Cevap : Erozyon, yer kabuğunda bulunan toprakların, dış etkenlerle aşındırılması (akarsular gibi), yerinden koparılması, bir ortamdan başka bir ortama taşınması ve biriktirilmesi olayıdır (aşınım).

Erozyona etki eden faktörler 5 grup altında toplanabilir, bunlar; toprak özellikleri, iklim, bitki örtüsü, topografya ve insan faktörüdür. İnsan faktörleri dışında bulunan diğer dört tanesi doğal erozyon faktörleri olarak adlandırılır.

Toprak özellikleri: Fiziksel ve kimyasal özellikler olarak iki gruba ayrılırlar. Fiziksel özelliklerin yarattığı etkiler de iskelet yüzdesi, toprak bünyesi, su tutma kapasitesi, agregatlaşmanın etkisi, hava ve su geçirgenliğinin etkisi şeklinde başlıklara ayrılır. İskelet yüzdesi; 2 mm’nin üzerinde olan parçaların yüzde oranı iskelet yüzdesini oluşturmaktadır. İskelet yüzdesinin artması sonucu, toprağın erozyona karşı direnci de artar. Bilhassa yüzeyde bulunan tozlar, altta bulunan toprak materyallerini muhafaza ederler. Toprak bünyesi; kil, kum ve mil gibi toprağı oluşturan etkenlerin yüzdesi toprak bünyesini oluşturur. Bunlardan kumun daha fazla miktarda olması ise erozyonun etkisini arttırmaktadır. Kilin fazla olması ise erozyonun etkisini azaltır. Su tutma kapasitesi; toprak kalloitlerinin çevresinde tutulan su, toprakta bulunan higroskopik sudur. Bu suyun miktarı ne kadar fazla olursa, topraktaki kalloit miktarı da o kadar fazla olur. Kalloitlerin fazla olması, toprağın erozyona karşı dirençli olduğu anlamına gelir.

İklim: İklimin etkisi sıcaklık, rüzgar ve yağış olarak karşımıza çıkar. Aşındırma olayında en önemli etken ise, yağışın kinetik enerjisidir. Yağış şekilleri kar, dolu ve yağmur olarak değişik etkiler yaratır. Bunların içinde en önemli etkisi olan ise yağmurdur.

İklimin erozyon üzerindeki etkisini 4 şekilde inceleyebiliriz;

1. Yağışın dağılımı ve süresi
2. Yağış yoğunluğu
3. Sıcaklık
4. Rüzgarın etkisi

Yağışların yoğunluğu erozyon üzerinde önemli etkilere sahiptir. Bu anlamdaki yağış yoğunluğu ise, birim zamanda yere düşen yağış miktarını ifade eder. Yağış yoğunluğunun artması ile birlikte toprağa düşen su miktarı da artmakta ve toprağın infiltrasyon hızı azalmaktadır. Topraktaki infiltrasyon değeri, toprağın işlenmemiş veya işlenmiş olmasına göre değişmektedir. Doğal bitki örtüsü işlenmiş topraklarda yok edildiği için, toprağın infiltrasyon gücü daha hızlı aşılmaktadır. Toprak yüzeyinin korunması durumunda ise infiltrasyon uzun sürer.

Su Erozyonu
Rüzgar, yağmur damlarının toprağa çarpma açısını ve düşme hızını etkilemektedir. Rüzgarın bir havza çıkışına ters yönde esmesi, toprak yüzeyindeki akışın daha geç terk edilmesine neden olur. Bunların sonucunda taşınmayı ve aşınmayı arttırarak erozyona doğrudan etki eder. Sıcaklık ise bitki örtüsünün parçalanması ve ayrışmasına etki etmektedir. Sıcaklığın yüksek olduğu ortamlarda bulunan organik maddeler çabuk parçalanırlar. Bu durumun sonucu olarak agregatlaşma azalır ve bitki örtüsü seyrelir. Tüm bu olaylar erozyonu arttıran etkenlerdir. Yağış olmayan bölgelerdeki sıcaklık, önce kuraklığa ve ardından erozyon etkilerinin artmasına yol açar. Sıcaklık, bunlardan dolayı diğer etkenler ile etkileşimde olan bir faktördür.

Topografya: Erozyon üzerinde etkisi olan faktörlerden biri de topografyadır. Topografyanın su erozyonunu etkilemesi 6 şekilde gerçekleşir;

1. Eğim uzunluğu
2. Eğim dikliği
3. Eğim şekli
4. Havza şekli ve büyüklüğü
5. Mikro-relief
6. Yöney

Bunlar arasında eğim dikliği, akış sularının hızının artmasına neden olur ve aşınmayı arttırır. Eğim uzunluğunun artması ile taşınan ve aşınan toprak miktarı da artmaktadır, ancak bazı hallerde yağış yoğunluğu ile toprağın geçirgenliğine bağlı olarak değişiklikler olabilir. Yağışların düşük yoğunlukta olması, geçirgenlik özelliği fazla olan topraklarda erozyonun azalmasına ve topraklardaki eğim uzunluğunun armasına sebep olabilir.

Bitki Örtüsü: Toprak yüzeyinde bulunan bitki, tıpkı organik maddelerde olduğu gibi yağmur damlalarının çarpma etkisini azaltmaktadır. Bu durum toprak yüzeyinde bulunan kaymak tabakanın oluşumunu da engeller, ayrıca toprak içerisine daha fazla su infiltre edilir. Yüzeydeki bitki örtüsü türü de toprak aşınımını etkileyen faktörler arasındadır.

Toprakları en az koruyan bitki örtüsünden en fazla koruyana doğru şu şekilde sıralanabilir;
Çayır örtüsü, meralar ve korunmuş ormanlar gibi devamlı olan bitki örtüsü
Baklagiller; küçük tohumlu olan baklagiller
Tahıllar (yulaf, buğday ve arpa gibi)
Çapa bitkileri (mısır, tütün, soya ve patates gibi)
Özellikle çapa bitkileri toprağı en az koruyan bitkiler arasında yer alır, bu nedenle çapa bitkisi tarımı eğimli yerlerde yapılırken su ile toprağın korunması ve gerekli önlemlerin alınması çok önemlidir.

İnsan faktörü: Erozyonu etkileyen en önemli faktörlerden biridir, çünkü insan faktörü sadece erozyona neden olmakla kalmaz, yukarıda saydığımız diğer faktörlerin değişmesine de neden olur. Bunun sonucu olarak da dengenin bozulmasına ve erozyonun artmasına yol açar.

İnsan faktörü, şu nedenlerden dolayı erozyona etki eder;

1. Doğal bitki örtüsünün yok edilmesi,
2. Meraların kapasite üzerinde kullanılması,
3. Yakacak amaçlı ya da arazi açmak için ormanların bozulması,
4. Arazilerin amaç dışı kullanılması,
5. Yanlış veya hatalı sürüm yapılması,
6. Su ve toprağın korunması için gerekli önlemlerin alınmaması.

---

---

Diğer Cevaplara Gözat