İşte Cevaplar
Cevap :
Diğer Cevaplara Gözat
Parmenides:
Varlık kavramı, mantıksal olarak ‘oluş’u, ‘değişim’i içermemektedir. Değişimin olanağı ‘karşıtlık’ı ve ‘çokluk’u koşul olarak gerektirir. ‘Değişim’, karşıtlar arası geçiş olarak görülür ve ‘karşıtların’ varlığı da bir ‘çokluk’u gerekli kılar. Doğadaki ‘hareket’ olarak ‘değişim’ de bir cismin belirli bir zaman aralığında belirli bir ‘A’ noktasından başka bir noktaya, bir ‘A-olmayan’ olan ‘B’ noktasına hareketidir. Bu hareket birbirini dışlayan noktaları, eş deyişle bir ‘çokluk’u kabul eder. Bu kabul, Varlık’ın bölünebilir olmasını gerektirir. Duyular böyle bir hareketi olumlasalar da düşünmenin ilkesi olan özdeşlik mantığına göre karşıtlar arası böylesi bir geçiş (A’dan karşıtı olan bir ‘B’ye) ya da ‘A, A’dır’ olarak belirlenmiş bir ‘A’nın ‘A-olmayanı’ çelişkisiz olarak içerecek biçimde bölünebilmesi olanaklı değildir. Varlık’ın ilkesi de düşünme ile aynı olduğundan, Varlık içerisinde de böylesi bir geçiş ya da bölünme olanaklı olmayacaktır. Bu durumda, bir ‘hareket’ten söz edilemeyeceği gibi, Varlık’ın bir parçası olarak hareket eden bir cisimden söz etmek dahi olanaklı değildir. Böylesi bir cisim, Varlık’ın bölünebilir olmasını, eş deyişle çokluk olmasını gerekli kılar. Bu, bir çelişkidir ve dolayısıyla da bir gerçekliğe sahip değildir. O halde, duyulur dünyadaki ‘değişim’ ya da ‘hareket’ bir yanılsamadan başka bir şey değildir.
Herakleitos:
Algılarımızın bize gösterdiği doğa, oluşlar ve yokoluşlarla dolu bir doğadır. Her şey bir ırmağın akışı gibi, devingen, diğer bir deyişle de değişkendir. Evren, sürekli bir hareket, başı sonu olmayan bir değişimdir. Herakleitos, Parmenides’in algılara yüklediği ‘yanılgı’ payesini, durağan ve kalıcı şeylerin varolduğu düşüncesinin kendisine yükler. Ona göre, doğa (gerçek) sürüp giden bir değişim ve devingenliktir. Herakleitos’un ifadesi ile, “her şey akar (panta rei).”
Antik Yunanca ‘logos’ sözcüğü, “söz, akıl, sebep, tanım ve oran” anlamlarını taşımaktadır. (Peters, 2004: 208) Herakleitos, tüm değişimin düzenleyicisi ya da ölçüsü olarak logos’u işaret ettiğinde, değişenin ardındaki ya da özündeki değişmeyene dikkat çekmektedir. Bu bağlamda ele alındığında, ilk bakışta Herakleitos’un eski bir İyonya teması üzerine aynı şeyleri yinelediği, her şeyin ardındaki ve temelindeki değişmez olarak Thales’in suyu, Anaximenes’in havayı belirlemesi gibi, onun da ateş’i ve logos’u belirlediği düşünülebilir. Oysa Herakleitos’u öncellerinden ve çağdaşı Parmenides’ten ayıran şey, onun değişimi, değişmeyen özün bir ilineği ya da sadece bir yanılsama olarak kabul etmemesidir. Ona göre, değişim Varlık (doğa) için özseldir. Herakleitos’un arkhe olarak ‘ateş’i seçmesi, doğadaki oluşu, değişme ve birlikten çokluğa geçiş sürecini en iyi, yakarak ve yıkarak (savaşarak) yaşayan ateş ifade ettiği içindir. Diğer bir deyişle, Herakleitos’a göre, değişen ve değişmeyen arasındaki ilişki birlikteki çokluk, çokluktaki birlik ilişkisidir. Sürekli değişim çokluğu ortaya çıkartırken, bu değişimin belirli bir ölçü ve orana bağlı olması, diğer bir deyişle, logos’a bağlı olması, bu çokluktaki birliktir. “… Logos, tüm şeylere içkin evrensel yasadır ki tüm şeyleri bir birliğe bağlar ve evrendeki sürekli değişimi evrensel yasaya göre belirler. İnsanın aklı bu evrensel aklın bir uğrağı ya da onun bir sıkıştırılması ve yönlendirilmesidir, ve insan bu yüzden aklın bakış açısına erişmeye ve akıl ile yaşamaya çabalamalı, tüm şeylerin birliğini ve değişmez yasasının egemenliğini anlamalı”dır. (Copleston, 2004: 35) Bu ifadeler önem taşır, çünkü yaklaşım dünyanın tüm değişkenliği ile insan aklı tarafından bilinebileceğini öne sürmektedir.
Diğer Cevaplara Gözat