İşte Cevaplar
Cevap : İslam toplumlarının sosyal tarihlerini isabetli ve doğru bir şekilde ortaya
koymada vakıfların tarihî ve sosyolojik açıdan incelenmesi büyük önem arz etmektedir.
Türkiye Selçukluları döneminde Sultanın otoritesinin temsilcisi olan yönetici sınıf, onun hakimiyetini ve meşruiyetini pekiştirmek üzere toplumun faydalanabileceği vakıf eserler yaptırmayı bir gelenek haline getirmiştir. Türkiye Selçukluları devrinde yönetici sınıf içerisinde yer alan mühtediler de sultanın onayıyla toplumda birçok kamu hizmetinin sağlıklı yürütülebilmesi amacıyla çeşitli alanlarda vakıflar kurmuşlardır.
Mühtedi devlet adamlarından biri de XIII. yüzyıl devlet yönetiminde rol oynayan Celaleddin Karatay’dır. Onun gerek siyasi, gerekse sosyal ve kültürel alanlarda verdiği isabetli kararları, bir dönemin politikalarının belirleyicisi olmasında etkili olmuştur.
Kurucularına Göre Türkiye Selçuklu Vakıfları
1. Sultan Vakıfları
I. İzzeddin Keykavus ve onun kurduğu 615/1218 tarihli Sivas Darüşşifası vakfıdır.
Bu vakfın bir özelliği de, Türkiye Selçuklu devri hastanelerine ait tek örnek olmasıdır.
2. Evladlık Vakıflar (Zürri Vakıflar)
Evladiyelik vakıflar, uç bölgelerinden başlamak suretiyle Anadolu’da Türkleşmenin en önemli vasıtası olmak özelliğiyle dervişlerin temlik ettikleri bu araziler üzerine kurulmuştur.
Bu temlik arazi üzerinde kurulan zaviye dervişe intisab eden ailesinin ve müridlerinin yerleşim çekirdeği oluşturduğu yeni bir Türk yerleşim merkezini oluşturuyor, şeyhe verilen vakıf imtiyazının bütün gelirleri bu yerleşimin masraflarını finanse ediyordu
Derviş vakıfları “zürri vakıf” adı ile de anılmışlardır. Aynı yapıyı İbn-i Rahat’ın kurduğu vakıfta da görüyoruz.
3. Emir Vakıfları
Emir vakıfları başlangıçta daha çok imaret kurumlarına yapılırken sonraları sadece irad için vakıf uygulamasına gidildiği ortaya çıkmaktadır.
Emirler üzerinde vakıf kurdukları temellük arazilerin kahramanlıklarına binaen elde etmişlerdir. Nitekim bu usul, Anadolu’da Âmid’in fethi sırasında 579/1183 tarihinde Abbasi Halifesi tarafından uygulanmış ve bu uygulama nedeniyle daha büyük çapta yerlerin fethi başarılabilmiştir
Türkiye Selçuklularında imaret vakıfları genellikle yarı zürri vakıf statüsünde görülüyor.
2. İrad Vakıfları
Türkiye Selçuklularında sadece gelirleri için kurulmuş irad vakıfları da bulunmaktadır. Bu vakıfların gelirleri mütevelliye, memurlara, fakirlere ve vâkıfın ailesine sarf edilirken imaret eserlerinin bakımına sarf edilmemektedir veya sarf edildiği mekanlar vakfiyelerde yer almamaktadır ki bu ikinci ihtimali zayıf görüyoruz.
Diğer Cevaplara Gözat
koymada vakıfların tarihî ve sosyolojik açıdan incelenmesi büyük önem arz etmektedir.
Türkiye Selçukluları döneminde Sultanın otoritesinin temsilcisi olan yönetici sınıf, onun hakimiyetini ve meşruiyetini pekiştirmek üzere toplumun faydalanabileceği vakıf eserler yaptırmayı bir gelenek haline getirmiştir. Türkiye Selçukluları devrinde yönetici sınıf içerisinde yer alan mühtediler de sultanın onayıyla toplumda birçok kamu hizmetinin sağlıklı yürütülebilmesi amacıyla çeşitli alanlarda vakıflar kurmuşlardır.
Mühtedi devlet adamlarından biri de XIII. yüzyıl devlet yönetiminde rol oynayan Celaleddin Karatay’dır. Onun gerek siyasi, gerekse sosyal ve kültürel alanlarda verdiği isabetli kararları, bir dönemin politikalarının belirleyicisi olmasında etkili olmuştur.
Kurucularına Göre Türkiye Selçuklu Vakıfları
1. Sultan Vakıfları
I. İzzeddin Keykavus ve onun kurduğu 615/1218 tarihli Sivas Darüşşifası vakfıdır.
Bu vakfın bir özelliği de, Türkiye Selçuklu devri hastanelerine ait tek örnek olmasıdır.
2. Evladlık Vakıflar (Zürri Vakıflar)
Evladiyelik vakıflar, uç bölgelerinden başlamak suretiyle Anadolu’da Türkleşmenin en önemli vasıtası olmak özelliğiyle dervişlerin temlik ettikleri bu araziler üzerine kurulmuştur.
Bu temlik arazi üzerinde kurulan zaviye dervişe intisab eden ailesinin ve müridlerinin yerleşim çekirdeği oluşturduğu yeni bir Türk yerleşim merkezini oluşturuyor, şeyhe verilen vakıf imtiyazının bütün gelirleri bu yerleşimin masraflarını finanse ediyordu
Derviş vakıfları “zürri vakıf” adı ile de anılmışlardır. Aynı yapıyı İbn-i Rahat’ın kurduğu vakıfta da görüyoruz.
3. Emir Vakıfları
Emir vakıfları başlangıçta daha çok imaret kurumlarına yapılırken sonraları sadece irad için vakıf uygulamasına gidildiği ortaya çıkmaktadır.
Emirler üzerinde vakıf kurdukları temellük arazilerin kahramanlıklarına binaen elde etmişlerdir. Nitekim bu usul, Anadolu’da Âmid’in fethi sırasında 579/1183 tarihinde Abbasi Halifesi tarafından uygulanmış ve bu uygulama nedeniyle daha büyük çapta yerlerin fethi başarılabilmiştir
Kuruluş Amaçlarına Göre Türkiye Selçuklu Vakıfları
1. İmaret Vakıfları
Türkiye Selçuklularında cami, medrese, darüşşifa, darüzziyafe, hamam vb. imaret kurumlarının hizmet verebilmeleri için aynı zamanda iyi bir işletmeciliğe de ihtiyaç vardı. İmaret binalarını inşa ettiren vâkıflar, imaretlerin işletilmesi için menkul ve gayr-i menkul mal varlıklarını da bu vakıfların içine irad kaynağı olarak koyuyorlardı.Türkiye Selçuklularında imaret vakıfları genellikle yarı zürri vakıf statüsünde görülüyor.
2. İrad Vakıfları
Türkiye Selçuklularında sadece gelirleri için kurulmuş irad vakıfları da bulunmaktadır. Bu vakıfların gelirleri mütevelliye, memurlara, fakirlere ve vâkıfın ailesine sarf edilirken imaret eserlerinin bakımına sarf edilmemektedir veya sarf edildiği mekanlar vakfiyelerde yer almamaktadır ki bu ikinci ihtimali zayıf görüyoruz.
Diğer Cevaplara Gözat