Yergi Tanımı Sözlük Anlamı

1. Yergi; bir kimseyi, bir toplumu, bir düşünceyi, bir nesneyi ya da bir göreneği yermek için yazılmış yazı ya da söylenmiş söz, taşlama, hicviye; hiciv, satir.
2. isim, edebiyat Bir kimseyi, bir toplumu, bir düşünceyi, bir nesneyi, bir göreneği yermek için yazılmış yazı veya söylenmiş söz, hicviye, hiciv, satir
"Bize okuduğu yergilerde onun şahsına dokunur bir şey yoktu." - Y. K. Karaosmanoğlu

Yergi Nedir

Divan edebiyatında eleştiri tarzındaki bu şiirlere “hiciv” denirken, Halk edebiyatında “taşlama” adını almıştır; günümüz edebiyatında “yergi” şiirleri aynı anlamdadır. Batı edebiyatında “satir”, “satirik” şiirler denilmektedir.

Yergi, kişi ya da olayın kötü yönlerini ele alarak bunu alaycı bir üslupla değerlendiren yazılardır. Divan edebiyatındaki adı hiciv’dir. Halk edebiyatındaki adı ise taşlamadır.
 
Yergi içeren şiirler divan edebiyatında didaktik şiir dalında değerlendirilir.
 
Yergi, eleştiriden farklı olarak ayrı başlık altında değerlendirilir.
 
Yergi, yapılacak olumsuz eleştirilerden dolayı tamamı ile gerçek verilerden kaynakla yazılmalıdır.
 
Yergi, eleştirileri toplumsal sorunları temel alarak doğru ve yanlışı ortaya çıkarmak adına yazılırsa toplumu bilinçlendirmek amaçlı önemli bir yer teşkil eder.
 
Toplumsal konular üzerinde yazılan yergi yazılarında dikkatli olmak gerekir. Yapılan yergide kaba bir anlatım kullanılması insanlarda olumsuz düşüncelere ve önyargılara neden olabilir.
 
Türk edebiyatında en bilindik yergi ustası Nef’i’ dir.

Yergi Örnekleri

“ Eşeği saldım çayıra
 Otlaya karnın doyura
 Gördüğü düşü hayıra
 Yoranın da avradını
 
Münkir münafıkın soyu
 Yıktı harap etti köyü
 Mezarına bir tas suyu
 Dökenin de avradını
 
  Müfsidin bir de gammazın
  Malı vardır da yemezin
  İkisin meyyit namazın
  Kılanın da avradını
 
Derince kazın kuyusun
 İnim inim inilesin
 Kefen dikmeye iğnesin
 Verenin de avradını
 
 Dağdan tahta getirenin
  Mezarına götürenin
  Talkınını bitirenin
  İmamın da avradını
 
Kazak Abdal söz söyledi
 Cümle halkı dahleyledi
 Sorarlarsa kim söyledi
 Soranın da avradını.”

Hiciv Sözlük Anlamı

1. hicv (A.) [ هجو ] yergi, taşlama. hicviye bk. hicviyye.
2. hicviyye (A.) [ هجویه ] taşlama, hicivle ilgili şiir veya düzyazı.
3. Hiciv: (alm. satire; latsatura*dan): Bir tür değil, bir tutumdur; Edebiyatın her türünde ortaya çıkabilir ve neşeli alaydan somurtkan melankolik bir sarsıntıya kadar çeşitlilik gösterir. Amaç, ters bir dünyanın sergilenmesi, bireyle toplumun bozukluklarının ortaya konmasıdır.

Hiciv Nedir

Hiciv, edebiyat ve sanatta bir tür. Bir kişi, olay ya da durumun, iğneleyici sözlerle, alaylı ifadelerle eleştirilmesidir.
 
Eski Yunan ve Lâtin edebiyatında ilk örneklerine rastlanan tarz, Batı edebiyatında bir şiir türü olarak gelişmiştir. Eleştirici bir anlatımı olan şiirler Divan edebiyatında hiciv, Halk edebiyatında taşlama, yeni edebiyatımızda ise yergi olarak anılmaktadır. Bu tür şiirlerde didaktik özellikler içerdiğinden didaktik şiir içinde değerlendirilmesi mümkündür. Ancak açık bir eleştiri sözkonusu olduğundan ayrı bir sınıfında ele alınması tercih edilir.
 
Divan edebiyatında Bağdatlı Ruhi ve Nef'î, Tanzimat edebiyatında Ziya Paşa, Abdülhamit devrinde Eşref, Milli Edebiyat döneminde ise Neyzen Tevfik, Halit Nihat Boztepe, İhsan Hamami hiciv dalında önemli eserler vermişlerdir.

Edebiyatta Hiciv

Bu tarzda yazılmış şiirlerin ilk örneklerine Yunan edebiyatında rastlıyoruz. Latin edebiyatında da bu tarzdaki şiirler önemli bir yer tutmaktadır. Ennius, Lıscilius, Horatius, Persius… hiciv şairlerinden bazılarıdır.

Türk Edebiyatında Hiciv

Batı edebiyatında çok gelişmiş bir türdür. Divan edebiyatında eleştiri tarzındaki bu şiirlere “hiciv” denirken, Halk edebiyatında “ taşlama” adını almıştır; günümüz edebiyatında “yergi” şiirleri aynı anlamdadır. Batı edebiyatında “satir”, “ satirik” şiirler denilmektedir.

Hiciv tarzında yazılı şiirlerin eğitici bir yönü açıkça bulunmaktadır. Bu yönüyle “didaktik” özellikler göstermektedir.

Hiciv şiirlerini yazıyla yapılmış karikatürlerdir diye de tanımlayabiliriz. Çünkü içerik olarak hiciv şiirleri “ironik”, “ alegorik” özellikler göstermektedir.

Hiciv şiirleri bir kişiyi, bir toplumu eleştirmekle yetinmez; bazen bir düşünceyi, bir nesneyi yermek için de yazılır.

Çoğu kere güldürmek, güldürürken düşündürmek, yermek, övmek, eğlenmek ya da dalga geçmek için yazılır. Birçok halk türküsü, bilmeceleri, fıkraları, tekerlemeleri, destanları, hikâyeleri, atışmaları hiciv özellikleri göstermektedir.

Halk şiirinde hiciv tarzında yazılan şiirlerde anlatım herkesin anlayabileceği açıklıktadır.Söylenilmek istenilen ne ise şair tarafından açık,net biçimde ortaya konulur.

Hiciv tarzında yazan kişiye “heccav” denilmektedir.

Hiciv Örnekleri

“ Eşeği saldım çayıra
Otlaya karnın doyura
Gördüğü düşü hayıra
Yoranın da avradını

Münkir münafıkın soyu
Yıktı harap etti köyü
Mezarına bir tas suyu
Dökenin de avradını
 
 Müfsidin bir de gammazın
 Malı vardır da yemezin
 İkisin meyyit namazın
 Kılanın da avradını

Derince kazın kuyusun
İnim inim inilesin
Kefen dikmeye iğnesin
Verenin de avradını

 Dağdan tahta getirenin
 Mezarına götürenin
 Talkınını bitirenin
 İmamın da avradını

Kazak Abdal söz söyledi
Cümle halkı dahleyledi
Sorarlarsa kim söyledi
Soranın da avradını.”

 * * *

“Telli sazdır bunun adı
Ne ayet dinler ne kadı
Bunu çalan anlar kendi
Şeytan bunun neresinde

Venedik’ten gelir teli
Ardıç ağacından kolu
Be Allah’ın sersem kulu
Şeytan bunun neresinde

Abdest alsan aldın demez
Namaz kılsan kıldın demez
Kadı gibi haram yemez
Şeytan bunun nesinde

İçinde mi dışında mı
Burgusunun başında mı
Göğsünün nakışında mı
Şeytan bunun neresinde

Dut ağacından teknesi
Kirişten bağlı perdesi
Behey insanın teresi
Şeytan bunun neresinde

Dertli gibi sarıksızdır
Ayağı da çarıksızdır
Boynuzu yok kuyruksuzdur
Şeytan bunun neresinde.”

* * *

“Zenginin züğürdün vasfın edeyim
Züğürt nere varsa han da bulamaz
Zengine baklava börek çekilir
Züğürt arpa darı nan da bulamaz

Zenginin yoluna çıkarlar karşı
Aralıkta kalır züğürdün başı
Zenginler giyerler kutnu kumaşı
Züğürt bacağına don da bulamaz

Zenginin yoluna olurlar türap
Züğürt nere varsa her işi harap
Zenginler giyerler kundura çorap
Züğürt ayağına gön de bulamaz

Zenginin faytonu dağlardan aşar
Züğürt düz ovada yolundan şaşar
Zenginin helvası bal ile pişer
Züğürt herlesine un da bulamaz

Zenginin iki üç kat olur damı
Gece şule vermez züğürdün mumu
Kızılırmak gibi zenginin demi
Züğürt damarında kan da bulamaz

Zengin nere varsa ırahat olur
Züğürdün her işi kabahat olur
Zenginin kefeni dokuz kat olur
Züğürt kefenine yen de bulamaz

Rursat bu güftarı yazar bitirir
Züğürdün vasfını yazar bitirir
Zengin zemheride terler oturur
Züğürt ağustosta gün de bulamaz.”

Tariz (Taş Atma) : Bir kişiyi iğneleme, bir konuyla alay etme veya sözün tam tersini kastetmedir.

Tariz / Dokundurma / Taşlama : Sözcük anlamıyla dokundurma ya da taşlama demektir. Kinayedekinden daha keskin alay ve eleştiri içerir. Sözün ya da kavramın gerçek ve mecazlı anlamı dışında büsbütün tersini kastetmektir. Ayrıca ta’riz ile kinaye karıştırılmamalıdır. Ta’rizde mecaz anlamından ziyade sözün karşıt anlami daha önemlidir. Duz yazida ta’riz bazen parantez icinde ünlem işareti ile belirtilir.

Tariz Dokundurma Taşlama Örnekleri

a) Tersinden Öğüt
 Her nere gidersen eyle talanı,
 Öyle yap ki ağlatasın güleni,
 Bir saatta söyle yüzbin yalanı,
 El, bir doğru söz seylerse inanma.

b) Eline geçeni aşırmaya bak
 Doğru gidenleri şaşırtmaya bak
 Herkese tuzak kur düşürmeye bak
 Şerefsizlik şeref olduktan sonra

c) "Ne kadar kültürlü olduğu ( ! ) yazılarından belli."
Her iki sair de ta’riz sanatı yapmış, asıl söylemek istediklerinin tam tersini ifade etmişlerdir.

d)---müftü efendi bize kafir demiş.
tutalım ben ona diyem müselman.
lakin varıldıktan ruz-ı mahşere,
ikimiz çıkarız orda yalan.
---bu ne kudret ki elifbayı okur ezberden.
---tahir efendi bize kelp demiş,
iltifatı bu sözde zehirdir,
maliki mezhebim benim zira,
İtikadımca kelp tahirdir.
---bir nasihatım var zamana uygun,
tut sözümü yattıkça yat uyuma,
meşhur bir kelamdır sen kazan sen ye,
el için yok yere yanma.
---o kadar zeki ki bütün sınıfları çift dikiş gidiyor.