Dilimizde ünsüzler sert ve yumuşak olmak üzere iki gruba ayrılır. Sert ünlüler “ç, f, t, h, s, k, p, ş” (Fıstıkçı Şahap) ünsüzleridir. Bunun dışında kalanlar ise yumuşak ünsüzlerdir.
 
Önemli : f, h, s, ç, ş, p, t, k ünsüzlerini aklınızda tutabilmek için Fıstıkçı Şahap yönetemini kullanabilirsiniz. Fıstıkçı Şahap kelimesinde ünlüleri çıkarırsak geriye kalan ünsüzler ünsüz sertleşmesine neden olan ünsüzlerdir.
 
Bir sözcük sert bir ünsüzle bitiyor ve o sözcüğe ünsüzle başlayan bir ek geliyorsa, ekin başındaki ünsüz sertleşir. Buna ünsüz benzeşmesi denir. Elbette bu benzeşme sert ve yumuşak şekli olan seslerde söz konusudur. Bu özelliği dört seste görüyoruz;
 
p - b, ç - c , t - d, ğ - g

Şimdi bu kuralı örneklendirelim:
“Kitap” sözcüğünün sonundaki “p” sesi serttir. Bu sözcüğe biz “-de” hal ekini getirirsek “kitapda” sözü oluşur. Bu durumda ekin başındaki “d” sesi yumuşak olduğundan sözcükte ünsüz benzeşmesine aykırı bir durum görülür. Kurala uyulması için, “d” sesi sertleşmelidir. Bunun serti ise, yukarıda göstermiştik, “t” dir. Dolayısıyla sözcük, “kitapta” olacaktır.
 
okul-dan > okuldan
av-cı > avcı
ağaç-dan > ağaçtan
ocak-cı > ocakçı

Yukarıdaki sözcüklerde eklerin sözcüğe nasıl uyduğu görülüyor. Birinci gruptaki sözcüklerde ek, yumuşak ünsüzle biten sözcüklere geldiğinde değişmemiş, ancak ikinci gruptaki sert ünsüzlere geldiği zaman sertleşmiştir. Bu durum sadece çekim eklerinde değil yapım eklerinde de geçerlidir. Ekler sayılara geldiğinde de aynı durum geçerlidir. Sayının sesleri nasılsa ek de öyle olmalıdır.
 
Örnek : 11'de, 8'den, 5'te, 3'ten
Kural : Özel isimlerde de aynı kural geçerlidir.
Örnek : Samsun’dan, Emin’de, Sinop’tan, Yunus’ta

* Farklı bir kaynaktan ünsüz benzeşmesi konusu ödevi.

Ünsüzlerin Benzeşmesi (Detay)

 Türkçe'de " p, ç, t, k, s, ş, h, f " harfleri ile biten sözcüklerden sonra, " c, d, g " harfleri ile başlayan ekler gelirse; ekin ilk harfi " ç, t, k " olur. Bu kurala yumuşak sessizlerin sertleşmesi, kısaca benzeşme denir.

Ünsüz Benzeşmesi Örnekleri

 Dolap + -cı = Dolapçı
 Ağaç + -dan = Ağaçtan
 Dost + -ca = Dostça
 Tarak + -da = Tarakta
 As + -gı = Askı
 Koş + -du = Koştu
 Sabah + -dan = Sabahtan
 Yulaf + -dan = Yulaftan
 
NOT: Bileşik sözcüklerde bu kural uygulanmaz.
 
Sert ünsüzle (p, ç, t, k, f, s, ş, h) biten sözcüklerden sonra getirilen eklerin ilk harfi sert ünsüz olur. Sözcüğün son ünsüzü ile getirilen ekin ilk ünsüzü sertlik yönünden birbirine benzer, uyum sağlar. Bu kurala "ünsüz benzeşmesi" denir.

Sert Ünsüzler

p, ç, t, k, f, s, ş, h ( F ı s t ı k ç ı Ş a h a p )
 
Örnekler:
dolap - tan
SERT SERT
ünsüz benzeşmesi
 
koş - tuk - ça
SERT SERT SERT SERT
ünsüz benzeşmesi
 
hukuk - çu
SERT SERT
ünsüz benzeşmesi
 
hapis - ten
SERT SERT
ünsüz benzeşmesi

NOT: Ünsüz benzeşmesi kuralına uymamak bir yazım yanlışıdır.
 
yapışkan (doğru) - yapışgan (yanlış)
üretken (doğru) - üretgen (yanlış)
konuştum (doğru) -
konuşdum (yanlış)
sokaktan (doğru) - sokakdan (yanlış)
dişçi (doğru) - dişci (yanlış)
sabahçı (doğru) - sabahcı (yanlış)