İşte Cevaplar
Cevap : karahanlı türkçesinde düzlük yuvarlaklık uyumu
Düzlük-Yuvarlaklık Uyumu
Bugün Türkçede yaygın biçimde varlığını gördüğümüz düzlük-yuvarlaklık uyumu, Or-hon ve Uygur Türkçesinde hem kimi sözcüklerde hem de kimi eklerde uyumsuzluk göstermektedir. Bu uyumsuzluk Karahanlı Türkçesinde de devam etmektedir. Düz ünlülerden sonra düz, yuvarlak ünlülerden sonra düz-geniş ya da dar-yuvarlak ünlülerin birbirini takip etmesi kuralına dayanan bu uyuma uymayan sözcükler ve ekler bulunmaktadır.
Uyuma Girmeyen Sözcükler: Karahanlı Türkçesiyle yazılmış metinlerde uyuma girmeyen düz ya da yuvarlak biçimleri kalıplaşmış olan sözcük örnekleri şunlardır: adruk 'farklı, fark' (KB 201; DLT (Oğuzca) I-98), belgü 'nişan, alamet, iz' (KB 180, 1522...1864.., KTer 30/372=16:16).
Uyuma Girmeyen Ekler: Düzlük-yuvarlaklık Uyumu bakımından eklendikleri sözcüklerin ünlüsü ile uyuma girmeyip yuvarlak ünlülü olan ekler:
Diğer Cevaplara Gözat
Düzlük-Yuvarlaklık Uyumu
Bugün Türkçede yaygın biçimde varlığını gördüğümüz düzlük-yuvarlaklık uyumu, Or-hon ve Uygur Türkçesinde hem kimi sözcüklerde hem de kimi eklerde uyumsuzluk göstermektedir. Bu uyumsuzluk Karahanlı Türkçesinde de devam etmektedir. Düz ünlülerden sonra düz, yuvarlak ünlülerden sonra düz-geniş ya da dar-yuvarlak ünlülerin birbirini takip etmesi kuralına dayanan bu uyuma uymayan sözcükler ve ekler bulunmaktadır.
Uyuma Girmeyen Sözcükler: Karahanlı Türkçesiyle yazılmış metinlerde uyuma girmeyen düz ya da yuvarlak biçimleri kalıplaşmış olan sözcük örnekleri şunlardır: adruk 'farklı, fark' (KB 201; DLT (Oğuzca) I-98), belgü 'nişan, alamet, iz' (KB 180, 1522...1864.., KTer 30/372=16:16).
Uyuma Girmeyen Ekler: Düzlük-yuvarlaklık Uyumu bakımından eklendikleri sözcüklerin ünlüsü ile uyuma girmeyip yuvarlak ünlülü olan ekler:
- +AĞU topluluk sayı adı yapan ekler: biregü , ikegü , törtegü , vd,
- -ĞU gelecek zaman/gereklilik eki: açğu, barğu ,vd.
- -Ur fiilden fiil yapma eki: tirilgü (kişi), kelgü (yol), vd.
- -sU, -sUn, -sUnI 3. tekil kişi emir kipi: : alsu , barsun, bilsü, bilsün, bolmasun , vd.
- -U ulaç eki: al-u ber-, bakın-u tur-, vd.
- -GUçI eki: alğuçı , teggüçi, vd.
- -ĞUz- eylemden eylem yapan ek: : tirgüz-, vd.
- -ĞUr- eylemden eylem yapan ek: arğur- 'yormak, zayıflatmak', turğur- 'yapmak, inşa etmek, vd.
- -DUk sıfat-fiil eki: bardukurj, bildügini, vd.
- -DUr- eylemden eylem yapan ek: bildür-, biltür, indür-,kıldur-,kıltur-keltür-,vd.
- -DÜz- eylemden eylem yapan ek: bildüz-'bildirmek, öğretmek.
- -mIş belirsiz geçmiş zaman: bolmış, boğulmış ökünmiş
- +nI belirtme durumu eki: boynını, könülni, kuşnı, kümüşni
- +DIn ayrılma durumu eki: busuğdın 'pusudan', könüldin, kündin, sütdin
- +DI belirli geçmiş zaman 3. tekil kişi: boldı, boğuldı, içtürdi, öldi.
- +(s)I 3. tekil kişi iyelik eki: aşnusı 'öncesi', boynı körjüli , közi , ordusı 'sarayı, şehri', vd.
- -gıl/-gil 2. tekil kişi emir eki: arturğıl, bolğıl, sürgil , turğıl, ukğıl . vd.
- -ğlı sıfat-fiil eki: boluğlı, korkuğlı, turuğlı, yörügli, tüşügli.
- -ğInçA ulaç eki: bolğınça,, tutğınça
Diğer Cevaplara Gözat