Müseddes

Müzdeviç Müseddes: Eğer müseddesin altışar mısralık bölümlerinin sonunda yer alan altıncı mısralar, aynen tekrarlanmaz, yalnız kafiye yönünden birinci bölümle benzeşirse böyle müseddeslere müzdeviç müseddes adı verilir.

Bazı müseddeslerde beşinci ve altıncı mısranın birlikte aynen tekrar edildiğini veya kafiye bakımından benzeştiğini görmek mümkündür.

Müseddes Örnekleri

Örnek 1
Firâşım seng-i hârâ pûşişim şevk-ı kıtad olsun           ---a
Yerim beytü'l-hazen kârım figân-ı girye-zâd olsun    ---a
Ten-i mecrûhuma ta'n-ı adû zahm-ı ziyâd olsun         ---a
Edenler gönlümü âzürde mesrûrü'l-fuâd olsun            ---a
Yıkanlar hâtır-ı nâ-şâdımı yâ Rabbi şâd olsun             ---a (nakarat)
Benimçün  nâ-murâd olsun diyenler ber-murâd olsun ---a (nakarat)

Sipihr-i kîne-cûdan bî-vefâlık resm-i âdîdir                ---b
Felekten bî-niyâz olmak dahi bir özge vâdîdir            ---b
Verâ-yı kâm-cûyân-ı mahabbet nâ-murâdîdir              ---b
Gönül bu matla'ın memnûn-ı ma'nâ-yı maâdîdir         ---b
Yıkanlar hâtır-ı nâ-şâdımı yâ Rabbi şâd olsun              ---a (nakarat)
Benimçün  nâ-murâd olsun diyenler ber-murâd olsun  ---a (nakarat)
                   ………………………………
Ne mümkündür bula ey Nâilî hükm-i kazâ tağyîr       ---c
Bozulmak mümteni'dir ser-nüvist-i hâme-i takdir      ---c
Bu ma'nâda derûn-şâdım ki bir dem etmeyip te'hîr    ---c
Edip ser-tîz ü bürrân tîşe-i âzârı bî-taksîr                    ---c
Yıkanlar hâtır-ı nâ-şâdımı yâ Rabbi şâd olsun              ---a (nakarat)
Benimçün  nâ-murâd olsun diyenler ber-murâd olsun  ---a (nakarat)

Me fâ î  lün   /   me fâ î lün   /   me fâ î lün   /   me fâ î lün    
Nailî-i Kadim

Örnek 2
Seyriyle saldı bâğe güzel ol semen-i zâr a
Enva-yi zib ü ziynet ile fasl-i nevbahâr a
Tökmüş gül üzre sünbül-i giysu-yi müşkbâr a
Yanmış ayağına yine gülberk tek nigftr a
 
Nesrine reng-i lâle nedendir dedim dedi b
Gamzem hadengi töktüğü kanındurur senin c
Dün subh-dem ki lâle vü nesrin salup nikab d
Gül çehresinden aldı saba perde-i hicab d
 
Gülzâre çıktı seyr ile ol reşk-i âfitab d
Şebnem nisar etti güneş lü'lü-i hoşab d
Lülü mü yoksa dürr-i Âdemdir dedim dedi b
Epscm fuzulî eşk-ı revanındırur senin c
FUZULİ

Örnek 3
Kiseyi kapsa dökerdi yere hep pareleri a
Ciğere işler idi tırnağının yâreleri a
Koşturur oynar idi kukla gibi fareleri a
Deliğe sokmaz idi bir gün o âvâreleri a

Kedimi gaflet İle fare-i idbar yedi b
Buna yandı yüreğim ah kedi, vah kedi! b
Ürperir tüyleri bir kere deyince mırnav ......... d
Korkudan başlar idi lerzişe bakkalla manav d

Saldırır yerdi adamı bulmaz ise başka bir av d
Yüzünü görse köpekler diyemezken hav hav d
Kedimi gaflet ile fare-i idbar yedi b
Buna yandı yüreğim ah kedi, vah kedi! b
NAMIK KEMAL