Cevap :

Hipotezin başlıca özellikleri:

1 - Eldeki bütün verilere uygun olmalı ve onları açıklamalıdır.
2 - Yeni gerçeklerin tahminine olanak sağlamalıdır.
3 - Probleme çözüm önermelidir.
4 - Deney ve gözlemlere açık olmalıdır.
5 - Yeni deney ve gözlemlerle denenebilir olmalıdır.

Hipotezin muhtemel üç sonucu vardır

1 - Doğrudan kanıtlanıp doğrudan geçerli haline gelebilir bir hipotez gözlem ve deneylerle doğrulanırsa teori değil gerçektir.
2 - Yeni gerçeklerle desteklenerek teori veya kanun haline gelebilir.
3 - Çürütülüp terkedilir.

Bir hipotezde olması gereken özellikler

1) Mantıksal ve ussal (rasyonel) olmalıdır. Örneğin “düşük gelirli hanelerde kültür harcamaları, yüksek gelirli hanelere kıyasla, daha fazladır” şeklinde kurulan bir hipotez mantıksal ve akla uygun olmadığı için iyi bir hipotez değildir. Ayrıca bilim-ötesi alanlara ilişkin konularda kurulan hipotezler de uygun olmayacaklardır. Örneğin “ikizler burcu erkeklerinin gelir düzeyi, yaşla doğru orantılı olarak artar” şeklinde kurulan bir hipotez ussal olmamak bakımından baştan kabul edilmemelidir.

2) Kavramlar açık ve işlemsel olarak tanımlanabilir olmalıdır. Örneğin içinde mutluluk kavramı geçen bir hipotez, mutluluk kavramını işlemsel olarak tanımlayamadığımız ölçüde uygun bir hipotez olmayacaktır. Kavramların tanımları bu bakımdan hipotez için hayati önemdedir. Bir kelimenin farklı iki ayrı kavrama işaret ettiği durumlara özellikle dikkat edilmelidir.

3) Hipotez sınanabilir olmalıdır. Dipnottaki hipotez kelimesi üzerine tartışmasında da görüldüğü gibi sınanabilmek özelliği hipotezlerin olmazsa olmaz özelliğidir. Bir hipotez ne kadar mantıksal ya da ussal olsa bile, onu sınayabileceğimiz (deneyebileceğimiz) yöntemsel araçlardan mahrumsak, bu hipotez bir önerme olmaktan öteye gitmeyecektir. Özellikle doğa bilimlerinde ölçüm dışı kalacak olgular üzerine kurulan hipotezler bu tür bir sorunla karşılaşırlar. Örneğin atomun en küçük bölünebilir birim olmayıp elektronların varlığına işaret eden bir hipotez, ancak elektronların varlığını tespit edebilen fizik enstrümanların geliştirilmesinden sonra bir sınanabilir hipotez haline gelmiştir.

4) Hipotez literatürle uyumlu olmalıdır. Literatür, bir hipotezin sınanarak bulguya dönüşmesiyle katkıda bulunacağı bir entelektüel birikimdir ve her hipotez kendi gücünü de bu entelektüel birikimden almalıdır. Literatüre uyumlu olmak mutlaka güncel geçerli (cari) önermelere dayanmak anlamına gelmemektedir. Aksine güncel geçerli önermelerin dışına da çıkılabilir, ancak bunun çerçevesi de yine literatür tarafından belirlenir. Örneğin yukarıda konuyu karikatürize etmek amacıyla sorduğumuz soruyu hipotez haline getirirsek: “patates yiyen kadınlar düşük gelirli işlerde çalışırlar” şeklindeki bir hipotez literatüre uyumlu olmayacaktır.

Bu noktada bir bilimsel araştırmanın, en zayıf halkası kadar güçlü (sıhhatli) olabileceği kuralına değinmemiz gerekiyor. Bir bilimsel araştırma, yukarıda da değinildiği gibi, her biri ayrı ayrı titizlikle tasarlanması ve gerçekleştirilmesi gereken bir çok aşamadan oluşmaktadır. Önce, literatürle ilişkili olarak, bir araştırma sorusuna yönelik hipotezler kurarız ve bu hipotezler seçtiğimiz paradigma ve ele aldığımız soruyu anlamlı kılan sorunsalla (problematic) uyumlu olmak durumundadır. Bu hipotezden (ya da hipotezlerden) yola çıkarak bir araştırma tasarımı yaparız. Bu tasarımda tüm popülasyonu (buna bu aşamada araştırma evreni de diyebiliriz) içermek yerine onu temsilen bir örneklem üzerinde gerçekleştirilecektir ve biz sonraki aşama olarak nasıl ve ne kadar örneklem alacağımızı kararlaştırırız. Daha sonra bu örneklemden verileri nasıl (hangi ölçeklerle ve araçlarla) toplayacağımızı kararlaştırırız. Elde ettiğimiz verileri daha sonra, kullanılan ölçeklere ve elde edilen verilere uygun istatistiksel analizlere (korelasyon, t testi, anova vb.) tabi tutarız ve bu aşamada hipotezleri Kabul ya da reddederek “bulgular” elde ederiz. Bu bulguları literatürdeki diğer araştırma bulgularıyla kıyaslayarak genellenebilir sonuçlar elde etmeye çalışırız. En son olarak da bulgu ve sonuçlarımızı literatüre ve akademik metin yazma kurallarına (kaynak gösterme, kavramların tanımlanması vb.) uygun bir şekilde rapor halinde yayınlarız. Görüldüğü gibi bu aşamaların her biri ayrı ayrı tasarlanama ve titizlikle uygulanmaya ihtiyaç duyacağımız aşamalardır. Eğer bu aşamalardan biri yeterince sıhhatli değilse tüm aşama sıhhatsiz olacaktır. Araştırma en zayıf halkası kadar güçlüdür.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Hipotez kelimesinin karşılığı olarak Türkçe’de varsayım kelimesi önerilmiştir. Ancak ‘var saymak’ veya ‘farz etmek’ eylemlerinin karşılığı olarak yanlış anlamaya yol açması bakımından, hipotez karşılığı olarak varsayım kelimesini kullanmak yerine hipotez kelimesini olduğu gibi kullanmayı tercih ediyoruz. Bu açıdan belki de varsayım kelimesi yerine denence ya da sınanca kelimelerinin kullanılması daha doğrudur. Hipotez karşılığı olarak denence kelimesini kullanan yazarlar da bulunmaktadır. Bu yazarlar bu durumda varsayım kelimesini sayıltı (assumption) karşılığında kullanırlar (örneğin Karasar, 1994). Bu karışıklığa bir çare olmak umuduyla Varsayım=hipotez ve varsayım=sayıltı ayrımı da önerilmiştir (örneğin Şeker, 1986).

---

---

Diğer Cevaplara Gözat

Cevap :