Cevap : Eleştirel düşünme, bir yargı oluşturmak için olguların analizidir. Konu biraz karmaşıktır. Farklı tanımları olsa da, eleştirel düşünme genellikle bir olgunun rasyonel, şüpheci, tarafsız bir şekilde analiz edilmesini veya gerçek kanıtların değerlendirilmesini içeren bir değerlendirme süreci ve yeteneğidir.

Normal düşünme süreci ile eleştirel düşünme süreci arasında fark vardır.

Normal düşünme sürecinde şu aşamalar yer alır.

1. Bir problemle karşılaşma
2. Sorunun sınırlarını belirleme
3. Olası bir çözüm/ler bulma
4. Çözümü mantıksal olarak uygulama
5. Sonuçları özetleme

Eleştirel düşünme nedir denildiğinde ise, derinlemesine düşünme (reflective thinking) olarak tanımlanmaktadır. Derinlemesine düşünmenin temelinde ise şu şartlar yer alır: – Önyargılardan uzak olma – Açık fikirli olma – Şüpheci olma.

Eğitimciler, eleştirel düşünmeyi; problem çözme, sorgulama ve araştırma gibi kazanımları kapsayan genel bir süreç olarak tanımlamakta ve hem bir beceri hem de bir tutum olarak görüp beş boyutta incelemektedirler.

Eleştirel düşünme boyutları:

1. Sorunu tanımlama,
2. Sorunun çözümü için uygun bilgileri toplama ve seçme,
3. Yapılandırılmış ve yapılandırılmamış varsayımları tanıma,
4. İlgili ve sonuca götürücü varsayımları seçme ve formüle etme,
5. Geçerli sonuçları çıkarma ve çıkarsamaların geçerliğini tartışmadır
6. Bu boyutlar, hatırlarsanız analitik düşünmenin ve problem çözme davranışlarının da temelidir.

ELEŞTİREL DÜŞÜNDÜĞÜNÜZÜN GÖSTERGELERİ NELERDİR?

Bir nesne veya konu hakkında;

1. Düşünceler arasındaki mantıksal bağlantıları anlıyorsanız,
2. Farklı bakış açılarından argümanları tanımlayıp, onları yeniden değerlendirebiliyorsanız,
3. O konuyla ilgili tutarsızlıkları ve düşünce bozukluklarını tespit ediyorsanız,
4. Problemleri sistematik olarak çözebiliyorsanız,
5. Fikirler arasındaki benzerlik ve farklılıkları tanımlayabiliyorsanız,
6. Öne çıkan fikirlerin konuyla olan uygunluğunu ve önemini tanımlayabiliyorsanız,
7. Ve tüm bunların yanında, inandığınız bir inanç sistemini, bir değerler manzumesini gerekçeleriyle birlikte savunabiliyorsanız eleştirel düşünme becerisine sahipsiniz demektir.

NEDEN ELEŞTİREL DÜŞÜNMELİYİZ?

Toplumlar –özellikle bizim gibiler- çocukluktan itibaren eleştirel düşünme becerisi kazanmadığı için, karşılaşılan sorunları çözmede “eleştiri sınırları”nı aşan çözümlere başvurmaktadırlar. Her ne kadar eleştirel düşünme becerileri, yanlışları ve doğruları keskin bir muhakeme gücüyle açığa çıkarmak olsa da, bunu yaparken bile kararları insanların kabul sınırları içinde mantıklı, reddedilemez tarzda öne çıkarmak gerekiyor.

Eleştirel düşünme, bir düşünce hakkında bilgilenmek, teorilerimizi geliştirmek ve müzakere gücümüzü artırmak bakımından etkileyicidir. Bir iş ortamında, çalışma hayatında, hatta evimizde bile bir şeyi farklı yapmak istiyorsanız elbette farklı düşünmeli ve probleme farklı yaklaşmalısınız. İşte bu eleştirel düşünmedir.

Eleştirel düşünme bir bakıma yaratıcılığın da çıkış noktasıdır. Her ne kadar mantık ve rasyonellik gibi eleştirel düşünmenin başvurduğu yöntemlere ve kurallara uymak yaratıcı düşünmeye ters gelse de, eleştirel düşünmenin “dışarıdan düşünmek” ilkesi, fikir birliğine meydan okumak ve daha az popüler olan yaklaşımı takip etmek gibi konularla uyumludur. Eleştirel düşünme yaratıcılığın temel bir parçalarından biridir. Yaratıcı fikirlerimizi değerlendirmek ve geliştirmek için eleştirel düşünmeye ihtiyacımız vardır.

ELEŞTİREL DÜŞÜNME ADIMLARI İÇİN SORULAR

1. Düşünme nedenim nedir?
2. Hangi temel soruyu sormalıyım?
3. Soruma yanıt almak için hangi bilgiye ihtiyacım var?
4. Soruda yer alan temel kavram nedir?
5. Temel varsayımlarım nelerdir?
6. Tartışma konusu hakkındaki temel görüşüm nedir?
7. Temel bulgularım nelerdir?
8. Düşünmemin sonuçları nelerdir?

Yukarıdaki sorular ışığında eleştirel düşünmenin temel özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:

1-) Eleştirel düşünme muhakemeye -akıl yürütmeye- dayalıdır: Eleştirel düşünme sürecinde elde edilen çıkarımların uygun, geçerli ve sağlam kanıtlara dayalı olması, gelişi güzel olmaması gereklidir.

2-) Eleştirel düşünme, derinlemesine düşünmeyi gerektirir: Bir düşünceyi geliştirmek, başkasına ve kendine ait düşünceleri bilinçli bir şekilde değerlendirmeyi gerektirir.

3-) Eleştirel düşünme odaklanmayı gerektirir: Bir amaç ile düşünmeyi gerektirir. Bu amaç ise, bireyin ne yaptığı veya neye inandığıyla ilgili olarak en iyi kararı vermektir.

---

---

Diğer Cevaplara Gözat