İşte Cevaplar
Cevap : Belirli eklerle fiil tabanlarından türeyen, isim, sıfat ve zarf olarak kullanılabilen ve yan cümleciğin yüklemi olabilen kelimelere fiilimsi denir. Daha açıklayıcı bir tanımla; fiil anlamı taşıyan; ancak fiillerin özelliklerini tam olarak yansıtmayan ve cümlede isim soylu kelimeler gibi görev üstlenen kelimelere fiilimsi (eylemsi) denir.
Bilindiği gibi Türkçede –(i)msi eki benzeyen anlamına gelir. Buna göre fiilimsi de “fiile benzeyen” demektir.
Fiilimsi Çeşitleri
Fiilimsiler üç grupta incelenir.
a. İsim - fiil
Fiillere "-mak, -mek" , "-ma, -me", "-ış, -iş, -uş, -üş" eklerinin getirilmesiyle yapılır.
"Kitap okumayı severim."
"Soru çözmek zevkli bir uğraş."
"Onun şiir okuyuşunu görmeliydiniz."
cümlelerindeki altı çizili sözcükler isim - fiildir.
Bazı sözcükler aslında isim-fiil ekleriyle türediği hâlde, zamanla isimleşmiş, yani fiilimsi özelliğini kaybetmiş olabilir.
"Biraz daha yemek alabilir miyim?"
"Bu kazmayı içeri götür."
"Derste yağış türlerini inceledik."
cümlelerinde altı çizili sözcükler isim-fiil değildir. Artık bir kalıcı isim oluşturmuştur.
b. Sıfat - fiil
Fiillere "-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş" eklerinin getirilmesiyle yapılır.
Sıfat fiiller çoğunlukla sıfat görevinde kullanılır.
"Görünen köy kılavuz istemez."
"Öpülesi elleri vardı analarımızın."
"Bu şehirde anlaşılmaz olaylar oluyor."
"Görür gözüm görmez oldu."
"Size biraz bilinmedik fıkralar anlatayım."
"Çözülecek soruları da yanında getir."
"Kızarmış ekmekler ne güzel kokuyor."
cümlelerinde altı çizili sözcükler sıfat-fiildir.
Kimi zaman sıfat-fiiller çekimli fiillerle karışabilir.
"Gideceğim bu şehirden artık."
"Gideceğim herkes tarafından biliniyor."
cümlelerinde altı çizili sözcüklerin yazılışları aynıdır. Ancak birincisinde,
"Ben gideceğim"
ifadesi olduğundan çekimli fiildir. İkincisi ise
"Benim gideceğim"
anlamında olduğundan, yani fiilin sonunda iyelik eki kullanıldığından fiil, sıfat-fiildir.
c. Bağ - Fiil (zarf - fiil)
Fiillere, bağ-fiil eki dediğimiz eklerin getirilmesiyle yapılır. Bağ - fiiller cümlede genellikle zarf olarak kullanılır.
"Çalışınca elbette başarılı olursun."
"Gittikçe artıyor yalnızlığımız."
"Okumadan nasıl karar verebilirim?"
"Eve gidip gelecekti."
"Kitap okurken sanki kendinden geçerdi."
"İçeri girer girmez konuşmaya başladı."
"Gözlerimin içine bakarak konuşuyordu."
"Bu şehre geleli tam altı yıl olmuştu."
"Kardeşim yanımıza koşa koşa gelmişti."
cümlelerinde altı çizili sözcükler bağ - fiildir. Görüldüğü gibi yüklemin durumunu ya da zamanını bildirerek onun zarfı olmuşlardır.
Diğer Cevaplara Gözat
Bilindiği gibi Türkçede –(i)msi eki benzeyen anlamına gelir. Buna göre fiilimsi de “fiile benzeyen” demektir.
Fiilimsi Çeşitleri
Fiilimsiler üç grupta incelenir.
a. İsim - fiil
Fiillere "-mak, -mek" , "-ma, -me", "-ış, -iş, -uş, -üş" eklerinin getirilmesiyle yapılır.
"Kitap okumayı severim."
"Soru çözmek zevkli bir uğraş."
"Onun şiir okuyuşunu görmeliydiniz."
cümlelerindeki altı çizili sözcükler isim - fiildir.
Bazı sözcükler aslında isim-fiil ekleriyle türediği hâlde, zamanla isimleşmiş, yani fiilimsi özelliğini kaybetmiş olabilir.
"Biraz daha yemek alabilir miyim?"
"Bu kazmayı içeri götür."
"Derste yağış türlerini inceledik."
cümlelerinde altı çizili sözcükler isim-fiil değildir. Artık bir kalıcı isim oluşturmuştur.
b. Sıfat - fiil
Fiillere "-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş" eklerinin getirilmesiyle yapılır.
Sıfat fiiller çoğunlukla sıfat görevinde kullanılır.
"Görünen köy kılavuz istemez."
"Öpülesi elleri vardı analarımızın."
"Bu şehirde anlaşılmaz olaylar oluyor."
"Görür gözüm görmez oldu."
"Size biraz bilinmedik fıkralar anlatayım."
"Çözülecek soruları da yanında getir."
"Kızarmış ekmekler ne güzel kokuyor."
cümlelerinde altı çizili sözcükler sıfat-fiildir.
Kimi zaman sıfat-fiiller çekimli fiillerle karışabilir.
"Gideceğim bu şehirden artık."
"Gideceğim herkes tarafından biliniyor."
cümlelerinde altı çizili sözcüklerin yazılışları aynıdır. Ancak birincisinde,
"Ben gideceğim"
ifadesi olduğundan çekimli fiildir. İkincisi ise
"Benim gideceğim"
anlamında olduğundan, yani fiilin sonunda iyelik eki kullanıldığından fiil, sıfat-fiildir.
c. Bağ - Fiil (zarf - fiil)
Fiillere, bağ-fiil eki dediğimiz eklerin getirilmesiyle yapılır. Bağ - fiiller cümlede genellikle zarf olarak kullanılır.
"Çalışınca elbette başarılı olursun."
"Gittikçe artıyor yalnızlığımız."
"Okumadan nasıl karar verebilirim?"
"Eve gidip gelecekti."
"Kitap okurken sanki kendinden geçerdi."
"İçeri girer girmez konuşmaya başladı."
"Gözlerimin içine bakarak konuşuyordu."
"Bu şehre geleli tam altı yıl olmuştu."
"Kardeşim yanımıza koşa koşa gelmişti."
cümlelerinde altı çizili sözcükler bağ - fiildir. Görüldüğü gibi yüklemin durumunu ya da zamanını bildirerek onun zarfı olmuşlardır.
Diğer Cevaplara Gözat
Sunum İçeriği
1. SayfaFİİLİMSİLER Fiil anlamı taşıyan; ancak fiillerin özelliklerini tam olarak yansıtmayan ve cümlede isim soylu kelimeler gibi görev üstlenen kelimelere fiilimsi (eylemsi) denir. Bilindiği gibi Türkçede –(i)msi eki benzeyen anlamına gelir. Buna göre fiilimsi de “fiile benzeyen” demektir. Fiillerin üç temel özelliği vardır: Fiiller, iş hareket, oluş bildirir, mastar eklerini (-mek, -mak) alır, kip eklerini alır. Fiilimsiler ise mastar eklerini ve kip eklerini alamaz. Sadece iş, hareket, oluş bildirmesi bakımından fiile benzer.
2. Sayfa
FİİL FİİLİMSİgel- gelmekkoş- koşan adamgül- gülerek yaz- yazmatanı- tanıdık insanyüz- yüzerkenbak- bakışutan- utanmaz çocukkonuş- konuşup
3. Sayfa
Fiilimsiler üçe ayrılır: 1- İsim - fiiller (Mastar)2- Sıfat - fiiller (Ortaç)3- Zarf - fiiller (Bağ-fiil / Ulaç)
4. Sayfa
İSİM - FİİLLER Fiilin adı demektir. Fiil kök veya gövdelerine –mak, -mek, -ma, -me, -ış, -iş, -uş, -üş ekleri getirilerek oluşur. Örnek: Yazmak, konuşmak, yemek, düşünmek, yazma, okuma, anlama, alış, veriş, bakış, gülüş... Konuşmak bir sanattır. Anlayışına sığınıyordum. Çocuk sevilmek, sayılmak, okşanmak istiyordu. Kaçış planını kim yapmış? Pencereden karın yağışını seyrediyorum. Yemek yeme işi bu kadar da sürmez ki canım… Kapının arkasına gizlenmiş onu bulmamızı bekliyor.
5. Sayfa
UYARI: Olumsuzluk eki –ma, -me ile isim-fiil eki olan –ma, -me karıştırılmamalıdır. Bu hafta işe gitme. (Olumsuz fiil) Tatile gitme hazırlıkları başladı. (İsim-fiil) Tahtaya yazı yazma. (Olumsuz fiil)Müzedeki el yazması Kuran-ı Kerim’e paha biçilemiyormuş. (İsim-fiil)
6. Sayfa
UYARI: -mak, -mek, -ma, -me eklerini alan bazı kelimeler bir nesnenin adı olarak kullanılabilir. Örnek: ekmek, çakmak, yemek, tokmak, kıyma, sarma, kazma...Bu yıl tarlaya buğday ekmek istiyorum. (isim-fiil)Bakkaldan üç ekmek aldı. (İsim) Çiviyi duvara çakmak için işe koyuldu. (isim-fiil)Cebindeki çakmak yere düştü. (isim)
7. Sayfa
UYARI: -iş ekini alan bazı kelimeler isim-fiil, isim ve fiil görevinde kullanılabilir. Yurda giriş işlemleri başladı. (İsim-fiil)Binanın girişi çok berbattı. (İsim)Hiç çekinmeden rakiplerine girişti. (Fiil)
8. Sayfa
SIFAT – FİİLLER Fiilin sıfata dönüştürülmüş şeklidir. Fiil kök veya gövdelerine -an, -en, -ası, -esi, -maz, -mez, -ar, -er, -ır, -ir, -ur, -ür, -dık, -dik, -duk, -dük, -tık, -tik, -tuk, -tük, -acak, -ecek, -mış, -miş, -muş, -müş ekleri getirilerek yapılır. görünen köy bakılası yüz görünmez kaza çalar saat tanıdık yüzler okunacak yazı geçmiş zaman
9. Sayfa
Sıfatların her zaman bir ismi nitelediği gibi sıfat-fiiller de genellikle bir ismi niteler. Tanıdık kişi sıfat isim okumuş adam sıfat isim çıkmaz sokak sıfat isim
10. Sayfa
Sıfat-fiil eklerinin olumsuzları da yaygın olarak kullanılır. Örnek: görmemiş adam, olmayacak iş, konuşulmayan konu, bilinmedik dost…
11. Sayfa
UYARI: Sıfat-fiil ekleriyle kip ekleri karıştırılmamalıdır. Görünmez kaza (Sıfat-fiil) Buradan bizim ev görünmez. (Fiil) Orada tanıdık kişilere rastladık. (Sıfat-fiil)Kızı ilk görüşte tanıdık. (Fiil)
12. Sayfa
UYARI: -dık, -acak sıfat –fiil ekleri, ünlü ile başlayan ekleri aldığında yumuşama olayı meydana gelir. Örnek: Babamın tanıdığı kişiler geldi. Nasıl unuturum birlikte ağladığımız günleri. Beklediğim kişi sensin.
13. Sayfa
Sıfat-fiil ekini alan fiiller, bazen isim göreviyle kullanılır. (yanlarındaki isim düşer, sıfat-fiiller adlaşır)Örnek: Bayrama katılan öğrencilere izin verildi. (Sıfat-fiil) Bayrama katılanlara izin verildi. (İsim) Sırada bekleyen kişileri içeri alın. (Sıfat-fiil) Sırada bekleyenleri içeri alın. (İsim) (Sıfat-fiiller çekim eki alarak isimleşir.)
14. Sayfa
ZARF-FİİLLER (BAĞ-FİİL / ULAÇ) Fiillerin durumunu, zamanını, şeklini bildiren fiilimsilerdir. Fiil kök veya gövdelerine “-ıp, -ip, -up, -üp, -arak, -erek, -ken, -a, -e, -maden, -madan, -alı, -eli, -ınca, -ince, -maksızın, -meksizin, -casına, -alı, -eli, -ınca, -ince, -unca, -ünce, -dıkça, -dikçe, -dukça, -dükçe, -dığında, -düğünde, -mez” ekleri getirilerek yapılır. Zarf-fiiller çoğunlukla bağlama göreviyle kullanıldığı için bir adı da bağ-fiildir.
15. Sayfa
ÖRNEK:Koşa koşa geldi.Çocuk ağladıkça açıldı. Öğretmen dersi anlatıp çıktı. Karşı kıyıya yüzerek geçti.Yemek yerken konuşulmaz.Paramı almadan şurdan şuraya adımımı atmam.Seni görmeyeli çok zaman oldu.Aylığım yatınca sana yemek ısmarlayacağım.Durmaksızın çalışıyor.Gelince bana uğrasın.Beni anlamadıkça onunla konuşmayacağım.Burası anne eli değmişçesine derlenip toplanmış.
16. Sayfa
ÖRNEK SORU: Fiil kök ya da gövdelerinden türeyen, tamlayıcı cümlecik kuran,çekimi olmayan kelime çeşitlerinin ortak adı nedir? (1985 FL) İsim-fiil Sıfat-fiil Bağ-fiil Fiilimsi
17. Sayfa
ÖRNEK SORU: “Okul eğitimi dışında kalan gençlerin de eğitilmeleri gerekir.” Cümlesinde “kalan” kelimesinin çeşidi nedir? (1986-FL) İsim-fiil Bağ-fiil Sıfat-fiil Yardımcı fiil
18. Sayfa
ÖRNEK SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sıfat-fiil yoktur? (1996 FL/AÖL) Günlerce düşünüp çalışarak bir program yaptık. Yapılacak işleri öncelik sırasına göre dizdik. Bulunduğumuz çevreyi ayrıntılarıyla tanıdık. Bu arada bizi üzen olaylar oldu.
19. Sayfa
ÖRNEK SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiilimsi vardır? (1996 FL/AÖL) Yolda pek çok tanıdık kimseyle karşılaştık. Biraz konuştuk, sonra ayrıldık. Onu uzaktan gördük, ama yetişemedik. Okuldan çıktık, hemen eve geldik.