İtikadi mezheplerin ortaya çıkış nedenleri

Mezheplerin çıkış sebeplerini ana hatlarıyla şöyle sayabiliriz.
1- İslâm coğrafyasının genişlemesi
2- İnsanların anlayış ve idrak seviyelerinin farklı oluşu
3- Yeni Müslüman olan milletlerin eski inanç ve adetlerinin etkisi
4- Hilâfet münâkaşaları ve bunun neticesinde ortaya çıkan fitne ve iç savaşlar 
5- Eski Yunan, Hint ve İran felsefesinin Arapça’ya tercüme edilmesi
6- Bir takım kıssacı ve hikâyecilerin anlattığı İslâm’la bağdaşmayan hikâyelerinin İslâmi kitaplara girmiş olması
7- İslâm dininin insanlara verdiği geniş fikir hürriyeti
8- Mânâları açık olmayan âyet ve hadislerin yorum farklılıkları
9- Arapça’nın gramer ve belâgatını bütün incelikleriyle bilememe
10- Delilsiz hüküm verme, başkalarını delilsiz taklit etme
11- Metot ve ölçülerin farklı oluşu gibi.

İtikadi mezhepler: İtikadî alanda mezheplerin oluşmasına yol açan temel konular tevhid, kader, iman-amel ilişkisi gibi meselelerdir. Bu esaslarla ilgili olarak Allah’ın sıfatları, zât-sıfat ilişkisi, müteşâbih âyetlerin anlaşılması, rü’yetullah, Allah’ın iradesi, hidâyet ve dalâlet, amelin imandan bir cüz olup olmaması, büyük günah işleyenlerin durumu gibi hususlar ele alınmıştır. 
Ehl-i Sünnet ve Ehl-i bidat diye iki kısma ayrılırlar.
1-Ehl-i Sünnet mezhepler:Bunlarda iki kısma ayrılırlar.
a)Selefiyye
b)Halefiyye
2-Ehl-i bidat mezhepler: Bunlarda kendi aralarında iki kısma ayrılırlar.
a)Küfre düşmeyenler: Kaderiye, Mutezile, Zeydiyye, İmamiyye, Kerramiyye, Naccariyye, Hasaviyye, Cebriyye ve Hariciyye’nin bazı kolları.
b)Küfre düşenler: Meymuniyye, Yezidiyye, Nusayriyye, Dürziyye, Batıniyye-i Nizariyye, Babilik ve Behailik gibi.