Sözlükte Erzurum Kongresi Nedir:
ERZURUM KONGRESİ (23 TEMMUZ-7 AĞUSTOS 1919)
Toplanma Amacı: Doğu Anadoluda bir Ermeni devleti kurulmasını engellemek.
Özelliği: Toplanma şekli bakımından bölgesel bir kongredir. Aldığı kararlar bakımından ulusal (milli) bir kongredir.
Başkanı: Mustafa Kemal

Erzurum Kongresinde alınan kararlar şu şekildedir:
1.) Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz.
Yorum: Milli sınırlardan ilk kez bahsedilmiştir.Bu madde ile vatanın bütün sınırlarından bahsettiği için ulusal bir kongre olduğunu anlayabiliriz.
2.) Her türlü yabancı işgaline ve müdahalesine karşı millet hep birlikte direniş ve savunmaya geçecektir.
Yorum: Bölgesel güçlerin birleşerek hareket etmesi gerektiği vurgulanmıştır.
3.) İstanbul Hükûmeti vatanın bağımsızlığını sağlayamazsa geçici bir hükûmet kurulacaktır. Bu hükûmet milli kongre tarafından seçilecektir. Kongre toplanmamış ise, bu seçimi Temsilciler Kurulu yapacaktır.
Yorum: Bu karar doğrultusunda Temsil Heyeti ilk kez oluşturulmuş ve başkanlığına Mustafa Kemal getirilmiştir.
4.) Kuva-yi Milliye’yi etkili, milli iradeyi hâkim kılmak esastır.
Yorum: Milli iradeden (egemenlikten) ilk kez açıkça bahsedilmiştir.
5.) Azınlıklara siyasi hâkimiyetimizi ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklar verilemez. Ancak bu vatandaşların canları, malları ve ırzları her türlü saldırıdan korunacaktır.
Yorum: Yabancı devletlerin iç işlerimize karışılmasının önüne geçilmek istenmiştir.
6.) Manda ve himaye kabul olunamaz.
Yorum: Manda ve Himaye fikrine ilk kez karşı çıkılmıştır.Tam bağımsızlık vurgusu yapılmıştır.
7.) Milli irade ve toplanan ulusal güçler padişahlık ve halifelik makamını kurtaracaktır.
8.) Mebuslar Meclisi’nin derhal toplanmasına ve hükûmetin yaptığı işlerin milletçe kontrolüne çalışılacaktır.
Yorum: İlk kez meclisin açılması söylenmiştir.
9.) Sömürgecilik amacı taşımayan devletlerden teknik, sanayi ve ekonomik yardım kabul edilebilir.

NOT⇒ Erzurum Kongresi'nin kararları tıpkı Havza ve Amasya Genelgeleri gibi milli bilinci uyandırmak, milli birlik ve beraberliği sağlamak için alınmıştır.

NOT⇒ Erzurum Kongresi, toplanış amacı bölgesel olmasına rağmen, aldığı kararlar bakımından ulusal (milli) bir kongredir.Kongre özellikle Kazım Karabekir Paşa ve Doğu Anadolu Müdafa-i Hukuk Cemiyeti tarafından, bölgeyi Ermeni tehdidinden korumak için toplanmıştır.

NOT⇒ Erzurum Kongresi, birçok konu bakımından ilkler kongresidir. İlk kez;
*Milli iradeden açıkça bahsedilmiştir.
*Milli sınırlardan bahsedilmiştir.
*Manda ve Himaye reddedilmiştir.
*Temsil Heyeti oluşturulmuştur.
*Meclisin açılmasından bahsedilmiştir.

NOT⇒ Bu kongrede Doğu'daki yararlı cemiyetler birleştirilmiştir.Kongrede ilk kez oluşturulan Temsil Heyeti sadece doğu illerini temsil edecek şekilde oluşmuştur.