Mehzeplerin ortaya çıkış sebepleri sorusunun cevabı

1- İslam inancını savunma zaruretinin ortaya çıkması.

2- İslâm’ın tanıdığı fikir hürriyeti. Müslüman toplumlarda açıkça zarurat-ı diniyyeden olan bir hususu inkâr etmek hâriç fikirler üzerinde bir baskı olmayışı. 

3- İnsanların düşüncelerinin, anlayış kabiliyetlerinin ve algılama güçlerinin farklı oluşu.

4- Liderlik sevdası ve başkalarına hükmetme arzusu. 

5- İslam coğrafyasının genişlemesi sebebiyle yeni Müslüman olan milletlerin değişik örf ve âdetlerin İslam’ı anlama ve yaşama biçimini etkilemesi.

6- Metod ve ölçülerin farklı oluşu. Mesela; Mu’tezile aklı esas almış ve nakli buna tabi kılmış, Ehl-i Sünnet nakli esas almış ve aklı bunu destekleyici mahiyette kullanmış, Müslüman filozoflar ise öncelikle aklı esas almışlardır.

7- Hilafet münakaşaları ve bunun neticesinde ortaya çıkan fitne ve iç savaşlar. Bu savaşlarda Müslümanlardan ölenlerin ve öldürülenlerin durumu, öldürme (katl), büyük günah işleyenlerin durumu meselesi, mürtekib-i kebirenin (büyük günah işleyenin) kâfir olup olmadığı, kader, cebir ve kulun iradesi meselesi, iç savaşlarda kaderin rolü gibi meseleler. 

8- Eski Yunan, Hind ve İran felsefesinin Arapçaya tercüme edilmesi sonrası felsefenin etkisi. Mesela Mutezile, İslam akaidini açıklamada felsefi metotları kullanmıştır.

9- İhtilaf konusu olan meselelerin açık seçik olmayıp kapalı oluşu. Kur’an’da muhkem ve müteşabih ayetlerin bulunması. 

10- Hadislerin, zabt edilme ve senedi konusunda konulan şartlar sebebiyle sahih, hasen ve zayıf kısımlarına ayrılması ve zayıf hadisle amel edilip edilemeyeceği hususu.

11- Arapçanın gramer ve belâgatini bütün incelikleriyle bilememek. İslâm’ın maksadını anlamamak, hüküm çıkarırken cehalet sebebiyle Kur’an’ın bütünlüğüne riayet edememek.