İşte Cevaplar
Cevap : Önemi : Salgılama işlemi homeostasinin sağlanması açısından önemlidir. İlaçlar, bazı asit ve bazlar, zehirli maddeler, amonyak, bikarbonat, hidrojen iyonları, potasyum iyonları ve boya gibi bazı atık maddeler aktif taşıma ile nefron kanalcıklarını saran kılcal damarlardan nefron kanalcıklarına verilir. Bu olaya salgılama veya aktif boşaltım denir.
Nefron Nedir
Böbreğin mikroskobik yapısı incelendiğinde nefron adı verilen yapıların bulunduğu gözlenir (Şekil 1.4.7). Nefronlar böbreğin yapı ve görev birimidir. Bu yapılara süzme birimi de diyebiliriz. Bir böbrekte yaklaşık 1 milyon nefron bulunur. Hipertansiyon, şeker hastalığı, idrar yolu enfeksiyonları, böbrek taşlarının neden olduğu böbrek ve idrar kanallarındaki tıkanmalar, böbrekte oluşan kistler nefronlarda fonksiyon kaybına neden olur. Bir nefron; Malpighi cisimciği ile proksimal tüp, Henle kulpu, distal tüp adı verilen kanalcıklardan meydana gelir.
Nefronlarda idrar oluşumu; süzülme, geri emilme ve salgılama olmak üzere üç evrede gerçekleşir:
1. Süzülme
A. Richards (A. Rişards) ve A. Walter (A. Voltır) adlı bilim insanları 1927 yılında kurbağa böbreklerini incelemiş, nefron kanalcıklarından ve idrar torbasından örnek sıvılar almışlardır. Yaptıkları incelemede her iki sıvının bileşimlerinin farklı olduğunu saptamışlar, inceleme sonuç- larından yararlanarak nefron kanalcıklarından geçen sıvı içerisindeki yararlı maddelerin, yine bu kanallarda geri emilerek yeniden kana katıldığını ileri sürmüşlerdir. Daha sonra diğer bilim insanları tarafından yapılan araştırmalar da bu sonuçları desteklemiştir. Acaba böbreklerde kanın süzülmesi ve geri emilimi nasıl gerçekleşmektedir? Kalpten aorta pompalanan kanın yaklaşık 1/4’ü böbrek atardamarıyla böbreklere gelir. Kan basıncının etkisiyle kan hücreleri, plazma proteinleri ve yağ molekülleri dışındaki kan içeriği, glomerulustan Bowman kapsülüne geçer. Bu olaya süzülme denir. Süzülme olayı glomerulusta bulunan kılcal damarlardaki yüksek kan basıncından dolayı pasif taşı- mayla gerçekleşir. Süzülen sıvıda su, glikoz, amino asitler, vitaminler, Na+, K+, Ca+2, Mg2+, HCO3 - vb. iyonlar; üre, ürik asit, amonyak ve kreatin gibi boşaltım maddeleri yer alır. Bir günde glomeruluslardan Bowman kapsülüne 180-190 litre sıvı süzülür. İki böbreğin bütün nefronlarında bir dakikada meydana gelen süzüntü miktarına "böbreğin süzme hızı" denir. Süzülme hızını kan basıncının yanında, sıcaklık ve madde derişimi etkiler.
2. Geri Emilim
Süzülme olayı sonucunda glomerulustan Bowman kapsülüne ge- çen sıvıda, vücut için faydalı olan su, glikoz, amino asitler, vitaminler ve bazı iyonlar bulunur. Eğer bu sıvı böbreklerden doğruca atılırsa glikoz, amino asit, su, mineral gibi maddelerin yitirilmesi ve vücudun su dengesinin bozulması nedeniyle ölüm olur. Bu sebepten süzülen sıvı içindeki yararlı maddeler nefron kanalcıklarında ilerlerken bunları saran kılcallara geçerek yeniden kan dolaşımına katılır. Bu olaya geri emilim denir. Geri emilim olayı hem pasif hem de aktif taşıma ile ger- çekleşir. Aktif taşıma sırasında enerji harcanır. Bu yüzden nefron kanalcıklarını oluşturan hücreler fazla sayıda mitokondri içerir. Nefrondaki proksimal tüpte su, glikoz, vitamin, amino asitler, amonyum, bikarbonat, klor, potasyum ve sodyum geri emilir. Henle kulpunun inen kolu suya geçirgen iken çıkan kolu suya geçirgen değildir. Bundan dolayı Henle kulpunun çıkan kolunda suyun geri emilimi yapılmaz. Henle kulpunda klor ve sodyum iyonları geri emilir. Distal tüpte sodyum, klor, bikarbonat iyonları ve su ise pasif taşı- mayla geri emilir. Burada suyun geri emilimi ADH (antidiüretik hormon) etkisiyle düzenlenir. Vücudun su ihtiyacı olduğu durumlarda ADH, distal tüp hücrelerine etki ederek hücre porlarını genişletir, bu durum daha fazla suyun geri emilimini sağlar. Ancak distal tüp hücreleri üreye geçirgen olmadığından ürenin geri emilimi yapılmaz ve burada üre yoğunlu- ğu artar. Mineral miktarı, böbrek üstü bezinden salgılanan aldosteron hormonu ile dengede tutulur. Bu hormon normalden fazla salgılanırsa gereğinden fazla sodyum geri emilir. Geri emilim idrar toplama kanalında su, üre, Na+ ve Cl- iyonlarının geri alınması ile tamamlanır. Geri emilim, maddenin kandaki yoğunluğuna bağlıdır. Her maddenin kandaki normal değerine eşik değer denir. Bir maddenin kandaki yoğunluğu eşik değerin üzerinde ise bu değeri aşan kısım nefron kanalcıklarından geri emilmez, idrarla dışarı atılır. Örneğin şeker hastalarında kandaki glikoz oranı eşik değerin üzerindedir. Bu sebepten glikozun fazlası idrarla atılır. Sağlıklı insanın idrarında glikoza rastlanmaz. Sağlıklı insanlarda glikoz ve amino asitlerin %100’ü, suyun %99’u, sodyumun %99,5’i, ürenin %50’si geri emilerek tekrar kana verilir. Böylece kandaki madde konsantrasyonları ve ozmotik basınç sabit tutularak homeostasinin oluşumuna katkı sağlanır.
3. Salgılama
İlaçlar, bazı asit ve bazlar, zehirli maddeler, amonyak, bikarbonat, hidrojen iyonları, potasyum iyonları ve boya gibi bazı atık maddeler aktif taşıma ile nefron kanalcıklarını saran kılcal damarlardan nefron kanalcıklarına verilir. Bu olaya salgılama veya aktif boşaltım denir. Ayrıca sağlıklı olmayan kişilerde kanda eşik değerin üzerinde bulunan glikoz, vitamin ve amino asit gibi maddeler de gerektiğinde salgılanır. Salgılama işlemi homeostasinin sağlanması açısından önemlidir. Süzülme, geri emilme ve salgılama olayları sonucu oluşan idrarın yapısında üre, ürik asit, kreatin gibi organik maddelerle su, kalsiyum, potasyum, sodyum, klor, fosfat, amonyak gibi inorganik maddeler bulunur. Günde ortalama 1-1,5 litre idrar oluşur. Alınan besinin durumuna göre idrarın pH’ı 5-7 arasında değişir. Oluşan idrar, idrar toplama kanalları vasıtasıyla böbreğin havuzcuk bölgesine iletilip üreter ile idrar kesesine taşınır. İdrar kesesi 300-500 cm3 idrar alır. İdrar kesesinde biriken idrar, zaman zaman üretra ile dışarı atılır.
Diğer Cevaplara Gözat
Nefron Nedir
Böbreğin mikroskobik yapısı incelendiğinde nefron adı verilen yapıların bulunduğu gözlenir (Şekil 1.4.7). Nefronlar böbreğin yapı ve görev birimidir. Bu yapılara süzme birimi de diyebiliriz. Bir böbrekte yaklaşık 1 milyon nefron bulunur. Hipertansiyon, şeker hastalığı, idrar yolu enfeksiyonları, böbrek taşlarının neden olduğu böbrek ve idrar kanallarındaki tıkanmalar, böbrekte oluşan kistler nefronlarda fonksiyon kaybına neden olur. Bir nefron; Malpighi cisimciği ile proksimal tüp, Henle kulpu, distal tüp adı verilen kanalcıklardan meydana gelir.
Nefronlarda idrar oluşumu; süzülme, geri emilme ve salgılama olmak üzere üç evrede gerçekleşir:
1. Süzülme
A. Richards (A. Rişards) ve A. Walter (A. Voltır) adlı bilim insanları 1927 yılında kurbağa böbreklerini incelemiş, nefron kanalcıklarından ve idrar torbasından örnek sıvılar almışlardır. Yaptıkları incelemede her iki sıvının bileşimlerinin farklı olduğunu saptamışlar, inceleme sonuç- larından yararlanarak nefron kanalcıklarından geçen sıvı içerisindeki yararlı maddelerin, yine bu kanallarda geri emilerek yeniden kana katıldığını ileri sürmüşlerdir. Daha sonra diğer bilim insanları tarafından yapılan araştırmalar da bu sonuçları desteklemiştir. Acaba böbreklerde kanın süzülmesi ve geri emilimi nasıl gerçekleşmektedir? Kalpten aorta pompalanan kanın yaklaşık 1/4’ü böbrek atardamarıyla böbreklere gelir. Kan basıncının etkisiyle kan hücreleri, plazma proteinleri ve yağ molekülleri dışındaki kan içeriği, glomerulustan Bowman kapsülüne geçer. Bu olaya süzülme denir. Süzülme olayı glomerulusta bulunan kılcal damarlardaki yüksek kan basıncından dolayı pasif taşı- mayla gerçekleşir. Süzülen sıvıda su, glikoz, amino asitler, vitaminler, Na+, K+, Ca+2, Mg2+, HCO3 - vb. iyonlar; üre, ürik asit, amonyak ve kreatin gibi boşaltım maddeleri yer alır. Bir günde glomeruluslardan Bowman kapsülüne 180-190 litre sıvı süzülür. İki böbreğin bütün nefronlarında bir dakikada meydana gelen süzüntü miktarına "böbreğin süzme hızı" denir. Süzülme hızını kan basıncının yanında, sıcaklık ve madde derişimi etkiler.
2. Geri Emilim
Süzülme olayı sonucunda glomerulustan Bowman kapsülüne ge- çen sıvıda, vücut için faydalı olan su, glikoz, amino asitler, vitaminler ve bazı iyonlar bulunur. Eğer bu sıvı böbreklerden doğruca atılırsa glikoz, amino asit, su, mineral gibi maddelerin yitirilmesi ve vücudun su dengesinin bozulması nedeniyle ölüm olur. Bu sebepten süzülen sıvı içindeki yararlı maddeler nefron kanalcıklarında ilerlerken bunları saran kılcallara geçerek yeniden kan dolaşımına katılır. Bu olaya geri emilim denir. Geri emilim olayı hem pasif hem de aktif taşıma ile ger- çekleşir. Aktif taşıma sırasında enerji harcanır. Bu yüzden nefron kanalcıklarını oluşturan hücreler fazla sayıda mitokondri içerir. Nefrondaki proksimal tüpte su, glikoz, vitamin, amino asitler, amonyum, bikarbonat, klor, potasyum ve sodyum geri emilir. Henle kulpunun inen kolu suya geçirgen iken çıkan kolu suya geçirgen değildir. Bundan dolayı Henle kulpunun çıkan kolunda suyun geri emilimi yapılmaz. Henle kulpunda klor ve sodyum iyonları geri emilir. Distal tüpte sodyum, klor, bikarbonat iyonları ve su ise pasif taşı- mayla geri emilir. Burada suyun geri emilimi ADH (antidiüretik hormon) etkisiyle düzenlenir. Vücudun su ihtiyacı olduğu durumlarda ADH, distal tüp hücrelerine etki ederek hücre porlarını genişletir, bu durum daha fazla suyun geri emilimini sağlar. Ancak distal tüp hücreleri üreye geçirgen olmadığından ürenin geri emilimi yapılmaz ve burada üre yoğunlu- ğu artar. Mineral miktarı, böbrek üstü bezinden salgılanan aldosteron hormonu ile dengede tutulur. Bu hormon normalden fazla salgılanırsa gereğinden fazla sodyum geri emilir. Geri emilim idrar toplama kanalında su, üre, Na+ ve Cl- iyonlarının geri alınması ile tamamlanır. Geri emilim, maddenin kandaki yoğunluğuna bağlıdır. Her maddenin kandaki normal değerine eşik değer denir. Bir maddenin kandaki yoğunluğu eşik değerin üzerinde ise bu değeri aşan kısım nefron kanalcıklarından geri emilmez, idrarla dışarı atılır. Örneğin şeker hastalarında kandaki glikoz oranı eşik değerin üzerindedir. Bu sebepten glikozun fazlası idrarla atılır. Sağlıklı insanın idrarında glikoza rastlanmaz. Sağlıklı insanlarda glikoz ve amino asitlerin %100’ü, suyun %99’u, sodyumun %99,5’i, ürenin %50’si geri emilerek tekrar kana verilir. Böylece kandaki madde konsantrasyonları ve ozmotik basınç sabit tutularak homeostasinin oluşumuna katkı sağlanır.
3. Salgılama
İlaçlar, bazı asit ve bazlar, zehirli maddeler, amonyak, bikarbonat, hidrojen iyonları, potasyum iyonları ve boya gibi bazı atık maddeler aktif taşıma ile nefron kanalcıklarını saran kılcal damarlardan nefron kanalcıklarına verilir. Bu olaya salgılama veya aktif boşaltım denir. Ayrıca sağlıklı olmayan kişilerde kanda eşik değerin üzerinde bulunan glikoz, vitamin ve amino asit gibi maddeler de gerektiğinde salgılanır. Salgılama işlemi homeostasinin sağlanması açısından önemlidir. Süzülme, geri emilme ve salgılama olayları sonucu oluşan idrarın yapısında üre, ürik asit, kreatin gibi organik maddelerle su, kalsiyum, potasyum, sodyum, klor, fosfat, amonyak gibi inorganik maddeler bulunur. Günde ortalama 1-1,5 litre idrar oluşur. Alınan besinin durumuna göre idrarın pH’ı 5-7 arasında değişir. Oluşan idrar, idrar toplama kanalları vasıtasıyla böbreğin havuzcuk bölgesine iletilip üreter ile idrar kesesine taşınır. İdrar kesesi 300-500 cm3 idrar alır. İdrar kesesinde biriken idrar, zaman zaman üretra ile dışarı atılır.
Diğer Cevaplara Gözat
