İletişimsel ilişkinin şekillendirilmesi ve iletişim süreci oluşması modeli, iletişimdeki katılımcıların etkileşimlerini açıklayan bir modeldir. Bu model, Harold Lasswell'in 1948 yılında ortaya attığı "Kim, Ne Söyledi, Hangi Kanalı Kullandı, Kime, Hangi Etkisi Oldu" (Who, Says What, In Which Channel, To Whom, With What Effect) modeline dayanmaktadır.

Bu modele göre, iletişimsel ilişkinin şekillendirilmesi ve iletişim süreci oluşması beş adımda gerçekleşir:

1. Kaynak: İletişimin başlatıcısıdır. İletişimin nedenini ve amaçlarını belirler.

2. Mesaj: Kaynağın iletmek istediği bilgi veya fikirlerdir.

3. Kanal: Mesajın aktarılması için kullanılan iletişim aracıdır. Kanal, sözlü veya yazılı olabilir, yüz yüze veya uzaktan gerçekleşebilir.

4. Alıcı: Mesajı alan kişidir. Mesajın nasıl yorumlandığı ve anlaşıldığı, alıcının kişisel özellikleri ve deneyimleri ile değişebilir.

5. Etki: İletişim sürecindeki sonuçtur. Mesajın alıcı üzerindeki etkisi, iletişim sürecinin başarısı olarak değerlendirilir.

Bu model, iletişimin çok yönlü olduğunu ve birçok faktörün bir arada işbirliği yaparak, iletişimin başarısını belirlediğini vurgular. Bu model, iletişimdeki çeşitli bileşenlerin, birbirleriyle nasıl etkileşime girdiğini ve iletişim sürecinin başarıya nasıl ulaştığını anlamak için kullanılabilir.

Riley ve Riley Modeli

İletişim etkinliğini toplumsal bir olgu olarak gören John W. Riley ve Matilda W. Riley, İletişim sürecini kuramsallaştırırken sosyolojik yaklaşımdan hareket etmişlerdir. Toplumsal bir varlık olan insan, içerisinde yer aldığı çevreyle etkileşim halindedir. Bu bağlamda iletişimin en belirgin özelliği sosyolojik ortamda gerçekleşmesidir.

İnsanlar birincil gruplar içindedir ve bu birincil gruplar daha geniş sosyolojik yapılara dâhildir. Bu nedenle iletişim süreci aynı zamanda daha kapsamlı bir etkileşimi içermektedir. Riley ve Riley’in modeli, iletişim sürecinin hem kaynağın-göndericinin hem de alıcının-hedefin toplumsal yapı, sosyal ilişkiler ve birincil gruplar tarafından şekillendiğini ileri sürmektedir.

Böylelikle iletişimsel ilişkinin şekillenmesinde ve iletişim sürecinin oluşmasında tüm sosyal sistem etkili olmaktadır. Riley ve Riley modelinde geri besleme, iletişimin işlemesi ve sürmesi açısından oldukça önemlidir. Bu model ayrıca psikolojik kökenli iletişim modellerini sosyolojik düzlemde tamamlamaktadır. Riley ve Riley modelinde iletişim sürecine etkin bir biçimde katılan aktörlerin (birey, grup, örgüt vb.) toplumsal bağlamlarıyla birlikte düşünülmeleri gerekliliği vurgulanmıştır. Bu bağlamda iletişim etkinliği bireysel bir algı işleminin ötesinde geniş bir toplumsal ilişkiler ağı olarak görülmektedir. Ayrıca Riley ve Riley modelinde iletişim sürecinde geri beslemenin önemi bir kez daha belirtilmiştir.