Psikolojik İlk Yardım nedir?

Psikolojik İlk Yardım (PİY), acı çeken ya da desteğe ve yardıma ihtiyaç duyan kişiye sunulan insani ve destekleyici müdahale olarak tanımlanmaktadır.

Brymer ve arkadaşları tarafından 8 basamakta gruplandırılan PİY müdahalele­ri aşağıda açıklanmıştır:

Bağlılık ve Temas

Bu eylemin amacı felaketten etkilenen bi­reyler ile müdahaleci olmayan, yardımsever, şefkatli bir tutum ile iletişime geçebilmektir. Stres altındaki kişilerle iletişim bi­çimi çok önemlidir. Kriz durumdaki insanlar aşırı ka­ramsar, kaygılı veya şaşkın olabilir. Sakin olmak ve anlayış göstermek, stres altındaki insanların kendile­rini daha güvende, anlaşılmış, saygı gösterilmiş ve önemsen­miş hissetmelerine yardımcı olur. Stres yaratan duru­mu yaşayan insanlar hikâyelerini anlatmak isteyebilir. Kişilerin hikâyelerini dinlemek büyük bir destek olabilir. Ancak, ne oldu­ğunu anlatmaları için baskı yapılmaması önemlidir. Bununla birlikte sessiz bir şekilde yanlarında olmak, isterlerse konuşmak çok önemlidir. Bir süre sessiz kalmak karşınızdaki kişiye isterse sizinle paylaşımda bulunması için gerekli alanı ve cesareti verecektir. Aynı zamanda kişinin yardımı daha fazla kabul etme düzeyini de artıracaktır. Felaket ortamları çok iyi bilinen ortamlar değildir. Bundan do­layı PİY sağlayıcısı hızlı iletişim ve pozitif işbirliği geliştirme­lidir. Pozitif bir iletişim için, insanların kültür, yaş, cinsiyet ve gelenek gibi çeşitli bireysel özellikleri dikkate alınarak iletişi­me geçilmelidir. PİY sağlayıcısı, felaket yaşayan bireylerin hazır oluşluklarını göz önünde bulundurarak bireyler ile ne zaman ve nasıl temas başlatacağını iyi bilmelidir. İlk temasa başlarken bireyden konuşmak için izin istemeli ve kendini ta­nıtmalıdır.

Güvenlik ve Rahatlık

Bu temel eylem, ortamda bireyin gü­venliği sağlanarak fiziksel ve duygusal olarak rahatlaması için stratejiler içerir. Bu kapsamda mağdurlara kayıpları arama halinde yardımcı olmak, sevdiklerinin ölümleri halinde destek sağlamak, ölülerin kimlik tespitlerinde veya ölüm ilan­larında yardım etmek, duygusal rahatlık ve destek için kritik önem taşımaktadır. Bunlar dışında mağdurların fiziksel rahatlıklarının sağlanması, sosyal ilişkilere teşvik edilmeleri, olası travmalardan korunmaları, travma sonrası ortaya çıkan üzüntü ve acılara uygun yanıt verilmesi bireylerin duygusal ve fiziksel olarak güvende hissetmelerinde son derece önemli uy­gulamalardır.

Dengeleme

Bu eylemin amacı duygularını yönetme becerisi­ni kaybetmiş bireylerin stres durumlarını dengeleyebilmektir. Hayatta kalanlar duygusal olarak bunalmışken, onları sakinleştirmeye ve sıkıntılarını azaltmaya çalışmak önemlidir. Çoğu birey felaket sonrası dengelemeye ihtiyaç duymayabilir. Çünkü felaket sonrası gösterilen tepkiler normal kabul edilen tepkilerdir. Fakat normal kabul edilen tepkilerin kontrol edilemeyen fiziksel ve duygusal tepkilere dönüşmesi birey­lerin günlük işlevselliklerinin bozulmasına sebep olur. Bu du­rumda psikolojik ilk yardım uzmanı mağdurları dengelemeye çalışır. Bunu yaparken bireyin en temel endişe ve sorunlarını ele almaya çalışır. Kişiyi rahatlatmak için sakin bir yere götürmek, iyi dinlemek, konuşmaya zorlamamak ve istediği kişiler ile buluşmasını sağlamak birey için yapılabilecek basit dengeleme teknikleridir. Kullanılan bu yöntemler de bi­reylerin duygusal ve fiziksel rahatlamasını sağlamıyor ise ge­rekli kurumlara acil ve uygun sevk işlemleri yapılmalıdır.

Bilgi Toplama: Mevcut İhtiyaçlar ve Endişeler

Psikolojik ilk yardımın uygulamasında bilgi toplama ilk temas ile başlayarak tüm süreç boyunca devam eden önemli bir uygulamadır. PİY bağlamında bilgi toplama işlemi, en acil ihtiyaç ve endişele­ri belirleme konusuna odaklanmaktadır. Bu nedenle PİY sağlayıcıları acil fiziksel ve ruhsal bakım ihtiyaçları, afet esna­sındaki deneyimlerin doğası ve şiddeti, devam eden tehlike ve acil durumlar, fiziksel veya ruhsal bozukluklar ya da sürekli kullanılması gerekli ilaçlar hakkında bilgi toplamalıdır. Ay­rıca bireyin kendine yada başkasına zarar verme konusundaki düşünceleri, madde kullanım öyküsü, travma öyküsü, kayıp öyküsü gibi durumlar ile ilgili bilgilerin toplanması da PİY sağ­layıcısına kişilerin ihtiyaçlarının duyarlı bir şekilde belirleme ve etkili yardım hizmeti sunma noktasında önemli destek sağlar. Bu tür bilgiler, kişilerin ihtiyaçlarını duyarlı bir şekilde be­lirlenmesine ve etkili yardım hizmeti almasına destek sağlar. PİY sağlayıcı, kişinin ihtiyaçlarına duyarlı kalırken, nasıl bilgi toplayacağını, ne kadar bilgi toplayacağını ve hangi aşamaya kadar soru soracağını iyi bilmelidir. Soru sorarken mağdurda daha fazla stres yaratacak travmatik olayın detaylarıyla ilgili sorular sorulmamalıdır.

Pratik Yardım

Bu eylem mağdurların acil ihtiyaç ve kaygıları­nı öncelik sırasına sokarak pratik çözümler geliştirmeyi amaç­lar. Bireylerin yaşamış oldukları problemleri çözmek, ihtiyaçlarını belirlemek ve ihtiyaçları doğrultusunda hizmet vermek kişilerin kendileri­ne güvenleri ve umut duygusunu geliştirir, bireyi yaşama kar­şı güçlendirerek olumlu duygusal davranışlarda bulunmasını sağlar. Ayrıca üretilen aktif yeni fikirler bireylerde yenilmişlik duygularını azaltır, onlara tekrar başarılı olabilme duygusu ve travma sonrası çevrelerinde olup bitenleri kontrol edebilme güveni kazandırır.

Sosyal Destekler İle Bağlantı Kurma

Bu eylemin amacı mağdurların en kısa yoldan sosyal destek sağlayan bireyler ve gruplar ile irtibata geçebilmesini sağlamaktır. Birincil des­tek kişileri veya diğer destek kaynakları (örneğin aile üyeleri, ar­kadaşlar, toplumsal yardım kaynakları) ile temas kurma konu­sunda yardım önemli bir PİY eylemidir. Travma durumlarında sosyal desteği olan bireylerin travmanın olumsuz etkilerinden daha kolay kurtulduğu ve daha hızlı iyileştiği bilinmektedir. Bireyleri toplumsal bağlantıya teşvik etmek, pratik problem çözme, duygusal anlayış ve kabul, travmatik deneyimleri pay­laşma ve normalleştirme ve baş etme konusundaki karşılıklı eğitim gibi bir dizi sosyal destek faaliyeti için fırsatlar sunar.

Mağdur için en acil gereksinim eş, çocuk, anne, baba, kardeş­ler gibi birincil destek unsurlarla temasa geçmektir. Eğer mağdurlar birincil sosyal destek unsurlarından uzakta veya destek sistemine sahip değil ise kendilerine en yakın destek unsurlarının kullanılması teşvik edilmelidir. Ay­rıca destek unsurlarından uzakta olan mağdurların kitap, dergi okumaları sağlanarak stresleri bir ölçüde azaltılabilir. Yaşlı bir mağdur ile çalışılıyor ise kendisine destek olacak kişinin genç olmasına dikkat edilmelidir. Çocuklarıyla beraber olan ailelerin çocuklarıyla daha fazla vakit geçirmeleri teşvik edilmedir. Er­genlerin grup faaliyetlerinde bulunmaları, toplu oyunlar veya spor yapmaları teşvik edilmelidir.

Başa Çıkma Becerileri Hakkında Bilgilendirme

Bu eylemin temel amacı bireye stres reaksiyonları hakkında bilgi vermek, stres azaltıcı yöntemleri öğretmek ve bireyin normal yaşama dönüşünü hızlandırmaktır. Bu amaca ulaşmak için PİY sağlayıcısı etkilenen bireye stres reaksiyonları, travma sonra­sı görülen psikolojik reaksiyonlar, yararlı ve zararlı başa çıkma yöntemleri ile ilgili basit çözümler hakkında bilgi vermelidir. Başa çıkma becerileri geliştirilen bire­yin şiddeti ve büyüklüğü ne olursa olsun yaşanan stresli olay­ları yönetme hakkındaki inancı artmakta bu da bireyin özye­terliğini olumlu etkilemektedir. Özyeterliği yüksek olan birey de olumsuz olaylar karşısında ulaşılabilir hedefler belirleyerek stresli olaylar üzerinde kontrol hissi gelişir ve daha hızlı sürede iyileşebilir.

Bireylerde stres reaksiyonları bireylerin günlük işlevsellikleri­ni bozabilecek şekilde olabilir. Bu durumda acilen uygun hiz­met alınmalıdır. Bireylerin olumlu ve olumsuz başa çıkma becerilerini ayırt etmelerini sağlamak sıkıntı reaksiyonlarını azaltmaya ve durumu iyileştirmeye yardımcı olur. Bazı durumlarda, PİY sağlayıcılarının başa çıkma yollarını daha ayrıntılı tartışması gerekebilir. Bu durumda PİY sağlayıcısı, bi­reylere ailede problemlerle başa çıkma, gelişimsel problem­ler ve basit çözümleri, öfke problemleri, uyku problemi, alkol ve madde bağımlılığı ve kötüye kullanımı ile ilgilide eğitimler verebilir.

İşbirlikçi Servisler İle Bağlantı Kurma

Bu eylemin amacı bi­reylerin şimdi ve gelecekte ihtiyaçları olan hizmetler ile bağ­lantıya geçmesini ve gereksinimlerinin karşılanmasını sağla­maktır. Pek çok birey, felaket durumlarında ek yardıma ihtiyaç duyabilir fakat yaşadığı stresten dolayı bu yardımları arayamayabilir ve bunlara ulaşamayabilir. Bu durumda PİY sağlayıcı bireylerin ihtiyaç duyduğu yardım hizmetleri ve ki­şiler ile etkili bir şekilde bağlantıya geçmelidir. Bireylerin acil ihtiyaçları doğrultusunda gerekli yardım kuruluşu ile ileti­şime geçilmesi ve uygun yardım merkezlerine yönlendirilmesi bireyde umut duygusunun gelişmesini sağlayabilir. Gerekli durumlarda sağlanan kişisel yardımlar ve ulaşılabilir hizmet ile sağlanan iletişim, ruhsal sağlık yardımı için pozitif durumdur.

Yardım kurumlarına yönlendirme yapılırken bireyler ile yapı­lan görüşmeler doğrultusunda bireylerin gereksinim ve prob­lemleri açıkça özetlenmelidir. Bu hem uzmanın işini kolay­laştırır hem de bireyin yeni bir travma yaşamasını engeller. On sekiz yaş altı çocuk ve ergenlerin herhangi bir yere yönlendi­rilmesinde aile izni ve bilgisinin olması gerekmektedir. Yaşlı birey için yapılan yönlendirmede bireylerin gereksinimlerine uygun açık isim ve adreslerinin yazılarak yapılması gerekmek­tedir. Gerekirse yönlendirme yapılacak kişi ve yakınlarına yönlendirme bilgileri yazılı olarak verilir. Bireyler bir kuruma yerleştirirken onlarda terk edilmişlik ve reddedilmişlik duygu­su yaşatmamak için yardım sağlayacak yeni bireyler ile tanış­tırılmalı ve yardım süreci hakkında bilgi verilmelidir. PİY sağlayıcıları bakım devamlılığını sağlayabilmek için bireylerin irtibat bilgileri ile bireylere ulaşarak onlar ile yeniden bağlantı kurabilir.