Kaside (Özet) : Genellikle din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan divan edebiyatı şiiridir. Kaside şairlerine kaside-gü (kaside söyleyen), kaside-sera ya da kaside-perdaz (kaside yazan) denir.

Kaside Nedir

Kasideler, genellikle birini övmek ve yermek amacıyla yazılan şiirlere denir, kasideler genellikle din ve devlet adamlarını övmek amacıyla yazılan divan edebiyatı şiirlerdir. Çok katı bir kalıpla yazılan kasideler, 6 bölümden oluşur. Türk edebiyatında 13. yüzyılda kullanılmaya başlanır. Nazım birimi beyittir. Beyit sayısı 33-99 arasında değişir. Kasidenin ilk beyitine matla denir.  Kasidenin son beyitine makta , şairin mahlasının bulunduğu beyite taç beyit denir. Kasidenin en güzel beyiti beyt-ül kasid olarak adlandırılır.

Kasidenin Özellikleri

 1- Beyitlerden oluşur. Kafiye düzeni gazelle aynıdır. Yani aa, ba, ca, da, ea, fa … Ancak gazelden daha uzun bir nazım şeklidir.
 2- Kaside en az 33, en çok 99 beyitten oluşur. Ancak beyit sayısı 33’den az olan kasideler de vardır.
 3- Kasidenin ilk beytine matla denir. Ama şair, şiir içinde matlaı yenileyebilir.
 4- Kasidenin son beytine makta denir.
 5- Şairin isminin geçtiği yere taç beyit denir. Sonlara doğrudur.
 6- Kasidenin en güzel beytine beytü’l-kasid denir.
 7- Aruz ölçüsüyle yazılır.
 8- Bu türün en meşhur ismi Nef’i’dir.
 9- Kasidenin kendi içinde belli bölümleri vardır.

Kasidenin Bölümleri

1. Nesib (Teşbib)

Nesib yani teşbib giriş bölümüdür. Kasidenin tasvir bölümüdür. Burada, asıl konuya geçilmeden önce ramazan, bayram, bahar, yaz, savaş gibi konular ele alınır.

2. Girizgah

Girizgah kasidenin ikinci bölümüdür. Asıl konuya giriş için uygun bir ortam hazırlama yani giriş bölümüdür.

3. Medhiye

Medhiye bu bölümde şair kimi övecekse onun yüceliklerini, başarılarını, erdemlerini anlatır. Bu bölümde abartı ve ağır bir anlatım göze çarpar.
 O sultan ki cism-i cihân cânıdır
 Zamânın zamân-ı
 baharıdır.ü

4. Fahriye

Fahriye şair bu bölümde kendini ve şiirini över. Abrtılı bir anlatım söz konusudur.

5. Tegazzül

Tegazzül şair zaman zaman monotonluğu kırmak için kasidenin içinde, aynı ölçü ve uyakla gazeller yazar. Bu gazelin yazıldığı yer, tegazzül bölümüdür.

6. Taç

Şair bu bölümde mahlasını ( Şiirdeki ad, takma ad) kullanır.

7. Dua

En son bölümdür. Burada, övülen, kendisi için kaside yazılan kişi için dua edilir. Kişi için dua edilir. Kasidenin son bölümüdür.
 Hüdâ ömrünü ber-karâr eylesin
 Verip maksadın
 kâm-kâr eylesin
 
Not: Kaside, bir maksat için yazılmış şiirdir. Şairin bir isteği vardır. Bu bakımdan bir dilekçe olarak değerlendirilebilir. Çünkü şair, bu şekilde kompozisyona yer veren bir manzume ile hem isteğini söylemekte, hem de yeteneğini göstermektedir.

Kaside Çeşitleri

Kasideler şu ölçülere göre sınıflandırılırlar.

1. Nesip (Teşbip) Bölümüne Göre Kasideler

Bahariye (Bahar), Iydiye (Bayram), Şitaiye (Kış) Ramazaniye (Ramazan), Sayfiye (yaz)

2. Rediflerine Göre Kasideler

Su Kasidesi, Sühân kasidesi, Gül kasidesi, Sünbül Kasidesi
Not: Şehirleri konu edinen kasideler de vardır. İstanbul Kasidesi

3. Konularına Göre Kasideler

a) Tevhid

Tevhid Allah’ın varlığını ve birliğini anlatan kasidedir.

b) Münacaat

Münacaat Allah’a yalvarmak için yazılan kaside.

c) Naat

Naat Hz. Muhammed(S.A.S)’i ve din büyüklerini anlatmak için yazılan kasidedir.

ç) Medhiye

Medhiye devrin ileri gelen kişilerini övmek için yazılan kaside çeşididir.

d) Mersiye

Mersiye sevilen insanların ölümünden duyulan acıları anlatan kasidedir. Türk Edebiyatında bu kasidenin en güzel örneklerinden biri Baki’nin Kanuni Sultan Süleyman için yazdığı Kanuni Mersiyesi’dir.

e) Hicviye

Hicviye herhangi bir kişiyi yermek amacıyla yazılan kasidelerdir. Acımasız ve abartılı bir dil kullanılır. Edebiyatımızda hicviyenin en güzel örneklerini Nef’i vermiştir. Onun Siham-ı Kaza’sı bu türün en güzel örneklerinden biridir.

Kasidelerin Tarihsel Önemi

Kasideler, sosyal ve kültür tarihi araştırmacısı için önemli bir belge ve bilgi kaynağı olarak değerlendirilebilirler. Resmî tarihi vesikalar kadar, edebî metinlerin de tarih araştırmacısı için önemli bir belge olduğunu ispatlayacak mühim kaynaklar arasındadır.
 
Kasideler, ideal devlet adamı profili çizme, sosyal ve ekonomik konularda devrin özelliklerini yansıtma, sosyal hayatın değişik sahnelerini anlatma, tarihî şahsiyetlerin biyografik bilgilerine katkıda bulunma, siyasal ve kültürel tarihin pek çok değişik safhası için yazılmış edebi eserlerdir.