Karahanlı Türkçesiyle yazılmış eserler,

Kutadgu Bilig

Yusuf Has Hâcib tarafından yazılmıştır. Hakkında fazla bilgi sahibi olmadığımız yazarın düştüğü notlardan 1019/1020 yılları arasında doğmuş olabileceğini çıkarmaktayız. Balasagun’da yazılmaya başlanan eser Kaşgar’da tamamlanmıştır. Kutadgı Bilig “Mutluluk ve kutsallık veren bilim” anlamına gelmektedir. Karahanlı sülalesinden Buğra Karahan Ebu Ali Hasan bin Süleyman Arslan Karahan adına yazılmıştır.

Dîvânu Lugati’t-Türk

Kaşgarlı Mahmud bin Hüseyin bin Muhammed tarafından yazılmış eserdir. 1072 yılında yazılmaya başlanmış ve 1077’de bitmiştir. Ansiklopedik bir sözlük sınıfındadır. Türk Lehçeleri Divanı anlamını taşır. Tek yazması vardır. Ali Emiri Efendi tarafından İstanbul’da bir sahafta 1917 yılında bulunmuştur. Bu eser hala Millet Kütüphanesi’ndedir.

Atabetü’l-Hakayık

Hakikatlerin Eşiği anlamına gelen eserin 12. yüzyılda yazıldığı tahmin edilir. Manzum öğüt kitabıdır. Eserin dört nüshası bulunur. En bilinen ve eski nüsha Semerkand nüshasıdır. Bu nüsha Uygur harfleriyle yazılmıştır. Ayasofya nüshası ise üst satırları siyah mürekkeple Uygur harfleriyle alt satırları ise kırmızı mürekkeple ve Arap harfleriyle yazılmıştır. Bu nüsha iki alfabeli olarak yazılmıştır. Topkapı müzesi nüshası Arap harflidir.

Karahanlı Türkçesi ile yazılmış Kur’ân Tercümeleri de mevcuttur. İlk Kur’ân tercümeleri satır altı tercüme niteliğindedir. Türkçe metinler kırmızı mürekkep ve nesih yazı stiliyle yazılmıştır. Sözvarlığı açısından diğer metinlerde yer almayan yeni sözcüklerle de karşılaşılmıştır.

Ayrıca, Kaşgarlı Mahmut’un Dîvânü Lugâti’t-Türk’te yazdığını ifade ettiği “Kitâbü Cevâhiri’n-nahv fî lugâti’t-Türk” adlı Türk dil bilgisi kitabı bugüne kadar elimize ulaşmamış olan kayıp bir eserdir.

Yukarıda adı geçen eserlerin yanı sıra 11. yüzyılda yaşamış olan Ahmet Yesevi‘nin “Divan-ı Hikmet” adlı eseri de Karahanlı Türkçesiyle yazılmış eserler arasında sayılabilir; fakat, bu eserin elde bulunan nüshaları 14-15. yüzyılın dil özelliklerini taşırlar. Bu sebeple bazı araştırmacılar, Divan-ı Hikmet’i Karahanlı dönemi eserleri arasında saymazlar.