Cevap : Ödül ve ceza yöntemlerini kullanarak davranış değiştirmeyi hedefleyen öğretim stratejisi sorusunun cevabı:

OLUMSUZ DAVRANIŞLARIN DEĞİŞTİRİLMESİNDE PEKİŞTİREÇ KULLANIMI (ÖDÜL ve CEZA)

Olumlu davranışların ortaya çıkarılması, olumsuz davranışların ortadan kaldırılarak olumluya dönüştürülmesi, okulun en önemli rollerinden biridir.

Pekiştirme Kavramı

Öğrenme kuramları arasında yer alan ilkeleri ;

1. Pekiştirici uyarıcı ile izlenen tepkiler, tekrarlanma eğilimindedir.
2. Pekiştirici uyarıcılar, edimsel davranışların ortaya çıkma oranını ve olasılığını artırır.
3. Olumlu Pekiştireç: Bir davranım gerçekleştikten sonra, ortama koyulduğunda bu davranışın yapılma olasılığını artıran pekiştireçlerdir.
4. Olumsuz Pekiştireç: Bir davranışın yapılmasından sonra, ortamdan çıkarılan pekiştireçlerdir.

Örneğin:

Bir öğretmenin ödevini yapan bir öğrenciye ‘Aferin’ demesi.

Bu örnekte, pekiştirilmesi istenen davranış Öğrencinin ödevini düzenli olarak yapması. Olumlu Pekiştireç “Aferin” kelimesi

Öğretmenin, ders bitimine kadar öğrencilerin tahtada yazılı olan ev ödevlerini defterlerine geçirmeden onların teneffüse çıkmasına izin vermemesi.

Bu örnekte, pekiştirilmesi istenen davranış, öğrencilerin ev ödevlerin eksiksiz olarak defterine geçirmeleri, olumsuz pekiştireç ev ödevi yazılana kadar teneffüse çıkmamadır.

PEKİŞTİREÇLERİN EĞİTİM ORTAMLARINDA KULLANIMI

Skinner pekiştirmeyi kontrol ederek davranışların da kontrol edilebileceğini savunmaktadır. Ona göre, çocuğun belli kişilik özelliklerini kazanmasını isteyen anne baba şu adımları izleyerek başarıya ulaşabilir:

1. Çocuğunuzun bir yetişkin olarak hangi kişilik özelliklerini kazanmasını istediğinize karar veriniz.
2. Amacınıza ulaştığınızda yani, çocuğunuz sizin hedeflediğiniz kişilik özelliklerine sahip olduğunda hangi davranışları kazanması gerektiğini tanımlayınız.
3. Amacınıza uygun davranışlar gösterdiğinde çocuğunuzu ödüllendirerek pekiştiriniz.
4. Çocuğunuzun çevresindeki temel öğeleri beklediğiniz davranışları destekleyecek şekilde düzenleyiniz.
5. Çocuk yetiştiren ebeveynler için önerilen bu yaklaşım, eğitim ortamlarına da uyarlanabilir. Örneğin: Bir öğretmen olarak derslerine girdiğiniz öğrencilerde olması gereken özellikleri tanımlayın ( Öğrenciler derse aktif olarak katılır, dinler, saygılıdır, çalışkandır vs.)
6. Belirlediğiniz bu özelliklere sahip olan öğrencilerin göstereceği davranışları tespit edin. ( Öğrenciler derste söz almadan konuşmaz, ödevlerini zamanında yapar, derse hazırlıklı olarak gelir, ders sırasında sorulan sorulara cevap verir, derse düzenli olarak girer ve çıkar vs.)
7. Amacınıza uygun davranışlar gösterdiğinde öğrencilerinizin bu davranışını ödüllendirin.
8. İstendik davranışlar gösterebilmesi için öğrenci için gerekli çevresel düzenlemeleri yapın. ( Siz de derse zamanında girip çıkın, öğrencilerinize dikkat edin ve ihtiyaçlarını fark edin, sınıfın fiziksel koşullarını düzenleyin vs.)

Olumsuz bir davranış ortaya çıktığında öğretmen paniğe kapılmadan sakin ve kararlı bir şekilde problem çözme basamaklarına uygun olarak davranışın ortadan kaldırılmasına çalışabilir.

Sınıf İçinde Ortaya Çıkan Olumsuz Davranışları Ortadan Kaldırmak İçin Yapılabilecekler

• Sorun olan davranışı tanımlayın,
• Amacınızı, yani sorun olan davranış ortadan kalktığında, öğrencide hangi davranışları görmeyi beklediğinizi belirleyin,
• Ortadan kaldırmak ya da kazandırmak istediğiniz davranışa yönelik olarak hangi pekiştireçleri kullanacağınıza karar verin,
• Davranışın kazandırılmasında kararlı ve tutarlı olun. Bunu yaptığınız halde davranışın değiştirilmesi ile ilgili bir ilerleme göremediyseniz başa dönerek nerede hata yaptığınızı kontrol edin ve yeni bir plan yaparak tekrar deneyin.

Öncelikle, pekiştireçlerin öğrencilerin sadece olumsuz davranışlarını ortadan kaldırmak için kullanılmayacağı, daha önemlisi olumlu davranışların kazanılması ve sürdürülmesinde önemli bir yeri olduğu unutulmamalıdır. Öğrencinin olumsuz davranışı üzerinde çalışılırken bir yandan da öğrencinin olumlu davranışlarının da göz ardı edilmemesi gerekir. Sadece olumsuz davranışlara dikkat çekilmesi, öğrencinin ilgi görmenin tek yolunun olumsuz davranışlar yapmak gerektiği şeklinde yanlış bir inanç geliştirmesine neden olabilir. Ayrıca, olumlu bir benlik kavramı geliştirmesi için de öğrencinin olumlu her türlü davranışının ve başarısının pekiştirilmesi gerekmektedir.

Olumsuz davranışın ortadan kaldırılmasında da olumlu davranışın sürdürülmesinin sağlanmasında da yapılan en büyük hatalardan biri, seçilen pekiştirecin uygun olmamasıdır. Pekiştireçleri belirlerken öncelikle öğrencilerin biricikliği unutulmamalıdır. Eğer öğrenci istendik davranışı göstermişse bunun hemen ardından pekiştireç verilmesi gerekir. Eğer söz verilmiş ve bu tutulmamışsa öğrencide bu davranış kalıcı olmayacaktır.

Pekiştireç kullanmada yapılan önemli hatalardan biri de farkında olunmadan olumsuz davranışın pekiştirilmesidir. Bu da olumsuz davranışın hemen ardından verilen pekiştireçler nedeniyle olur.

Örneğin, ders sırasında sürekli ayakta gezinen ve arkadaşları ile konuşan bir öğrenci, yorulduğu ya da dikkatinin dağıldığı gerekçesiyle, bazen de ceza olarak sınıf dışına çıkarıldığında, bu durum öğrenci için bir ödüle dönüşebilir.

Benzer bir durum beklenen davranışın öğrenci için çok zor gelmesi halinde de kullanılabilir. Bu durumda davranış kademeli yaklaşma yoluyla biçimlendirilir. Bu yöntemde öğrencinin gösterdiği davranışlardan istenilen davranışa en yakın olan davranış pekiştirilmekte, bir süre sonra daha yakını ve giderek daha yakını pekiştirlerek böylece en sonunda beklenen davranışın gösterilmesi sağlanmaktadır.

Pekiştireçler kullanılırken dikkat edilmesi gereken bir diğer konu da pekiştireçlerin amaç değil araç olduğunun unutulmaması gerektiğidir. Pekiştireçler bir koz ya da bir rüşvet değildir. Bu nedenle pekiştireçleri kullanırken tutarlı olunmalıdır.

Olumsuz Davranışların Değiştirilmesinde Ceza Kullanımı

Ceza, bireye istemediği bir şeyin verilmesi, istediği bir şeyin elinden alınması ya da verilmemesidir.

İstendik davranışları ortaya çıkarmak amacıyla bireye verilen pekiştireçler zaman zaman ceza olarak da kullanılabilir.

Unutulmaması gereken nokta cezanın istenmeyen davranış ortaya çıktıktan sonra verildiği ve amacının istenmeyen davranışı önlemek olmasıdır.

İstenmeyen davranış: ödev yapmama

• Ceza: Öğretmenden almayı beklediği ‘Aferin’i alamama

• İstenmeyen davranış tahtadaki ödevi defterine geçirmeme

• Ceza: Teneffüse çıkmama

---

---

Diğer Cevaplara Gözat