Cevap : Eksek Eğikliği Nedir: Eksen eğikliği bir gezegenin çevresel hareketi ile kendi çevresindeki hareketi arasındaki açı farkıdır. Yani dünya güneş etrafında dönerken dünya aynı zamanda kendi etrafında döner ve bu dönme haraketi ile günein etrafındaki dönme haraketi arasıdaki açısal farktır. Aşağıdaki resim daha iyi anlamınızı sağlayacaktır.

Nelere ihtiyacımız var?

·    3 adet büyük çivi

·    1 adet çivi çakabileceğimiz düz tahta parçası

·    1 adet çekiç

Ne yapıyoruz?

İlk olarak 21 Mart’ta, güneş ışınlarının yeryüzüne en dik açıyla geldiği yerel saatle 12.00’de yatay bir zemine yerleştirilmiş tahta bir plaka üzerine dik bir çivi (referans çivisi) çakalım.

Daha sonra aynı tahtaya, güneş ışınlarının geliş doğrultusuna yönelecek şekilde (öyle ki çivinin gölgesi oluşmasın) ikinci bir çivi çakalım.

Son olarak 21 Haziran’da, güneş ışınlarının yeryüzüne en dik açıyla geldiği yerel saatle 13.00’te (ileri saat uygulaması nedeniyle 12.00 yerine 13.00’te) üçüncü bir çiviyi yine güneş ışınlarının geliş doğrultusuna yönelecek şekilde (öyle ki çivinin gölgesi oluşmasın) tahtaya çakalım.

21 Mart ve 21 Haziran tarihlerinde tahtaya çakılan çivilerin arasındaki açının ölçülmesi

21 Mart ve 21 Haziran’da çaktığımız bu iki çivinin arasındaki açı Dünya’nın eksen eğikliğinin değeridir. Biz bu değeri 22,8° olarak ölçtük.

Ne oldu?

21 Mart, 21 Haziran, 23 Eylül ve 21 Aralık tarihlerinde Dünya’nın Güneş etrafındaki konumu

Şekilde görüldüğü gibi, 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde Güneş’e yönelen kırmızı oklar Dünya’nın Ekvator düzlemi doğrultusundadır. 21 Haziran ve 21 Aralık tarihlerinde Güneş’e yönelen mavi oklar ise Dünya’nın yörünge düzlemi doğrultusundadır. Bu yüzden kırmızı ok ile mavi ok arasındaki açı, Ekvator düzlemi ile Dünya’nın yörünge düzlemi arasındaki açıyı yani eksen eğikliğini verir. Bu nedenle 21 Mart ve 21 Haziran tarihlerinde güneş ışınlarının geliş doğrultusuna yönelecek şekilde tahtaya çaktığımız bu iki çivinin arasındaki açı, Dünya’nın eksen eğikliğinin değeridir.

Türkiye’nin farklı noktalarında 21 Aralık ve 21 Mart tarihlerinde bu etkinliği tekrar edebilirsiniz. 21 Aralık’ta birinci aşamayı, 21 Mart’ta da ikinci aşamayı uygulayarak Dünya’nın eksen eğikliğini ölçebilirsiniz.

Dünya’nın eksen eğikliği için yaptığınız ölçümleri TÜBİTAK’ın yeni, ücretsiz ve elektronik dergisi Bilim Genç’te paylaşabilirsiniz.

Kaynaklar:

1. Işıldak, R.S., “A hammer and nails are just the tools to measure the Earth’s axial tilt”, Physics Education, Cilt 44, Sayı 3, s. 225-226, 2009.
2. Trumper, R, “University students’ conceptions of basic astronomy concepts”, Physics Education, Cilt 35, Sayı 1, s. 9-15, 2000.
3. Küçüközer, H., “Prospective science teachers’ conceptions about astronomical subjects”, Science Education International, Cilt 18, Sayı 2, s. 113–130, 2007.

---

---

Diğer Cevaplara Gözat

Cevap :

Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketinin sonuçlarında sayılanların asıl nedeni, Dünya’nın ekseninin eğik olmasıdır. Buradan, “Dünya’nın Güneş çevresinde dönüşünün sonuçları, eksen eğikliği ile birlikte ortaya çıkar” sonucuna varabiliriz.

Eksen Eğikliğinin Sonuçları Nelerdir

1. Dünya ekseninin 23°27′ eğik oluşunun sonuçları şunlardır:
2. Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açısı yıl boyunca değişir.
3. Güneş’in doğuş ve batış saatleri ile yerleri değişir.
4. Aydınlanma çemberinin sınırı mevsimlere göre değişir.
5. Mevsimlerin oluşumuna neden olur.
6. 21 Aralık’ta Güney Yarım Küre’nin, 21 Haziran’da ise, Kuzey Yarım Küre’nin Güneş’e daha dönük olmasına neden olur.
7. Gece ile gündüz süreleri arasındaki farkın, Ekvator’dan kutuplara gidildikçe artmasına neden olur.
8. Yıl içinde cisimlerin gölge uzunlukları değişir.
9. Dönencelerin ve kutup dairelerinin sınırlarını belirleyerek, matematik iklim kuşaklarının oluşumuna neden olur.
10. Matematik İklim Kuşaklarının Oluşmasının Temel sebebi Eksen eğikliğidir…

Eksen Eğikliği Olmasaydı

1. (Ekvator düzlemi ile ekliptik üst üste çakışsaydı veya yer ekseni ekliptiği dik olarak kesseydi)
2. Dönenceler ve kutup daireleri oluşmazdı.
3. Güneş ışınları sadece Ekvatora dik gelirdi.
4. Mevsim değişmesi olmazdı. Sürekli aynı mevsim hüküm sürerdi.
5. Aydınlanma dairesi sürekli kutup noktalarına teğet geçerdi.
6. Gece gündüz süreleri birbirine eşit olurdu.
7. Güneşin doğuş-batış konumu ve saati değişmezdi.
8. Kısacası; sürekli ekinoks durumu yaşanırdı.

Eksen Eğikliği 20° Olsaydı

1. Güneş ışınlarının dik geldiği alan daralırdı.
2. Güneş ışınlarının düşme açısında değişim azalacağından,Ekvatoral bölgenin sıcaklık ortalaması artardı.
3. Kutup kuşağı ve tropikal kuşağın alanları daralırken , ılıman kuşak genişlerdi.
4. Yurdumuzda yazlar daha serin, kışlar daha ılık olurdu.
5. Kutup noktalarının sıcaklığı azalırdı.

NOT: Eksen eğikliği kaç derece ise Kutup noktalarına güneş ışınları en fazla o açıyla düşer.
Aydınlanma çizgisi daha az yer değiştireceğinden gece ile gündüz arasındaki fark azalırdı.

NOT: Eksen eğikliği küçüldükçe gece ile gündüz arasındaki fark azalır. Eksen eğikliği büyüdüğünde ise fark artar.