İşte Cevaplar
Bknz: Arkhe
İLK NEDEN VE DEĞİŞİM DÜŞÜNCESİ
MÖ 6.yy ilk dönemleri filozofların cevapları doğada aradıkları dönemdir. Bu nedenle onlara doğa filozofları denilmektedir. Bu dönemin ana problemi varlığın, ilk nedeninin (arkhe) ne olduğu düşüncesidir. İlk neden her şeyin ondan çıktığı ve her şeyin temelini belirleyendir. İlk neden problemi bir yandan öz (mahiyet) tartışmalarına bir yandan varlığın değişim tartışmalarına dönüşmüştür. Doğa filozoflarından Tales, Anaximandros, Anaximenes, Empodekles ve Demokritos varlığın özü tartışmalarında ilk neden anlayışıyla öne çıkmıştır.
Varlığın değişimi tartışmalarında ise iki karşıt fikre sahip olan Heraklitos ve Parmenides vardır. Ayrıca Lao Tse’nin görüşleri de önemlidir.
Thales : Su varlıklarının tümünün nedeni, ilk maddesidir. Değişen her şeyde değişmeden varlığını sürdürendir. Suyun soğuduğunda buz, ısındığında buhar olması suyun tüm varlıklarda farklı biçimlerde var olduğunu gösterir.
Anaksimandros : İlk madde olan Aperion duygusal olmayan bir varlık, soyut bir ilgidir. Aperion tüm varlıkların temelidir. Aperion’dan ilk önce birbirine karşıt sıcak ve soğuk ortaya çıkmıştır. Bütün varlıklarda bu iki durumun oluşturduğu zıtlıktan oluşur.
Empedokles : Filozof ve bilim insanıdır. Tıp, biyoloji, psikoloji, devlet yönetimi gibi alanlarda çalışmıştır. Empedokles’e göre arkhe su, toprak, hava ve ateşten oluşmaktadır. Kendinden başka bir şeye indirgenemeyen ve hareketsiz olan bu maddeleri hareket ettiren bir gücün olması gerektiğini söyler. Bu güç sevgi ve nefrettir. Sevgi birleştirici, nefret ayrıcı ilkedir.
Demokritos : Varlık anlayışında atomcu görüşü savunan ilk filozoftur. Felsefe dışında matematik, tıp, teknik, fizik ve psikoloji ile ilgilenmiştir. Ona göre arkhe maddenin en küçük yapı taşına kadar bölünüp artık bölünemeyecek hale geldiğinde elde kalan son parçadır. O, bu parçaya atom demektedir. Atomlar sonsuz değişmeyen, boşluksuz ve yer kaplayan özelliktedir. Atomlar uzayda ve boşlukta hareket eder. Basınçları sonucu sınırsız şekiller halinde birleşerek varlıkları oluşturur. Atomların bir araya gelmesi doğum, ayrılması ise ölümü ifade eder. Demokritos’un atomların hareket, birleşme ve ayrışma durumlarına yönelik düşüncelerine ; felsefe ve bilimlerdeki nedensellik fikrine kaynaklık etmiştir.
Lao Tse : Taoizmin kurucusudur. Tao patika, yol daha sonraları ise inanç ve öğreti anlamında kullanılmıştır. Lao Tse’ye göre dünya var olan ve var olmayanlardan meydana gelmiştir. Var olmayanların isimlendirilmesiyle var olanlar oluşmuştur. Bu değişim sonsuz bir kaynaktan beslenir. Bu kaynak Tao’dur. Her şey Tao’dan çıkar ve yine ona döner. Tao, bu haliyle tüm değişimlerin içinde değişmeden kalandır.
Heraklitos : Felsefede varlığın ‘’oluşu ve değişimi’’ denilince akla gelen ilk filozoftur. Heraklitos’a göre arkhe ateştir. Varlık ateşten başlayıp tekrar ateşe dönecek olup sürekli bir değişim içindedir. Bu değişim zıtların mücadelesi, savaşı ile gerçekleşir. ‘’Bir nehirde iki kere yıkanılmaz.’’ sözü ile değişimi anlatır. Sürekli değişim içinde olan varlık, statik ve durağan değil dinamik ve hareketlidir. Varlıktaki değişimi gösteren mücadele ve savaş rastlantısal değil belirli bir ilke ve düzene göre gerçekleşir. Evrene düzen veren bu ilkeye Heraklitos Logos adını verir.Logos (evreni yöneten yasa) insanında pay aldığı tanrısal akıl anlamına gelir. Heraklitos değişim, oluş, diyalektik düşünceler ile kendinden sonraki filozofları derinden etkilemiştir.
Parmenides : Herakleitos’tan farklı olarak değişim ve oluş düşüncelerini kabul etmez. Parmenides düşünce merkezine ‘’Varlık vardır, varlık yoktur.’’ ilkesini temel almıştır. Ona göre varlık ezeli (ebedi), bölünmez, boşluk içermeyen ve hareketsiz olandır. Varlık aldatıcı olarak çokluk olarak görünse de asıl olarak varlık ‘’ Bir olan’’dır. Bir değişmez ve hareket etmez. Her şeyin var edicisidir. Nesnel dünyaya ait değildir. Duyularla algıladığımız bu dünya aslında yanılsamadır. Bir’e duyularla değil ancak akıl ve düşünce ile ulaşabiliriz.
Değişimi reddetmesi ve duyulara olan güvensizliği bilgi konusunda aklı ön plana çıkarması kendinden sonraki birçok filozofu derinden etkilemiştir.
Diğer Cevaplara Gözat