İşte Cevaplar
SIFAT: İsmi farklı yönleriyle niteleyip yani özelliklerini gösterip onları çeşitli açılardan belirten sözcüklere sıfat denir. Sıfatlar isimleri renk, şekil, biçim vb. durumlarla niteler.
Konuya ayrıntılı olarak girmeden, sıfatların özelliklerini vurgulamamız gerekiyor.
Sıfatlar genellikle isimlerden önce gelir. Sıfatların bir isimle anlam oluşturması şarttır.
Eğer sıfatlar isimden sonra gelirse sıfat özelliğini kaybeder.
Sıfatlar hiçbir zaman çekim eklerini almazlar. Çekim ekini alan sıfatlar özelliğini kaybeder ve isimleşir. Çekim ekleri şunlardan oluşmaktadır: İsim hal ekleri, iyelik ekleri, çokluk eki –ler, -lar ve ilgi eki.
Sıfatlar asla tek başlarına bulunmazlar.
İsimlerden önce “bir” sözcüğü varsa o sözcükten önce sıfat bulunma olasılığı çok yüksektir.
Sıfatlar genel olarak niteleme ve belirtme sıfatları olarak iki başlıkta incelenir.
Sıfat Çeşitleri şu şekildedir:
1 - İşaret Sıfatı
2 - Niteleme Sıfatı
3 - Sayı Sıfatı
4 - Belgisiz Sıfatlar
5 - Soru Sıfatı
6 - Adlaşmış Sıfat
1 - İŞARET SIFATI: Varlıkları, nesneleri işaret ederek yani göstererek belirten sıfatlara İŞARET SIFATI denir. Türkçede aslında zamir olan “bu, şu, o” kelimeleri önlerine isim aldıklarında sıfat görevinde kullanılan sözcüklerin başında gelirler. Bu nedenle bu sözcükler hiçbir şekilde ek alamazlar. Varlıkların konumuna göre “bu, şu, o” sıfatları varlıkları işaret yoluyla göstermektedir.
İŞARET SIFATI ÖRNEKLERİ
Bu araba.
Şu ödev,
O ev.
Öteki yol.
Beriki dükkan.
Böyle insanlar.
Öyle sözler.
İŞARET SIFATI CÜMLELERİ
Günlerce bu yolda yalnız başıma yürümüştüm.
İnsanlar o plaja akın ediyordu.
Sınavlarda öteki konudan soru çıkmamıştı.
Böyle dost, düşman başına
Diğer şarkıyı daha çok beğenmiştim.
Öbür seçenek daha mantıklı geliyordu.
O yollardan bizler de geçtik.
Bu parayı ödemek zorundaydık.
Şu dünyadan göçüp gitmeyen mi var?
Öteki durakta inmen gerekiyordu.
ÖNEMLİ BİLGİ :
İşaret sıfatları çekim aldıklarında işaret zamirine dönüşürler. İşaret sıfatları ile işaret zamirleri birbirlerine karıştırılmamalıdır. İşaret sıfatları bir ismi belirtirken işaret zamirleri bir varlığın ismini işaret yoluyla karşılamaktadır.
Öteki evi satmakla hata yapmıştık. (Öteki ev= İşaret Sıfatı)
Ötekini satmakla hata yapmıştık. (Ötekini= İşaret Zamiri)
Bu sözleri duymak istemezdim. (Bu sözler= Sıfat)
Bunları duymak istemezdim. (Bunları= Zamir)
Şu kitapları okumam yıllarımı almıştı. (Şu kitapları= Sıfat)
Şunları okumam yıllarımı almıştı. (Şunları= Zamir)
Türkçede “-deki, -daki” eklerini almış ve yer bildiren sözcükler de işaret sıfatı olarak kabul görür.
Odadaki dolaptan sesler geliyordu.
Sokaktaki çocuklar oldukça gürültü yapıyordu.
Trendeki yolcular sıcaktan şikâyet ediyordu.
Dilimizde “İşte ve İşbu” sözcükleri de pekiştirilmiş işaret sıfatı olarak kabul görmektedir.
İşte kitap, bitir de görelim.
İşbu tutanak tarafımızca imzalanmıştır.
İşte gerçek, bakalım şimdi ne yapacaksın!
İşbu senedin hiçbir geçerliliği yoktur.
2 – NİTELEME SIFATI: İsimleri ve varlıkları durum, biçim, renk ve hareketini göstererek niteleyen sıfatlardır. Niteleme sıfatını alan isim “Nasıl” sorusuna cevap verir. Niteleme sıfatları isimlerin kalıcı özelliklerini gösterir.
Niteleme Sıfatı Örnekleri:
Çalışkan öğrenci,
Kırmızı kalem,
Mavi araba,
Yuvarlak silgi,
Sararmış yaprak,
Küçük çocuk,
3 – SAYI SIFATLARI: İsimleri sayıları yönüyle belirten sıfatlardır. Sayı sıfatları da kendi içerisinde 4 başlıkta incelenir.
a) Asıl Sayı Sıfatı: Varlıkları ve isimlerin sayısını belirten sıfatlardır. Belirttiği varlığın kaç adet olduğunu gösterir. İsimlere sorulan “Kaç” sorusuna cevap verir. Örneğin;
Üç saat sonra gelecekti.
15 yumurta alabilir miyim?
İki ay sonra mezun oluyorum.
b) Sıra Sayı Sıfatı: Belirttiği ismin ve varlığın sırasını belirtir. İsimlere sorulan “Kaçıncı” sorusuna cevap verir. Sıra sayı sıfatı “-ncı, -nci, -ncu, -ncü” ekleriyle yapılır. Örneğin;
Okulda yapılan futbol turnuvasında üçüncü sırayı biz aldık.
Kitabın beşinci sayfasında bu konudan bahsedilmiş.
Koridorun sağından ikinci kapıda Ahmet’i bulabilirsiniz.
c) Üleştirme Sıfatı: Belirttiği isme paylaşma, bölüşme anlamı katan sıfattır. “Kaçar” sorusuna cevap verir. “-ar, -er, -şar, -şer” ekleriyle yapılır. Örneğin;
Bu sınavda sıfat ve zamir konusundan altışar soru çıkacak.
Beşer lira ikramiye dağıtıldı.
d) Kesir Sayı Sıfatı: Belirtiği ismin oranını ve bütünün bir parçasını gösteren sıfattır. Örneğin;
Bu sınavda sınıf yüzde yetmiş başarı gösterdi.
Öğle yemeğinde yarım ekmek yedim.
4 – BELGİSİZ SIFATLAR: Belirttikleri isimleri tam olarak ve kesin olarak belirtmeyen, isimleri belli belirsiz belirten sıfatlardır. “Hangi” sorusuna cevap verir. Belli başlı belgisiz sıfat vardır. Bunlardan bazıları şunlardır: Bir, Birkaç, çok, birçok, bazı, tüm, her, bütün, hiçbir, herhangi bir, kimi, birtakım vb. Örneğin;
Tüm öğrenciler karnesini aldı.
Bazı insanlar kıymet bilmiyor.
Birçok soruyu yanlış yaptım.
Kimi sınıflar gürültü yapıyor.
Not: “Bir” sözcüğü tek anlamına gelecek şekilde kullanılırsa sayı sıfatı, herhangi bir anlamına gelecek şekilde kullanılırsa belgisiz sıfat olur. Örneğin;
Türk edebiyatı dersine bir gün çalışmak yeterli olmaz.
Bir gün bu dersten yüksek not alacağım.
Yukarıdaki örnekleri incelediğimizde “Türk edebiyatı dersine bir gün çalışmak yeterli olmaz.” cümlesinde “Bir” sözcüğü “tek” anlamına gelecek şekilde kullanıldığından dolayı sayı sıfatıdır. Yine yukarıda verilen “Bir gün bu dersten yüksek not alacağım.” cümlesinde ise “Bir” sözcüğü “herhangi bir” anlamına gelecek şekilde kullanıldığı için belgisiz sıfat olmuştur.
Eğer “Bir” sözcüğü “Aynı” anlamına gelecek şekilde kullanılırsa da niteleme sıfatı olur.
Ahmet ile ben bir boydaydık. (Bu cümlede “bir” sözcüğü “aynı” anlama gelecek şekilde kullanılmıştır. Bu nedenle niteleme sıfatıdır.)
5 – Soru Sıfatı: Soru sorarak isimleri belirten sıfatlardır. İsimlerin özelliklerini bulmamızı sağlayan sorular soru sıfatlarını oluşturur. İsme getirilen soru sıfatlarının cevapları yine sıfat olmaktadır. Soru sıfatlarının bazıları şunlardır: Hangi, nasıl, kaç, kaçıncı, kaçar, ne kadar vb.
Soru sıfatı örnekleri;
Hangi arabayı aldın? Bu arabayı aldım.
Nasıl bir kazak arıyorsun? Boğazlı kazak arıyorum.
Kaçıncı katta oturuyorsunuz? Beşinci katta oturuyoruz.
Bu işten kaçar lira kazandınız? Bu işten onar lira kazandık.
6 – Adlaşmış Sıfatlar: Niteleme sıfatları bazen ismi de karşılayacak şekilde kullanılabilir. Bu durumda sıfatın nitelediği isim düşer ve kullanılmaz. Sıfat ismin anlamını da üstünde taşır. Bu durumdaki sıfatlara “Adlaşmış Sıfat” denir.
Adlaşmış sıfat örnekleri;
Yaşlı insanlar çok duygusal olur.
Yaşlılar çok duygusal olur.
Çalışkan öğrenciler sene sonunda ödüllerini alacaktır.
Çalışkanlar sene sonunda ödüllerini alacaktır.
Hastanede, doğan çocukları yoğun bakım ünitesine alıyorlardı.
Hastanede, doğanları yoğun bakım ünitesine alıyorlardı.
Diğer Cevaplara Gözat
