Nizamiye Medreseleri, Selçuklular dönemine ait önemli mimari eserlerdir. İlk Selçuklu medresesi Tuğrul Bey (1040-1063) tarafından 1046 yılında Nişabur’da kurulmuştur. Başlıca Selçuklu medreseleri Nizamülmülk (1063-1092) tarafından kurulmuştur. O’nun kurduğu Nizamiye medreseleri çeşitli düşüncelerin barınabildiği ilmî ve idari muhtariyete sahip üniversite karakteri taşıyordu. Nizamülmülk Bağdat, Musul, Basra, Nişabur, Belh, Herat, İsfahan, Merv, Amul, Rey ve Tuş gibi büyük kentlerde çok sayıda bu tip medreseler kurdu.

Bağdat Nizâmiye Medresesi. Nizâmiye medreseleri içinde en meşhuru ve en muhteşemi olmakla beraber kuruluş tarihi itibariyle en eskisi değildir. "Dünyada eşi benzeri olmayacak" ve adını kıyamete kadar yaşatacak büyük bir medrese yaptırmaya karar veren Nizâmülmülk, Bağdat Amîdi Ebû Sa'd el-Kāşî'yi inşaat işlerini yürütmekle görevlendirdi. Ebû Sa'd el-Kāşî medrese için Dicle nehrinin doğu yakasında uygun bir yer seçti. Bu arada bazı binalar yıktırılarak enkazları inşaatta kullanıldı (İbnü'l-Cevzî, el-Muntaẓam, VIII, 238); halka ait bazı evler de istimlâk edildi. Zilhicce 457'de (Kasım 1065) inşaatına başlanan medrese (İbnü'l-Esîr, X, 49) 10 Zilkade 459 (22 Eylül 1067) tarihinde tamamlanarak hizmete açıldı (a.g.e., X, 55). Medrese hoca ve öğrencilere mahsus odalar, dershaneler, mescid, kütüphane, yatakhane, yemekhane, hamam gibi bölümlerden oluşan bir külliye niteliğindeydi.

Büyük Selçuklu Devleti döneminde eğitim ve öğretim çalışmaları dönemin en geniş imkanlarının oluşmasına neden olmuştur. Büyük Selçuklu Devleti köklü bir devlet olarak eğitim alanında önemli yatırımlar yapmışlardır. Dönemin önemli şahsiyetlerinden biri olan Nizamülmülk eğitim ve öğretimin de gelişmesinde önemli katkılar sunmuştur.

Nizamiye Medreseleri, Büyük Selçuklu Devleti döneminde kurulan ve adını dönemin en önemli şahsiyetlerinden biri olan  Nizamülmülk’ten alan okullardır. Eğitim ve öğretimde fırsat ve imkan eşitliğinin oluşmasında etkili olmuştur. Bilim, sanat, spor, siyaset, tıp alanında eğitim ve öğretim hizmetleri verilmiştir. İslam ilimleri kapsamında da mufassal öğretim programları uygulanmıştır. Önemli devlet adamları yetiştirilmiştir.