Cevap : Bir yerin Dünya üzerinde enlem ve boylam dereceleri ile belirlenen yerine matematik konum denir. Matematik konum herhangi bir yerin Ekvator'a ve başlangıç meridyenine olan uzaklığıdır. Bu uzaklık km cinsinden verilebileceği gibi derece cinsinden de verilebilir. Kısacası matematik konum bir yerin enlem ve boylamlara göre dünya üzerindeki yeridir. Bir başka ifade ile Ekvator'a ve Greenwich'e göre konumudur. Örneğin: Türkiye 36° -42° kuzey enlemleri (paralelleri) ile 26°-45° doğu boylamları (meridyenleri) arasındadır. Dünya üzerindeki herhangi bir yerin matematik konumunu belirtmek için bazı değerler tespit etmek gereklidir. Bu nedenle gerçekte var olmayan paralel ve meridyenler çizilmişti. Paralel ve meridyenler çizilirken yerin ekseni ve kutuplardan faydalanılmaktadır.

---

---

Diğer Cevaplara Gözat

Cevap : Bir yerin Dünya üzerinde enlem ve boylam dereceleri ile belirlenen yerine matematik konum denir. Matematik konum herhangi bir yerin Ekvator'a ve başlangıç meridyenine olan uzaklığıdır. Bu uzaklık km cinsinden verilebileceği gibi derece cinsinden de verilebilir. Kısacası matematik konum bir yerin enlem ve boylamlara göre dünya üzerindeki yeridir. Bir başka ifade ile Ekvator'a ve Greenwich'e göre konumudur. Örneğin: Türkiye 36° -42° kuzey enlemleri (paralelleri) ile 26°-45° doğu boylamları (meridyenleri) arasındadır. Dünya üzerindeki herhangi bir yerin matematik konumunu belirtmek için bazı değerler tespit etmek gereklidir. Bu nedenle gerçekte var olmayan paralel ve meridyenler çizilmişti. Paralel ve meridyenler çizilirken yerin ekseni ve kutuplardan faydalanılmaktadır.

Matematik Konumunu Etkileri

1. Enlem; bitki örtüsü, iklim, hayvan toplulukları, toprak çeşitleri, akarsu rejimleri, yerleşme ve yetiştirilen ürünlerin özellikleri, gece-gündüz süreleri üzerine etkilidir.
2. Boylam; bir yerin yerel saatini belirlediği için boylam farkları da yerel saat farklarına yol açar. Doğudaki bir noktanın yerel saati daha ileridir. Aynı boylam üzerindeki noktaların yerel saatleri ise aynıdır.

a) Paralel Daireleri

Ekvatora ve birbirlerine paralel olarak birer derece aralıklarla çizilen dairelerdir. Başlangıç paraleli ekvatordur. ekvatordan kutuplara gidildikçe paralel daireleri küçülür. Paraleller 90 kuzey, 90 güney yarımkürede olmak üzere 180 tanedir. Her iki paralel dairesi arası yaklaşık 111 km mesafedir. Ekvator en büyük paraleldir. Yeryüzündeki herhangi bir noktanın Ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden değerine ise enlem denir.

b) Meridyenler

Yerküre üzerinde bir kutuptan diğerine uzanan, ekvatoru ve paralelleri birer derece aralıklarla dik olarak kesen çizgilerdir. Başlangıç meridyeni olan Greenwichin doğusunda 180, batısında 180 olmak üzere 360 meridyen yayı vardır. Boyları eşittir. Ekvator üzerinde iki meridyen arası uzaklık 111 km iken bu uzaklık kutuplara gidildikçe azalır. Bütün meridyenler kutuplarda kesişir. Yeryüzündeki herhangi bir noktanın başlangıç meridyeni ile arasındaki paralel yayının açı cinsinden değerine boylam denir.

Türkiyenin Matematik Konumu ve Sonuçları

1. Türkiye, 36° - 42° Kuzey paralelleri ile 26°-45° Doğu meridyenleri arasında yer alır.
2. Doğu - batı istikametinde 45° - 26° = 19° meridyen farkı vardır. Bu da 76 dakikalık yerel saat farkına sebep olur. Doğu - batı yönünde geniş olmadığı için bir ortak saat kullanılır.
3. Kuzey - güney doğrultusunda 42° - 36° = 6° paralel farkı vardır. Bu da kuzey ucu ile güney ucu arasında 6° x 111 = 666 km yapar.
4. Güneş ışınları yatay bir düzleme hiçbir zaman dik açı ile gelmez.
5. Ülkemiz Ekvator'un kuzeyinde, başlangıç meridyeninin doğusunda yer alır.
6. Orta kuşakta yer aldığı için mevsimler belirgin olarak yaşanır.
7. Kuzeye gidildikçe gece - gündüz arasındaki zaman farkı artar ve cisimlerin gölge boyları uzar.
8. Kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı düşürür. Güneyden esen rüzgarlar sıcaklığı yükseltir.
9. Dağların güney yamaçları kuzey yamaçlarından daha sıcaktır.
10. Kuzeyden, güneye gidildikçe sıcaklık artar. Akdeniz kıyıları, Karadeniz kıyılarından 7-8 derece daha sıcaktır.
11. Kuzeye gidildikçe buharlaşma azalır, bu nedenle Akdeniz Karadeniz'den daha tuzludur.

Bir Yerin Boylamını Bilirsek

- Yerel saatini
- Hangi saat diliminde yer aldığını
- Aynı enlem üzerindeki noktalarda Güneşin doğuş ve batış saatlerini de bilmek mümkün olur.

Yerel Saat

Zaman ölçümü Güneş’in gökyüzündeki hareketine göre ayarlanır. Yerel saat, Dünya üzerindeki herhangi bir yerin Güneş’e göre konumudur. Bir meridyen Güneş’in tam karşısına geldiğinde o meridyen üzerindeki tüm noktalarda Güneş ışınları gelebileceği en dik açıyla gelir. Bu sırada yatay bir düzleme dikilecek çubuğun gölge boyunun en kısa olduğu andır ve o yerin yerel saati 12:00’dir.
 
Bir meridyen üzerinde bulunan bütün noktaların yerel saatleri aynıdır, öğle vakitleri aynı anda olur. Ancak, Güneş’in doğuş ve batış saatleri aynı değildir. Bunun temel nedeni Yer’in eksen eğikliğidir. Çünkü eksen eğikliğinden dolayı aydınlanma çemberi kutup noktalarından geçmez ve meridyenlerle çakışık uzanmaz. Yıl boyunca sürekli kutup noktalarıyla kutup daireleri arasında yer değiştirir. Bu da bir meridyen üzerindeki bütün noktaların aynı anda aydınlanmaması veya kararmamasına neden olur.

Ulusal Saat (Ortak Saat)

Çalışma hayatında, yerel saatlerin hepsini kullanmak mümkün değildir. Ticari ve ekonomik ilişkilerin kolaylaştırılması, haberleşme ve ulaşım hizmetlerinin hızlı ve düzenli bir şekilde yapılabilmesi için ulusal saat uygulamasına ihtiyaç duyulmuştur. Bu nedenle her ülkenin kendisine en uygun meridyenin yerel saat, bütün ülke sınırları içerisinde geçerli hale getirmesiyle oluşan saate ulusal saat veya ortak saat denir.
 
Ancak Rusya Federasyonu, Kanada, Çin, ABD, Brezilya, Hindistan ve Avustralya gibi doğu batı yönünde geniş alan kaplayan ülkeler birden fazla ortak saat kullanmaktadırlar. Çünkü bu ülkeler doğu batı yönünde geniş alanlara yayıldıklarından, ülke içerisinde ve doğusu ile batısı arasında büyük yerel saat farklılıkları ortaya çıkmaktadır. Örneğin Rusya 11, ABD 6 ortak saat kullanmaktadır.
 
Türkiye 1978 yılına kadar 2. saat diliminde yer alan 30° doğu meridyeninin yerel saatini ortak saati olarak kullanmaktaydı. 1978 yılından sonra gündüz süresinin uzun olduğu yaz aylarında, Güneş enerjisinden daha fazla yararlanarak enerji tasarrufunda bulunmak ileri ve geri saat uygulamasına geçilmiştir.
 
Kış Saati: Ekimin son haftasından Martın son haftasına kadar kış saati (geri saat) uygulamasında 2. saat diliminde yer alan 30° D meridyeninin yerel saati ortak saat olarak kullanılır.
 
Yaz Saati: Martın son haftasından Ekimin son haftasına kadar yaz saati (ileri saat) uygulamasında 3. saat diliminde yer alan 45° D meridyeninin yerel saati ortak saat olarak kullanılır.

Saat Dilimleri

Ülkeler arasında her alanda gelişen ilişkilerde, saat farklılıklarından ortaya çıkan karışıklıkları önlemek amacıyla uluslar arası saat ayarlamalarına gidilmiştir. Kendi ekseni etrafında bir tam turunu 24 saatte tamamladığı için Dünya, 24 saat dilimine ayrılmıştır. 360 meridyen yayı olduğuna göre, her saat diliminden 15 meridyen geçmektedir (360:24=15).
 
Buna göre her saat diliminin (veya her 15 meridyenin) merkezindeki boylamın yerel saati esas alınarak o saat diliminin ortak saati olarak kullanılır. Bu saat diliminin geçtiği her ülke, esas alınan saat ayarı kullanır. Uluslar arası saat ayarlamaları şöyle yapılmıştır:
 
Saat dilimleri her yerde tam olarak meridyenleri takip etmez, siyasi sınırlara, kıta kenarları veya adaların konumuna göre girinti veya çıkıntı yapabilir.

Tarih Değiştirme Çizgisi

Dünyanın doğu yarım küresi ile batı yarım küresi arasındaki bir günlük farktan dolayı 180° meridyeni tarih değiştirme çizgisi olarak kabul edilmiştir.
Başlangıç meridyeninin karşıtı olan 180° meridyeni hem doğu hem de batı meridyenidir ve 12. saat dilimi içerisinde yer alır. Yani başlangıç meridyeni ile aralarında 12 saat fark vardır. Başlangıç meridyeninden, 180° meridyenine doğudan gidilirse 12 saat ileri; batıdan gidilirse 12 saat geri olur. 180° meridyeninin hem doğusu ve hem batısındaki iki noktada saatler aynı ancak günler farklıdır.
 
180° meridyeni geçilerek, Doğu Yarımküre’den Batı Yarımküre’ye geçilirse, tarihler bir gün geri alınır; Batı Yarımküre’den Doğu Yarımküre’ye geçilirse tarihler bir gün ileri alınır.

Güneşin Gün İçindeki Konumu

Ekinoks tarihlerinde gece gündüz eşitliği yaşanması nedeniyle Güneş 12 saat ufuk düzleminin üzerinde durur. Güneş’in ufuk düzlemi üzerindeki hareketi şu şekilde olur. Güneş yerel saatle 06:00’da doğar 12:00’da tepe noktasına ulaşır ve saat 18:00’da da batar.

Yerel Saat Hesaplamaları

Verilen iki meridyen arasındaki zaman farkını bulmak için şu şematik formül kullanılır.
 
Ø İki merkez arasındaki meridyen farkı bulunur. Aynı yarım küredeyseler büyük değerden küçüğü çıkarılır. Farklı yarım küredeyseler iki değer toplanır.
Ø Bulunan meridyen farkı yerel saat farkı olan 4’ ile çarpılır.

1. Yerel Saat Problemleri

Yerel saat problemlerini çözmek için şu yol takip edilir.
a. Verilen iki nokta arasındaki meridyen farkı bulunarak sabit yerel saat farkı olan 4 ile çarpılır.
b. Dünya batıdan doğuya doğru döndüğü için, doğuda yerel saat daima ileri, batıda yerel saat daima geridir.
c. Doğudaki bir noktanın yerel saati verilip, batıdaki bir noktanın yerel saati istenirse aradaki zaman farkı bulunur, doğunun saatinden çıkarılır.
Örnek: 42° D boylamındaki Siirt’te yerel saat 11:10 iken, 29° D boylamındaki İstanbul’da yerel saat kaç olur?
 (42-29) X 4 => 13 X 4 = 52
 11:10 – 00:52 = 10:18 İstanbul’da saat 10:18 olur.
d. Batıdaki bir noktanın yerel saati verilip, doğudaki bir noktanın yerel saati istenirse, aradaki zaman farkı bulunup batının saati ile toplanır.
Örnek: 30° D boylamındaki İzmit’te yerel saat 09:20 iken 44° D boylamındaki Iğdır’da yerel saat kaçtır?
 (44-30) X 4 => 14 X 4 = 56
 09:20 + 00:56 = 10:16 Iğdır’da saat 10:16 olur.

2. Güneş Problemleri

Güneş problemlerini çözmek için şu yol takip edilir.
a. Verilen iki nokta arasındaki meridyen farkı bulunarak sabit yerel saat farkı olan 4 ile çarpılır.
b. Dünya batıdan doğuya doğru döndüğü için, doğuda Güneş erken doğar erken batar, batıda Güneş geç doğar geç batar.
c. Doğudaki bir noktada Güneş’in doğuş saati verilip, batıdaki bir noktada Güneş’in doğuş saati istenirse aradaki zaman farkı bulunur, doğunun saati ile toplanır.
Örnek: 42° D boylamındaki Siirt’te 05:30’da doğan Güneş, aynı enlem ve 29° D boylamındaki Denizli’de kaçta doğar?
 (42-29) X 4 => 13 X 4 = 52
 05:30 + 0:52 = 06:22 Güneş Denizli’de 06:22’de doğar.
d. Batıdaki bir noktada Güneş’in doğuş saati verilip, doğudaki bir noktada Güneş’in doğuş saati istenirse, aradaki zaman farkı bulunup batının saatinden çıkarılır.
Örnek: 33° D boylamındaki Ankara’da 17:30’da batan aynı enlem ve 42° D boylamındaki Erzurum’da kaçta batar?
 (42-33) X 4 => 9 X 4 = 36
 17:30 - 00:36 = 16:54 Erzurum’da Güneş 16:54’te batar.
 
Not: Güneş’in doğuş saati verilip batış saati veya batış saati verilip doğuş saati istenirse, gündüz uzunluğunu ifade eden ipuçlarının mutlaka bulunması gereklidir. Örneğin, Ekinoks tarihi, 21 Mart, 23 Eylül, Aydınlanma dairesinin Kutup noktalarından geçtiği gün, Güneş ışınlarının Ekvator’a dik düştüğü gün vs.