EKONOMİK ALANDA YAPILAN İNKILAPLAR

Türk Milli Mücadelesi maddi imkansızlıklar içinde kazanılmış bir zaferdir. Türkiye'nin hür ve bağımsız yaşayabilmesi ve güçlü bir devlet olabilmesi için ekonomik kalkınmasını sağlaması gerekmektedir. Ekonomi alanında yapılan inkılaplar şunlardır.

Ekonominin Kurulması

Yeni Türk Devleti kurulduğunda Türkiye'de sanayi hemen hemen yok gibiydi. Ekonominin zaten az olan bütün kaynakları savaşların etkisiyle tamamen tükenmişti. Atatürk; bütün dünyada olduğu gibi memleketimizde de en başta bulunan önemli işimiz ekonomidir." diyerek ekonomik alanda çalışmalar başlattı.

İzmir İktisat Kongresi (17 Şubat 1923)

Milli ekonominin amaçlarını ve bu amaçlara ulaşmada izlenecek yöntemleri kararlaştırmak için 17 Şubat 1923'te İzmir İktisat Kongresi toplanmıştır. Kongrede Misak-ı İktisadi (Ekonomik And) kabul edildi. Buna göre, Türk Milleti savaşarak elde ettiği bağımsızlığından asla ödün vermeyecekti. Siyasi bağımsızlık gibi ekonomik bağımsızlık da esastır. Bu esaslar dahilinde yapılacak çalışmalar belirlendi.

Alınan Kararlar

1. Üreticinin, milli sanayinin, ihracatın korunması ve teşvik edilmesi ile ilgili tedbirler
2. Borsanın millileştirilmesi
3. Ticaret alanında bir bankanın kurulması
4. Hava ve deniz ulaştırmacılığının geliştirilmesi
5. Çiftçilerin kredi şartlarının kolaylaştırılması
6. İşçilerin çalışma şartlarının iyileştirilmesi
7. Aşarın kaldırılması

Sanayi Alanında Yapılan Yenilikler

Sanayileşme ekonomik kalkınmanın başlıca unsurudur. Halbuki Osmanlı Devleti'nde kapitülasyonlar sanayileşmeye asla izin vermemişti. Kurtuluş savaşı bittikten sonra Türkiye'de sanayi adına hiçbir önemli kuruluşun bulunmadığı görüldü.

Teşviki Sanayi Kanunu'nun Çıkarılması (28 Mayıs 1927)

Cumhuriyet döneminde, kalkınmada sanayileşmenin önemi kavrandığından Teşviki Sanayi Kanunu çıkarıldı. 1927 yılında kabul edilen bu kanun, on beş yıl süre ile yürürlükte kalmak üzere çıkarılmıştı. Sanayi için kabul edilen koruyucu tedbirlerin bu süre içinde yeterli etkiyi yaratması bekleniyordu. Kanun, özel kesimde oluşacak sermaye birikimine devlet desteği sağlayarak sanayileşmeyi gerçekleştirmek amacını taşıyordu.

Sümerbank ve Etibank'ın Kurulması

1933'te Sümerbank ve 1935'te kurulan Etibank, sanayicilere kredi vererek yeni sanayi tesislerinin kurulmasında önemli görevler üstlenmişlerdir. Maden Tetkik Arama Enstitüsü (MTA) 1935 yılında kurulmuştur.

Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı:

1931 yılında hazırlanmasına başlanılan Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı 1934 yılında uygulamaya konulabildi. Planın amaçları, özellikle zirai üretim^ dayanan ve hammaddesi Türkiye'de bulunan sanayi işletmeleri kurmak, ithalat konusu olan temel tüketim mallarının üretimine öncelik vermekti. Bu amaçla dokuma, maden, kimya ve porselen sanayilerinin kurulması öngörülüyordu. Yatırımların önemli bir bölümü Sümerbank ve İş Bankası tarafından yapıldı. Ayrıca devlet bütçesinden her yıl ayrılan belli tutarlar ve bazı dış krediler sanayileşme programlarına tahsis edildi. Devlet madencilik alanına da önemli yatırımlar yaptı. Bu amaçla 1935 yılında Maden Tetkik Arama Enstitüsü kuruldu. Uygulanmakta olan korumacı gümrük politikası sanayi planının yürütülmesi için elverişli bir ortam yaratmıştı. Başarılı olarak uygulanan Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı üç yıl sürmüştür.

İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı:

İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı 1937 yılında hazırlandı; uygulanmasına 1938'de geçildi. İkinci plan, ara malları ve yatırım malları üretimine öncelik veriyordu ve daha geniş kapsamlıydı. Bu planda yatırım yapılması öngörülen alanlar, başlıca elektrifikasyon, madencilik, limanlar gibi altyapı tesisleri, makine, gıda, kimya, yakıt sanayileri ve deniz ulaşımı idi. Bu plan ile ihracata da yönelmek hedefleniyordu. Ancak ikinci Beş Yıllık Sanayi Planı, İkinci Dünya Savaşı'nın çıkması üzerine uygulanamadı.

Ticaret Alanında Yapılan Yenilikler

Osmanlı Devleti'nde ticaret daha çok azınlıkların elindeydi. Kapitülasyonlar aracılığı ile ticaret alanında gelişme engellenmişti.

Merkez Bankasının Kurulması

30 Haziran 1930'da Merkez Bankası kuruldu. Böylece ülkedeki sermayenin akışı denetim altına alınmış ve piyasa güvenliği sağlanmış oldu.

Türkiye İş Bankası'nın Kurulması:

Türkiye'de yeterli sermaye birikiminin bulunmaması, sanayi yatırımlarının azlığının temel nedeniydi. 26 Ağustos 1924'de yeni kurulacak sanayi işletmelerinin sermaye ve kredi sorunlarına yardımcı oimak ve Türkiye'de milli tasarrufun ve mevduatın gelişmesinde öncülük yapmak üzere Türkiye İş Bankası kuruldu.

Kabotaj Kanunu'nun Kabulü (1 Temmuz 1926)

Kapitülasyonlar yüzünden deniz ticareti ve işletmeciliği yabancı gemilerin tekelindeydi. 1 Temmuz 1926 yılında kabul edilen Kabotaj Kanunu'yla Türk karasuları içinde taşıma işleri Türk gemilerine bırakıldı. Böylece Kabotaj hakkının elde edilmesiyle Türk denizciliği ve Türk deniz ticareti de gelişmeye başladı.

Tarım Alanında Yapılan Yenilikler

Türk ekonomisinin temeli tarıma dayalıydı. Tarım alanında ilerleme kaydetmek için öncelikle köylünün durumu iyileştirilmeliydi. Atatürk'e göre "Türkiye'nin gerçek sahibi ve efendisi, gerçek üretici olan köylüdür. 0 halde herkesten daha çok refah, mutluluk ve servete hakkı olan ve daha layık olan köylüdür."

Aşarın Kaldırılması (17 Şubat 1925):

Osmanlı Devletinde Ziraat kesimi üzerindeki vergi yükü çok ağırdı. Şer'i bir vergi olan aşar (öşür) onda bir anlamına geliyor ve çiftçinin ürettiği ürün üzerinden ve ürün olarak alınıyordu.

Aşar Osmanlı İmparatorluğunun son dönemlerinde baskıcı ve adaletsiz iltizam yöntemiyle tahsil edildiğinden çiftçiyi çok bunaltmıştı.

17 Şubat 1925'te aşarın kaldırılması, Cumhuriyet idaresinin mali reformlarının da başlangıcıdır.

-> Ziraat Bankası'nın köylüye kredi ve tohumluk ürün yardımı

-> 1926'da çiftçilerin kooperatifler kurmaları sağlandı.

-> 1934 yılında ödünç tohumluk ve yemeklik dağıtılması sağlandı.

-> Ormanları koruma ve geliştirme çalışmaları yapıldı.

-> Hayvancılığı geliştirme ve ıslah çalışmaları yapıldı.

Bayındırlık ve Ulaştırma Alanında Yapılan Yenilikler

Birinci beş yıllık plan çerçevesinde bayındırlık işlerinde de çalışmalara başlandı. Modern şehircilik anlayışı içinde şehirlerin gelişmesi sağlandı. Ulaşım sorunlarına el atılarak kara, deniz, hava taşımacılığında yeni atılımlar yapıldı. Özellikle demiryoluna önem verilerek, Batı Anadolu demiryolunu ülkenin diğer köşelerine bağlamak için çalışmalara başlandı.