Sözlükte KORNİŞON Nedir:
Kabuğunun üzeri pürtüklü, lezzetli bir tür turşuluk hıyar

Sözlükte SALAMURA Nedir:
Peynir, et, balık, turşu, asma yaprağı gibi yiyeceklerin, bozulmaması için içinde tutuldukları tuzlu su.

Sözlükte SIFAT Nedir:
Sıfat (Önad) : İsimleri niteleyen ya da belirten sözcüklerdir. Sıfat ya da önad; isimlerin ya da diğer sıfatların önüne gelerek onları miktar, sıra, konum, renk, biçim, insanda bıraktığı duygu vb. gibi çeşitli yönlerden tanımlayan, tarif eden sözcük türü. Sıfatlar ancak varlıklarla ortaya çıkar. Bu nedenle tek başlarına kullanılamaz. Sıfat olarak kullanılan çoğu sözcük bazen bir kavramın karşılığıdır. Örneğin “mavi”, bir renk ismidir, “iki”, bir sayı ismidir. Ancak bu sözcükler isimlerin özelliklerini bildirecek duruma gelirse sıfat olur. Yani; “Mavi gözlerine bayıldım.” cümlesinde “mavi” göz isminin rengini bildirdiğinden sıfattır. Ya da “iki” sözü; “İki kalemi vardı.” cümlesinde kalemlerin sayısını bildirdiğinden sıfat olmuştur. Ancak sıfatın mutlaka isimden önce gelmesi gerekmez. Bazen bir ismin niteliğini bildirmesine rağmen isimden önce gelmediği de olur. Bu genel bilgilerden sonra, şimdi de sıfatların çeşitlerini görelim.

---

1. Sıfatların Özellikleri

---

1. Sıfatlar isimlerden önce gelerek onları sayı, renk, durum, hareket, biçim, yer, işaret ve soru yönlerinden tamamlar; onları niteler veya belirtir: "O zaman gördü ki, küçük çocuk, memleketlisi, minimini yavru ağlıyor... Sessizce, titreye titreye ağlıyor. Yanaklarından gözyaşları birbiri arkasına, temiz vagon pencerelerindeki yağmur damlaları nasıl acele acele, sarsıla çarpışa dökülürse öyle, bağrının sarsıntılarıyla yerlerinden oynayarak, vuruşarak içlerinde güneşli mavi gök, pırıl pırıl akıyor." o zaman, küçük çocuk, minimini yavru, temiz vagon pencereleri, güneşli mavi gök 2. Tek başlarına kullanıldıkları zaman isim değerindedirler. Çünkü ancak bir isimden önce geldikleri zaman sıfat oldukları anlaşılabilir: yeşil elbise (sıfat) yeşili severim (isim) İhtiyar kadın (sıfat) İhtiyarlara iyi davranmalıyız (isim) Büyük park (sıfat) parkların en büyüğü (isim) 3. Tek başlarına kullanıldıklarında isim değerinde oldukları için alabildikleri isim çekim eklerini, yani hâl eklerini, iyelik eklerini ve çoğul ekini, bir isimden önce gelerek onu niteledikleri ya da belirttikleri zaman, yani sıfat olarak kullanıldıkları zaman alamazlar: Bir basamak yukarı çık. sıfat Birler basamağı isim Yürüyen merdiven sıfat Yürüyenler ve koşanlar isim 4. Bir sıfatla onun nitelediği ya da belirttiği bir isim arasına noktalama işareti (özellikle virgül) konmaz. Virgül konursa ilk kelime tek başına kalmış olur, dolayısıyla isimleşir. Genç adama gülümseyerek baktı. (genç: sıfat) Genç, adama gülümseyerek baktı. (genç: isim, özne) 5. Birkaç sıfat, arka arkaya sıralanarak bir ismi niteleyebilir veya belirtebilir: Karanlık, büyük, korkutucu ve nemli bir evdi. 6. Sıfatın varlığından bahsedildiği her yerde mutlaka sıfat tamlaması vardır; o sıfatla (soru sıfatı da olsa) bir tamlama oluşturulmuştur.

---

2. Sıfat Çeşitleri

---

a. Niteleme sıfatları

Varlıkların yapısal özelliklerini ortaya koyan sıfatlardır. Bunlar varlığın nasıl olduğunu bildirir ve isme sorulan “nasıl” sorusuna cevap verir. “Kurumuş yapraklar yere döküldü.” cümlesindeki altı çizili sözcük, yaprağın nasıl olduğunu yani niteliğini bildiriyor. İsme “Nasıl yapraklar?” diye sorarsak cevap olarak “kurumuş” sözünün geldiğini görürüz.

---

b. Belirtme sıfatları

Varlıkların diğer varlıklarla ilgileri sonucunda aldığı özellikleri belirten sıfatlardır. Kendi arasında dört gruba ayrılır.

1 - İşaret Sıfatı:

Varlıkların bulunduğu yerleri gösteren sıfatlardır. Söyleyen kişinin, sözünü ettiği nesneye uzaklığına göre değişir. “Bu evi biz aldık.” cümlesinde evin yakın olduğu; “Şu evi biz aldık.” cümlesinde biraz uzak; “O evi biz aldık.” cümlesinde çok uzak ya da, sözü edilen bir evin olduğu anlaşılır. Bu cümlelerde altı çizili sözcükler işaret sıfatıdır. Bu tür sıfatlar isme “hangi” sorusunun sorulmasıyla bulunur. “Hangi ev?”, “ “Bu ev” gibi... Bazı işaret sıfatları ise yer bildirir. Bunlar çoğu zaman “-ki” ekini alarak kullanılır. Buradaki evi biz aldık. Şuradaki evi biz aldık. Oradaki evi biz aldık. cümlelerinde bulunan altı çizili sözcükler yer bildiren işaret sıfatlarıdır. Bunların dışında; öteki sokak, beriki ağaç gibi yer bildiren sıfatlar da vardır.

2 - Sayı Sıfatları :

İsimlerin sayısal özelliklerini bildiren sıfatlardır. Birkaç türü vardır. Örneğin; "Sınıfta yedi öğrenci vardı."

Asıl sayı sıfatı

Yedinci öğrenci gelsin.

Sıra sayı sıfatı

Yedişer kişi geldi.

Üleştirme sayı sıfatı

Yedi de bir ihtimal var.

Kesir sayı sıfatı

Çeyrek ekmek aldı.

Kesir sayı sıfatı

Bunların dışında bazı kaynakların topluluk sayı sıfatı diye adlandırdığı, ikiz çocuk gibi sıfatlar da vardır.

3 - Belgisiz Sıfat :

İsimlerin nicelik yönüyle belirsizliklerini ifade eden sıfatlardır. Bazı konularda bilgisi yoktur. Birtakım yanlış fikirleri vardı. Hiçbir öğrenci gelmemişti. Bütün kitapları aldı. Her yer tertemizdi. Bir gün bu iyiliğinizi ödeyeceğim. Cümlelerinde altı çizili sözcükler belgisiz sıfatlardır. İsimleri sayıca az çok belli etmişler ancak tam bir özellik bildirmemişlerdir.

4 - Soru Sıfatı :

İsimlerin niteliğini, herhangi bir özelliğini soran sıfatlardır. Bu sözcüklerin yerine konan sözcükler de sıfattır. Nasıl filmleri seversin? Kaçar lira ayırmamız gerekiyor? Hangi soruyu çözemedi?

---

3. Sıfatlarda Anlam

---

1. Sıfatlarda Anlam Kuvvetlendirme

Kural : Zarflarla ve edatlarla anlam kuvvetlendirilebilir: çalışkan>arı gibi çalışkan>arı gibi çalışkan çocuk güzel>Cennet kadar güzel>Cennet kadar güzel vatan verimli>çek verimli>çok verimli topraklar Burada "cennet kadar" kelime grubu "güzel" sıfatını; sonra hepsi birden "vatan" kelimesini nitelemiş. Kural : Pekiştirme sıfatları ile de anlam kuvvetlendirilebilir: Bir sıfatın ilk iki sesine "m, p, r, s" ünsüzlerinden biri eklenip, oluşan hecenin o sıfatın başına getirilmesiyle oluşur. Ünlüyle başlayan sıfatlarda ilk ünlüye "m, p, r, s" ünsüzlerinden biri eklenir. Sarı sayfalar>sapsarı sayfalar Kırmızı>kıpkırmızı elbise Mor>mosmor bir yüz Yeşil>yemyeşil tabiat Temiz>tertemiz toplum Uzun>upuzun araba Bu kurala uymayan pekiştirme sıfatları da vardır: Sapasağlam, yapayalnız, çırılçıplak, çepeçevre... Kural : Tekrar yoluyla da anlam kuvvetlendirilebilir. Tekrar edilen kelimeler arasına "mİ" soru eki de konabilir: doğru dürüst bir iş, boylu poslu bir adam, az buz para değil... yüce yüce yaylalar, Mini mini eller, tatlı tatlı diller... tatlı mı tatlı diller, sevimli mi sevimli bir yüz, sıcak mı sıcak bir hava...

2. Sıfatlarda Anlam Daraltma:

Sıfatların anlamlarında, bazı eklerden yararlanarak kısma, daraltma, küçültme yapılabilir. Bunun için "-Cİk, -ÇE, -cEk, -(İ)msİ, -(İ)mtırak" ekleri kullanılır: Geniş bir oda > daha az genişi > genişçe bir oda Uzun bir çocuk > daha az uzunu > uzunca bir çocuk Büyük ev > daha az büyüğü> Büyükçe / büyücek bir ev Küçük çocuk > daha az küçüğü> küçükçe / bir çocuk Tatlı elma > daha az tatlısı > tatlımsı bir elma Ekşi erik > daha az ekşisi > ekşimsi / ekşimtırak erik Kural : "-Cİk" eki küçüklük, azlık anlamı taşıyan sıfatlara getirilir ve aşırılık anlamı katar: Kısa kol > daha da kısası > kısacık kol İnce ip > daha da incesi > incecik ip Az ekmek > daha da azı > azıcık ekmek Minik yavru > daha da miniği> Minicik yavru Küçük kız > daha da küçüğü> Küçücük kız Ufak el > daha da ufağı > Ufacık el Yumuşak eller > daha da yumuşağı> Yumuşacık eller

3. Sıfatlarda Karşılaştırma(Derecelendirme):

Aynı özelliklere sahip olan varlıkları karşılaştırarak o özelliğe hangisinin daha çok sahip olduğunu göstermek için sıfatın başına "en, daha, pek" kelimeleri getirilir. En kuvvetli millet Daha dürüst insanlar Pek çalışkan işçi

---

4. Yapı Bakımından Sıfatlar

---

Sıfatlar da isimler gibi yapı bakımından basit, türemiş ve birleşik olmak üzere üçe ayrılır:

1. Basit Sıfatlar

Herhangi bir yapım eki almamış ve başka bir kelimeyle birleşmemiş sıfatlardır. Kara gün, kırmızı gül, bol yemek, iri taş, iyi insan, son yolculuk, dost ülke, düz çizgi.

2. Türemiş Sıfatlar

İsim ya da fiil köklerine ve gövdelerine getirilen isim yapım ekleriyle oluşturulmuş sıfatlardır. Kiralık ev, yıllık izin, tuzlu su, Aydınlı Hasan, işsiz adamlar, ölü balık, sütçü kadın, yarınki maç, genişçe bir oda, büyücek bir ev, ekşimsi / ekşimtırak erik, kısacık kol, incecik ip... Penceresinden kavak ağaçları görünen / bir sağlık ocağı yanaklarımı pembeleştiren / makaslar uçuşan / pamukçuklar Kavakları silkeleyen / rüzgâr Kocaman / bir masası ve koltuğu çalışkan öğrenci, susuz yaz, yuvarlak masa...

3. Birleşik Sıfatlar

Yapısında birden fazla kelime barındıran sıfatlardır. Külyutmaz öğretmen, mirasyedi gençler, boşboğaz insanlar, boğazına düşkün adam, birtakım sorunlar, cana yakın çocuk... Birleşik sıfatlar ikiye ayrılır: a. Kaynaşmış birleşik sıfatlar Anlamca kaynaşmış sıfatlardır. Birden fazla kelimenin sözlük anlamlarından az ya da çok uzaklaşarak, aralarına ek ya da kelime girmeyecek şekilde birleşerek oluşturdukları sıfatlardır. Canciğer dost, vatansever sanatçı, pisboğaz çocuk, mirasyedi gençler, kahverengi elbise, eşsesli kelimeler, birkaç adam, herhangi bir öğretmen, biraz zaman, birtakım elbiseler... b. Kurallı birleşik sıfatlar Çeşitli yollarla oluşurlar: ­Sıfat tamlaması + "-lİ" yapım eki büyük yapraklı ağaçlar, dost bakışlı insanlar, kısa boylu asker, büyük kapılı bina, kırık camlı ev... ­Sıfat tamlaması + "lIk" eki yarım günlük mesai, üç kuruşluk iş... ­İsim + iyelik eki + sıfat salonu büyük (bir) ev, çenesi düşük adam, saçı uzun bebek, rengi soluk kumaş... ­Takısız isim tamlaması + "-lİ" yapım eki taş duvarlı ev, aslan yürekli çocuk, demir kapılı bahçe... ­İsim + "-DEn" ayrılma hâl eki + isim-fiil: kulaktan dolma bilgiler... ­İkileme + isim evsiz barksız insanlarımız, tatsız tuzsuz işlerimiz, irili ufaklı eşyalar... ­İsim + ek + fiilimsi + isim işini bilir memur ­Deyim + isim cana yakın arkadaşlar, çenesi düşük insan...

---

Adlaşmış Sıfat

Bazen kişinin tam olarak bilinmediği ya da niteliğinin vurgulanmak istendiği durumlarda isim söylenmeyip sıfat, ismin yerine geçirilebilir. Bu tür sözcüklere adlaşmış sıfat denir. Adlaşmış sıfatlar niteleme sıfatlarıyla yapılır. “Korkak insanların kendine güveni yoktur.” cümlesinde niteleme sıfatı olan “Korkak” sözcüğü, “Korkakların kendine güveni yoktur.” cümlesinde “insanlar” isminin düşmesiyle adlaşmış sıfat olmuştur. Adlaşmış sıfat olan sözcükten sonra bir isim gelirse, anlam karışıklığını önlemek için iki sözcük arasına virgül (,) konur. İhtiyar, adamlara şöyle bir baktı. İhtiyar adamlara şöyle bir baktı. Not : Sıfatla, onun nitelediği isim arasına hiçbir noktalama işareti konmaz.

---

Ünvan (San) Sıfatları

İnsanların rütbe, görev, derece, mevki, memuriyet ve sosyal durumlarına göre isimlerine eklenen, isimleri ile birlikte söylenen saygı veya tanıtma sözcüklerine ÜNVAN SIFATI denir. Ünvan sıfatları, isimlerden önce gelebildikleri gibi isimden sonra veya hem isimden önce hem de isimden sonra gelebilirler. Kısaca ünvan sıfatları isimlerle birlikte üç şekilde kullanılır: 1. İsimden önce: ÖRNEK: Doktor Mehmet, Yüzbaşı Hasan, Bay Cemil, Demirci Ahmet... 2. İsimden sonra: ÖRNEK: Ahmet Bey, Ayşe Hanım, Hasan Yüzbaşı, Mustafa Kemal Paşa, Mehmet Dayı... 3. Hem isimden önce; hem de isimden sonra: ÖRNEK: Öğretmen Ayşe Hanım, Doktor Mehmet Bey, Makinist Ahmet Usta... NOT: Ünvan sıfatları, özel isimler gibi büyük harfle yazılmaya başlanır.

---

Sıfatlarda Pekiştirme

Sıfatların anlamlarının küvvetlendirilmesine, güçlendirilmesine sıfatlarda pekiştirme denir. Sıfatlarda pekiştirme dört şekilde yapılır:

a) " m, p, r, s " ünsüzleri ile:

Bazı niteleme sıfatlarının ilk sesli harfine kadar olan kısmının sonuna, ' m, p, r, s ' harflerinden uygun olanı eklenir. Meydana gelen ön ek niteleme sıfatının başına eklenerek yapılır. ÖRNEK: Beyaz önlük >>>>> Be + m + beyaz önlük >>>>> Tertemiz çocuk Sıfat İsim ¯¯Ön ek¯¯ Niteleme sıfatı Kırmızı elma >>>>> Kı + p + kırmız elma >>>>> Kıpkırmızı elma Sıfat isim ¯¯Ön ek¯¯ Niteleme sıfatı Temiz çocuk >>>>> Te + r + temiz çocuk >>>>> Tertemiz çocuk Sıfat isim ¯¯Ön ek¯¯ Niteleme sıfatı Doğru yol >>>>> Dosdoğru yol

b) İkileme ( tekrarlama ) yolu ile:

Niteleme sıfatı olan sözcüğün iki defa arka arkaya söylenip yazılması ile yapılan pekiştirmedir. ÖRNEK: Beyaz dişler >>>>> Beyaz beyaz dişler Sıcak çörekler >>>>> Sıcak sıcak çörekler Sarı kumlar >>>>> Sarı sarı kumlar Uzun yollar >>>>> Uzun uzun yollar Taze yumurta >>>>> Taze taze yumurtar

c) Tekrarlanan sıfatların arasına soru ekileri katılarak yapılan pekiştirme:

ÖRNEK: Beyaz dişler >>>>> Beyaz beyaz dişler >>>>> beyaz mı beyaz dişler Niteleme Sıfatı > Tekrarlama, sıfatlarda pekiştirme > Soru eki, sıfatlarda pekiştirme Sarı sarı kumlar >>>>> Sarı mı sarı kumlar Sıcak sıcak çörekler >>>>> Sıcak mı sıcak çörekler Sarı sarı kumlar >>>>> Sarı mı sarı kumlar Uzun uzun yollar >>>>> Uzun mu uzun yollar

---

Sıfatlarda Küçültme

Niteleme sıfatlarının sonlarına eklenen "-ce, -cik, -(i)msi, -(i) mtırak " ekleri onların anlamlarında küçültme, daraltma veya kısma yapar. Bu ekleri alan sıfatlara, küçültme sıfatları denir. ÖRNEK: Güzel araba >>>>> güzelce araba Yeşil elma >>>>> yeşilimsi elma Mavi çanta >>>>> mavimsi çanta Kısa pantolon >>>>> kısacık pantolon Küçük masa >>>>> küçücük masa Mavi çanta >>>>> mavimtırak çanta Sarı elma >>>>> sarımtırak elma

Sözlükte YORGUN Nedir:
çalışma veya değişik sebeplerle beden veya zihin etkinliği yavaşlayan, yorulmuş olan: