Sunum İçeriği

1. Sayfa
CÜMLEDE ANLAM??G.KORKMAZ

---

2. Sayfa
1. ÖNERİ (TEKLİF) CÜMLELERİÖrnekDaldaki elmayı almak için merdiven kullanmalısın.Bu işe sabırlı yaklaşmanız daha doğru olacak.Konuyu iyice anlamak istiyorsan, önce tekrar et, sonra da bol bol soru çöz.Bir sorunu çözmek veya daha iyiye ulaşmak için görüş ve düşüncelerin öne sürüldüğü cümlelerdir.

---

3. Sayfa
2. VARSAYIM CÜMLELERİÖrnekDiyelim ki bu uçağa yetişemedin.Bir an için rüyalarının gerçekleştiğini düşün.Tut ki puanın yetmedi ve üniversiteye giremedin.Gerçekleşmemiş bir olayın gerçekleşmiş gibi ya da gerçekleşmiş bir olayın hiç gerçekleşmemiş gibi kabul edildiği cümlelerdir. Varsayım anlamı taşıyan yargılarda genellikle “tutalım ki, diyelim ki, farz edelim, düşün ki” gibi ifadelere yer verilir.

---

4. Sayfa
3. ELEŞTİRİ CÜMLELERİÖrnekKonuları açık ve anlaşılır bir dille ele almış.Hakem, son maçı çok iyi yönetti.Yukarıdaki cümlelerde hoşa giden yönler belirtildiğinden olumlu eleştiri yapılmıştır.Bir yapıtın, bir insanın veya bir durumun doğru ya da yanlış yönlerini belirten cümlelerdir. Eleştiri, olumlu eleştiri ve olumsuz eleştiri olmak üzere ikiye ayrılır.

---

5. Sayfa
Bu firmanın ürünleri eskisi kadar kaliteli değil.Kimi öyküleri, öykü olmaktan çok köşe yazısıdır.Yukarıdaki cümlelerde de hoşa gitmeyen, eksik görülen yönler belirtildiğinden olumsuz eleştiri yapılmıştır.

---

6. Sayfa
4. ÖZ ELEŞTİRİ CÜMLELERİÖrnekZamanı iyi kullanmadığım için sınavda başarısız oldum.On dört yaşına geldim ama hâlâ güzel yazmayı öğrenemedim.Düşünmeden konuşarak arkadaşımın kalbini kırdım.Bir kişinin kendi davranışları üzerinde yürüttüğü yargıları içeren cümlelerdir.

---

7. Sayfa
5. DAVRANIŞ CÜMLELERİÖrnekYıllardır görmediği dayısına doyasıya sarıldı.Ev sahibi bizi çok sıcak karşıladı.Bir kişiye veya bir şeye karşı sergilenen hâl, hareket, muamele, tavır ve tutumları anlatan cümlelerdir.

---

8. Sayfa
6. ÖN YARGI (PEŞİN HÜKÜM)Örnek Bu işi kesinlikle başaramayacak. (Olumsuz ön yargı)Bu kitap bu yılın en çok okunan kitabı olacak. (Olumlu ön yargı)Ben zaten onun suçlu olduğunu baştan biliyordum.Bir kişi veya bir durumla ilgili belirli şart, olay ve görüntülere dayanarak önceden edinilmiş olumlu veya olumsuz yargıları belirten cümlelerdir.

---

9. Sayfa
7. UYARI CÜMLELERİÖrnekKışın zincir takmadan yola çıkmayın.Üzerime bu kadar gelmeyin.Dilini tutmayı öğrenemezsen etrafında kimsecikler kalmaz.Kişi ya da kişileri yanlış davranışlardan uzak tutmak için bir konu, sorun ya da olumsuz bir durum ile ilgili ikaz ve hatırlatmaları içeren cümlelerdir.

---

10. Sayfa
 8. GÖRÜŞ CÜMLELERİÖrnekResim sanatı insanı dinlendirir.Hepimiz hatalarımızdan ders çıkarmalıyız.Bu projedeki eksikleri gidermeliyiz.Bir olay, varlık veya düşünce üzerinde varılan yargıyı belirten cümlelerdir.

---

11. Sayfa
9. YAKINMA (ŞİKAYET) CÜMLELERİÖrnekGittiğinden beri hiç aramadı.Nerede nasıl davranacağını bir öğrenebilse.İnsanlar hâlâ uğradıkları haksızlıklara ses çıkarmıyor. Bir durumdan duyulan rahatsızlığı ifade eden cümlelerdir.

---

12. Sayfa
10. HAYIFLANMA CÜMLELERİÖrnekÖğretmenin anlattıklarını keşke defterime yazsaydım.Gençlikte bir güzel gezip eğlenmek varmış.Zavallı kedi soğukta çok üşümüş.Bir kişinin herhangi bir olaydan veya yapmadığı bir işten dolayı duyduğu üzüntüyü anlatan cümlelerdir.

---

13. Sayfa
11.PİŞMANLIK CÜMLELERİÖrnekKeşke ona bu sözleri söylemeseydim.Bu arabayı almamız bir hataydı.Buzlu yolda bu kadar hızlı araba kullanmamalıydım.Yapılan bir hata veya yanlış sonucunda duyulan üzüntüyü belirten cümlelerdir.

---

14. Sayfa
DİKKAT!Hayıflanma cümlelerinde yapılmayan bir işten dolayı duyulan üzüntü anlatılır, pişmanlık cümlelerinde ise yapılan bir işten dolayı duyulan üzüntü söz konusudur.Hayıflanma cümleleri ile pişmanlık cümleleri arasındaki fark şudur:

---

15. Sayfa
12. SİTEM CÜMLELERİÖrnekDavete bir beni çağırmamışsın.İnsan, kendisine bunca emeği geçen insanı bir kere de olsa arayıp sorar.Bir yudum mutluluğu bize çok gördünüz.Bir kimsenin yaptığı bir hareketten dolayı duyulan üzüntünün, kırgınlığın dile getirildiği cümlelerdir.

---

16. Sayfa
DİKKAT!Sitem cümlelerinde bir durumdan veya bir kişiden duyulan rahatsızlık kişinin kendisine söylenir, yakınma cümlelerinde ise bir durumdan veya bir kişiden duyulan rahatsızlık başkalarına anlatılır.Sitem cümleleri ile yakınma cümleleri arasındaki fark şudur:

---

17. Sayfa
13. KÜÇÜMSEME CÜMLELERİÖrnekO da güya okuyacak da adam olacak.Bu maçı kazanıp da şampiyon olacakmış.Sen kim, sanatçı olmak kim!Bir kişiye veya bir olaya değer vermeme, onu küçük görme, önemsememe, hafife alma anlamı taşıyan cümlelerdir.

---

18. Sayfa
14. AZIMSAMA CÜMLELERİÖrnekBir tanecik mi ayakkabın var?Bu kadarcık ücretle çalışamam.Günlerdir çalışıyorsun, ne kadar az iş yapmışsın.Bir şeyin miktarca az olduğunu, yetersiz görüldüğünü ifade eden cümlelerdir.

---

19. Sayfa
15. ŞAŞIRMA CÜMLELERİÖrnekBöyle ansızın gideceğini hiç düşünmemiştim.Sınav sonucunu çok yüksek beklerken düşük gelmesin mi!Beklenmeyen bir durum karşısında ne yapacağını, nasıl davranacağını bilememe, hayrete düşme anlamı taşıyan cümlelerdir.

---

20. Sayfa
16. BEKLENTİ CÜMLELERİÖrnekSınavdan yüksek not almayı umuyorum.Bizi bu sefer daha sıcak karşılayacağını düşünmüştük.Annem doğum günümde bana en sevdiğim oyuncağı alacak.Gerçekleşmesi beklenen davranış ve işleri bildiren cümlelerdir. Beklentiler bazen gerçekleşir bazen gerçekleşmez.

---

21. Sayfa
17. ÖZLEM (HASRET) CÜMLELERİÖrnekYıllardır görmediğim köyüm burnumda tütüyor.Eskiden bayramlar bir başka kutlanırdı.Fırsat olsa da onu tekrar görebilsem. Geçmişte yaşanan günlerin tekrar yaşanma isteğini ya da bir yeri veya kişiyi görme isteğini dile getiren cümlelerdir.

---

22. Sayfa
18. TASARI CÜMLELERİÖrnekÖnümüzdeki ay tatile çıkmayı düşünüyorum.Bu işin altından başarıyla kalkmayı amaçlıyoruz.Gelecekte yapılması planlanan işlerin belirtildiği cümlelerdir.

---

23. Sayfa
19. TAHMİN CÜMLELERİÖrnekAnnem meraktan patlıyordur şimdi.Gökyüzü bulutlarla doldu, yağmur yağabilir.Şu anda öğretmen derse başlamıştır.Akla, sezgilere, gözlemlere veya birtakım verilere dayanarak, olacak bir şeyi önceden kestirebilme sonucunda ortaya çıkan cümlelerdir.

---

24. Sayfa
20. OLASILIK (İHTİMAL) CÜMLELERİÖrnekTatilde Karabük’e gidebiliriz.Kim bilir belki yarın, belki yarından da yakın.Sanıyorum o konu anlatılmadı.Gerçekleşmesi kesin olmayan bir olayın veya bir durumun ortaya çıkmasının beklenilmesi, umut edilmesi ile ilgili cümlelerdir.

---

25. Sayfa
DİKKAT!Olasılık anlamlı cümlelerde “ikilem” söz konusudur. Yani bahsedilen şey için “Öyle de olabilir, böyle de olabilir.” anlamı hakimdir. Tahmin anlamlı cümlelerde bu “ikilemi” görmeyiz. Tahmin anlamlı cümlelerde tecrübelerden hareketle “emin oluş” havası vardır. Olasılık cümleleri ile tahmin cümleleri arasındaki fark şudur:

---

26. Sayfa
21. BEĞENİ CÜMLELERİÖrnekHer türlü rezaletin yaşandığı bu çevrede dürüst ve tertemiz bir insan olarak yetişti.Araba dediğin böyle rahat ve geniş olmalı.Bir varlığa veya bir olayın sonucuna yönelik beğenme, takdir etme, övme veya onaylama işini bildiren cümlelerdir.

---

27. Sayfa
22. ONAY (BİR DÜŞÜNCEYE KATILMA)ÖrnekÖğretmenine saygı göstererek yerinde bir davranış sergiledi.Aferin sana, son saniyede topu potaya atman doğru bir hareketti.Yapılan bir işin ya da davranışın yerinde ve doğru olduğunun kabul edildiği cümlelerdir.

---

28. Sayfa
23. ABARTMA CÜMLELERİÖrnekAdam o kadar zayıf ki üflesek uçacak.Ağlamaktan gözlerinin yaşı kurumuştu.Pire kadar boyuyla bana kafa tutuyor.Bir şeyi olduğundan çok veya az göstererek anlatan cümlelerdir.

---

29. Sayfa
24. ENDİŞE (KAYGI) CÜMLELERİÖrnekAcaba yolda başlarına bir şey mi geldi?Bu kadar bekledik ama ya gelmezse…Olumsuz bir durumun gerçekleşme olasılığından dolayı duyulan kaygıyı anlatan cümlelerdir.

---

30. Sayfa
25. GÖZLEM CÜMLELERİÖrnekYazarın çalışma masası darmadağındı.Çocuk bizimle konuşurken sürekli sallanıyordu.Bir varlığın, durumun veya olayın niteliklerini gözleme dayalı olarak anlatan cümlelerdir.

---

31. Sayfa
26. KESİNLİK BİLDİREN CÜMLELERÖrnekBu yörenin dereleri kışın donar.Ders bitmiştir, herkes dışarı çıksın.Şüphe ve olasılık barındırmayan, anlamında kesinlik olan cümlelerdir. Genelde nesnel anlatımlı cümlelerdir.

---

32. Sayfa
27. EŞİTLİK BİLDİREN CÜMLELERÖrnekKazandığımız paraları yarı yarıya paylaştık.Boyca birbirleriyle aynılar.İki veya daha çok şeyin eşit olması durumunu ifade eden cümlelerdir.

---

33. Sayfa
28. DOĞRUDAN ANLATIMAli: "Bu kitabı iki kez okudum." dedi.Öğretmen:" Bu test sorularını evde çözeceksiniz." dedi.Dersten sonra etüt yapacağız, dediler.Başbakan: "Kıbrıs, bizim toprağımızdır." dedi.Öğretmen, Ali'ye: "Arkadaşına söyle, yarın ödevini mutlaka getirsin!" dedi.  Başkalarına ait sözleri söylendiği gibi aktarmaktır.

---

34. Sayfa
29. DOLAYLI ANLATIMAli, bana bu kitabı iki kez okuduğunu söyledi.Yazar, roman kahramanının gerçek hayatta da yaşadığını söyledi.Annem, akşam eve erken gelmem gerektiğini söyledi.  Başkalarına ait sözleri değiştirerek, sadece içerik olarak aktarmaktır.

---

35. Sayfa
30. ÜSLUP Üslûp, sanatçının yazım tekniği (yöntem, tarz, metot), kelime seçimindeki ve cümle kuruluşundaki kendine özgülük; görüş, duyuş ve anlatış özelliğidir. Sanatçının dili kullanma biçimi, anlatım şekli üslûbu oluşturur. Bir eserin cümlelerin uzunluğu, kısalığı; sanatçının sözcük seçimi, sanatlı ya da yalın anlatımı üslûp ile ilgilidir.

---

36. Sayfa
31. KARŞILAŞTIRMA İLİŞKİSİ  İki kavram, nesne, eser, kişi arasında yapılan kıyaslamaya karşılaştırma denir. Karşılaştırmada benzerlik, farklılık, üstünlük gibi değişik durumlar ifade edilir. Yani karşılaştırmanın hangi yönden yapıldığı ortaya konur. Bu durumda benzetme ve karşılaştırma edatları kullanılır.

---

37. Sayfa
Adnan yaşça Ahmet’ten büyük(tür).Yeni şiirler eski şiirlere göre daha anlaşılır bir dille; ama daha anlaşılmaz imgelerle yazılmaktadır. Sağlığım geçen haftaya göre daha iyi.Televizyon da sinema kadar etkilidir.Bu konuda senden daha bilgilisi yok.Bu çalışmayla daha iyi bir puan alabilirdin.Dinlemek de konuşmak kadar önemlidir.Öğretmen, sınıfın en çok konuşanını öne oturttu.Öykülerini de okudu; ama bunları şiirleri ve oyunları kadar beğenmedi.

---

38. Sayfa
32. AMAÇ-SONUÇ İLİŞKİSİ Öfkesini yenmek için dışarı çıktı.Yoksulluktan kurtulmak için şehre göç etmiş.Kardeşi iyileşsin diye Allah'a dua ediyor.Bildiklerini anlatmak üzere karakola başvurdu.Bu sıkıntılara sınavı kazanalım diye katlanıyoruz.Yabancı dil öğrenmek için kursa gidiyor.Eylemin hangi amaca bağlı olarak gerçekleştiği vurgulanır. Bu tür cümlelerde de "için, diye, üzere" gibi edatlardan yararlanılır.

---

39. Sayfa
  33. KOŞUL-SONUÇ İLİŞKİSİLodos eserse hava temizlenir.Ne demek istediğimi, bu kitabı okursan anlarsın.Yardım edersen işimi çabuk bitiririm.Bazı cümlelerde temel yargının gerçekleşmesi bir şarta bağlanır. Buna göre birinci bölüm (yan yargı) koşul, ikinci bölüm ise o koşula bağlı olarak ortaya çıkan sonuçtur (temel yargı).

---

40. Sayfa
 Babanı gördü mü olanları anlatır.Sizin için izin alırım, ama erken döneceksiniz.İki saat sonra dönmek üzere gidebilirsin.İstediğin arabayı alırım, yeter ki sınavı kazan.Okula gideceksin ama otobüsle. Onu gördükçe seni hatırlıyorum. İzin verse de görüşlerimizi açıklasak. Kar yağmasa da otobüsle gitsek.

---

41. Sayfa
ANLATIM ÖZELLİKLERİ

---

42. Sayfa
ANLATIM ÖZELLİKLERİYazar tarafından parçanın anlatımında kullanılabilen veya yazının taşıdığı ya da taşıması gereken nitelikleri ifade etmeye yarayan bazı kavramlar vardır.

---

43. Sayfa
1.DOĞALLIKAnlatımın yapmacıksız, günlük yaşantıda olduğu gibi, sanat yapmadan, süs ve özentiden uzak yapılmasıdır.

---

44. Sayfa
2.DURULUKAnlatımın açık ve anlaşılır olmasıdır. Anlatımda anlaşılması zor ifadelerden kaçınılmasıdır. Söylenecek sözü sembollere sığınmadan anlatma demektir.

---

45. Sayfa
3.SÜRÜKLEYİCİLİKOkuyucunun ilgisini canlı tutmak, okuyucuyu esere bağlamaktır.

---

46. Sayfa
4.AKICILIKYazının kolay okunabilmesi ve rahatsız eden kelimelerin kullanılmamasını ifade eder. Düşünceler kolay anlaşılabilir bir biçimde sıralanabilmelidir. Ses sanatları akıcılığın vazgeçilmeyen unsurlarından biridir.

---

47. Sayfa
5.YOĞUNLUKBirçok anlamı bir arada vermektir. Anlam içinde anlam bulunacak şekilde bir anla­tımı tercih etmektir.

---

48. Sayfa
6.TUTARLILIKAnlatımda birbiriyle çelişen düşünceler ileri sürmeme, sık sık düşünce değiştirmemektir.

---

49. Sayfa
7.AÇIKLIKAnlatımdan okuyucunun çıkardığı anlam ile yazarın vermek istediği mesajın aynı olmasıdır. Anlatılmak istenenin kolayca anlaşılması demektir

---

50. Sayfa
8.ÖZGÜNLÜKAnlatımda başkasına benzememe, kendine has olmaktır. Yazıda taklitçilikten kaçınma; farklı, yeni, alışılmışın dışında olmaktır.

---

51. Sayfa
9.ÖZLÜLÜKAnlatımda az sözle çok anlam ifade edebilmektir. Sözü uzatmadan, kısa tutarak mesajı en öz şekilde vermektir.

---

52. Sayfa
10.KALICILIKGeçmiş dönemde ortaya konan bir yapıtın gelecekte de ilgi görmesi, geçerliliğini korumasıdır.

---

53. Sayfa
11.ULUSALLIK (YERELLİK)Sadece bir ulusun kültürel özelliklerini taşımaktır.12.EVRENSELLİKBir sanat yapıtının dünyadaki tüm insanlara hitap eden bir özellik taşımasıdır.

---

54. Sayfa
13.ÇAĞDAŞLIKÇağının gerisinde kalmamak, çağı­na uygun özellikler taşımaktır.

---

55. Sayfa
14.İÇTENLİKAnlatımın yürekten, candan, samimi olmasıdır.

---

56. Sayfa
VEANLATICI TÜRLERİANLATICI BAKIŞ AÇILARI

---

57. Sayfa
Olaya dayalı metinlerde anlatıcının başvurduğu üç tür bakış açısı vardır:

---

58. Sayfa
1. İLAHÎ BAKIŞ AÇISIBu bakış açısında anlatıcı, olayların gelişiminden kahramanların neler düşündüğüne kadar her şeyi bilir.Selim, elindeki ağır bavulu sürükleyerek götürmeye çalışıyordu. Anlaşılan bavul çok ağırdı. Birkaç metre ilerledikten sonra Selim durdu. Bir ağacın gölgesinde dinlenmeye başladı. Aklına; annesi, babası, köyde geçirdiği güzel günler geldi. O günleri yeniden yaşamanın, ailesine tekrar kavuşmanın hayalini kurdu. Yıllar önce gurbete gitmiş ama sılaya dönmek henüz Selim’e nasip olmamıştı.

---

59. Sayfa
2. KAHRAMAN BAKIŞ AÇISIHikâye ve romanlardaki olayların, kahramanlardan biri tarafından anlatıldığı bakış açısıdır. Kahraman bakış açısında birinci kişi ağzı kullanılır.Okuldan çıkıp durağa doğru ilerlerken karşıma yedi sekiz yaşlarında bir çocuk çıktı. Elindeki mendili bana uzatarak satın almamı istedi. Elbiseleri dökülen ve acınacak durumda olan bu çocuğu kıramadım. Bir lira karşılığında elindeki mendili aldım. Küçük çocuk bir lira kazanmanın sevinciyle yanımdan uzaklaşıp gözden kayboldu.

---

60. Sayfa
3. GÖZLEMCİ BAKIŞ AÇISIBu bakış açısında olaylar bir kamera tarafsızlığıyla anlatılır. Gözlemci bakış açısında üçüncü kişi ağzından bir anlatım vardır.Adamın biri bir göletin başında oturmuş etrafı seyrediyordu. Bir köpeğin devamlı olarak gölete kadar gelip su içecekken kaçması dikkatini çekti. Köpek, su içmek için gölete geliyor ama suda yansımasını görüp korkuyordu. Köpek sonunda dayanamadı ve kendini suya atıp kana kana su içti.

---

61. Sayfa
ANLATICI TÜRLERİOlay anlatımına dayalı metinlerde olayları, kişileri, mekânı okurlara anlatan kişiye anlatıcı denir. Metinlerde anlatım iki tür anlatıcı aracılığıyla yapılır:

---

62. Sayfa
1. BİRİNCİ KİŞİ AĞZIYLA ANLATIMAnlatıcı, olayı yaşayan kişidir. “Ben, biz” sözlerini kullanır.“Kapıya doğru yürüdüm. Kapıyı yavaşça açtım. İçeri girdim. Evin çok düzenli olduğunu gördüm.”

---

63. Sayfa
2. ÜÇÜNCÜ KİŞİ AĞZIYLA ANLATIMAnlatıcı, olayı dışarıdan gözlemleyen kişidir. “O, onlar” sözlerini kullanır.“Kapıya doğru yürüdü. Kapıyı yavaşça açtı. İçeri girdi. Evin çok düzenli olduğunu gördü.”

---