Sunum İçeriği

1. Sayfa
SES OLAYLARIppt_xppt_ystyle.visibilitystyle.colorfillcolorfill.type

---

2. Sayfa
Ünsüz yumuşaması(sert sessizlerin yumuşaması):P,ç,t,k harfleriyle biten sözcüğe ünlüyle başlayan ekler gelirse kelime sonundaki sert harfler yumuşayarak b,c,d,g,ğ harflerine dönüşür. Kita(p)b-ıDikkat! Ek heceli kelimelerin çoğunda yumuşama olmaz. Koçu,köküDikkat! Bazı çok heceli sözcüklerde de yumuşama olmaz. Sanata, hukukunDikkat! Fiil köklerinde türemiş bazı sözcüklerde de yumuşama olmaz. Konutun taşıtaDikkat! Türkçe kelimelerin son hecesinde b, c, d, g bulunmaz. Psikolog

---

3. Sayfa
Ünsüz benzeşmesi(sert sessizlerin benzeşmesi):Sert sesliyle biten p,ç,t,k harfleri kelimelerden sonra c,d,k harfleriyle başlayan bir ek gelirse ekin ilk harfi sertleşerek ç,t,k harflerine dönüşür.P →b ç → c t →d k →g, ğKitap-ç(c)ıDikkat! 1973’te

---

4. Sayfa
Ünlü daralması:Düz-geniş ünlüyle biten kelimelerden sonra –yor eki gelirse kelime sonundaki düz-geniş harf daralarak –ı,-i,-u,-ü harflerine dönüşür.Bakmı(ma)yor-y kaynaştırma harfi bazen daralmaya sebep olur.Yi-y-ecek di(e)-y-ecek

---

5. Sayfa
Ünlü düşmesi(hece düşmesi):İki heceli bazı sözcüklerin sonundaki ünlü harf ünlüyle başlayan ek aldıklarında düşer. Bur(u)n-u*Organ adlarında veya ikinci hecesi dar olan sözcüklerde ağız-ı ağzı gönül-ü gönlü*Sözcük türemesi esnasındaAyırım-ayrım sıyırık-sıyrık *Yardımcı fiilli birleşik fiillerdeSabır et- sabret hapis ol- hapsol*Bazı isimlerde (aşınma)Kayın ana – kaynana kahve altı – kahvaltı*Bazı zamirlerdeŞurada – şurda Nerede - nerde *Bazı sorulardaNe için - niçin

---

6. Sayfa
Ünsüz(sessiz) düşmesi:Kimi sözcükler sonlarına –cik,-cek eklerini aldıklarında sonlarındaki ünsüz harfi kaybederler.Küçü(k)cükAzı birleşik sözcüklerde de gözükürÜst teğmen - üsteğmen

---

7. Sayfa
Ünlü türemesi:Bazı sözcükler ek aldıklarında sözcükle ek arasına ünlü harf girer.Az-cık AzıcıkPekiştirmelerde de görülebilirSapasağlam güpegündüz

---

8. Sayfa
Ünsüz türemesi :Bazı sözcükler sonlarına –etmek,-olmak gibi yardımcı eylemler aldıklarında sözcüklerin sonundaki ünsüz harf yinelenir.His(s)etmekYabancı sözcüklerden bazılarına ünlüyle başlayan ek getirildiğinde görülebilir.Sır-r-ım red-d-i

---

9. Sayfa
Dudak ünsüzlerinin benzeşmesiBu sözcükler yabancı dillerden gelmiştir.Anbar-ambarPenbe – pembeTanbur – tamburPerşenbe - perşembe

---

10. Sayfa
Kaynaştırma harfleri:Ünlüyle biten kelimelerde sonra ünlüyle başlayan ek gelirse kelime ile ek arasına iki ünlü harf yan yana gelmeyeceği için kaynaştırma harfi gelir.YAŞASIN! Başlayacak Kapısı*TamlamalardaKapı-n-ın kolu*Üleştirmelerdeİki-ş-er*Fiilden fiil yapan eklerdeOku-y-an*HallerdeTepe-y-e*Bazen ünlü ünsüz arasında olabilirlerSevgi-y-le

---

11. Sayfa
Ulama:Sözcüğün sonundaki ünsüz harf kendisinden sonra gelen sözcüğün başındaki ünlü harfler bağlanarak okunur.Buna ulama denir. Yol onun varlık onunNoktalama işareti ulamayı bozar

---

12. Sayfa
Pekiştirme:Varlıkların özelliğini bildiren bazı sözcüklerin ilk heceleri m,p,r,s harflerinden birisi getirilerek pekiştirilir.Kelimenin anlamı kuvvetlendirilir.Kıpkırmızı sapsarı yemyeşil sapasağlam MPRS

---

Sunum İçeriği

1. Sayfa
Ses olaylarıÜnlü (hece) düşmesiÜnlü türemesiÜnsüz yumuşamasıÜnsüz benzeşmesiÜnsüz türemesiÜnlü daralmasıÜnsüz düşmesiUlaman,b çatışması

---

2. Sayfa
Ünlü (hece) düşmesia| Ağız, beniz, göğüs, alın, bağır, karın gibi ilk hecesi içinde geniş ünlü bulunan açık bir hece, ikinci hecenin ortasında dar ünlü bulunan kimi Türkçe sözcüklerin sonuna ünlü ile başlayan bir ek gelince dar ünlü düşer.ağız-ı------ ağzı, beniz-i ----- benzi, göğüs-ü------ göğsüBu ses olayına orta hece düşmesi de denir: a-ğı-zı ---ağ-zı

---

3. Sayfa
Ünlü (hece) düşmesib] Kimi sözcüklerde türeme sırasında ünlü düşmesi görülür: savur-, savur-ul --— savrulur kavur-, kavur-ul — -- kavrulur çevir-, çevir-e ..--- çevre devir-, devir-e----- devre... gibi.

---

4. Sayfa
Ünlü (hece) düşmesic} Arapçadan dilimize geçmiş "sabır, fikir, akıl, şükür, asıl" gibi ikinci hecelerinde dar ünlü bulunan iki heceli sözcüklere ünlüyle başlayan bir ek getirilirse ikinci ünlünün hecesi düşer. ÖRNEK:akıl-aklı, asır-asrın, fikir-fikrim, sabır-sabrı, şükür-şükretme v.b.

---

5. Sayfa
Ünlü (hece) düşmesiç) Diğer örnekler: Nerede, burada, yukarıda... vb.Kimi sözcükler ikinci ünlüsü düşürülerek de kullanılıyor: Nerde, burda, yukarda... gibi.

---

6. Sayfa
Ünlü (hece) düşmesid) İmek eylemi sözcüğe bitişik yazılırsa baştaki "i" düşer: yorgun idi — yorgundu, öğrenci imiş ---- öğrenciymiş.

---

7. Sayfa
Ünlü (hece) düşmesiİle sözcüğü ek olarak kullanılırsa "i" düşer: elbise ile — elbiseyle, kitap İle----- kitapla

---

8. Sayfa
Ünlü (hece) düşmesiİle sözcüğü ek olarak kullanılırsa "i" düşer: elbise ile ~— elbiseyle, kitap İle----- kitapla

---

9. Sayfa
Ünlü AşınmasıBileşik sözcüklerde iki ünlünün yan yana gelmesi durumunda bu ünlülerden birisi düşer. Bu olaya ünlü aşınması denir.ÖRNEK:cuma-ertesi / cumartesi, kahve-altı /kahvaltı, ne-asıl/nasıl, ne-için/niçin,Anneanne ve babaanne bileşiklerinde bu düşme görülmez.

---

10. Sayfa
Ünlü türemesiDilimize yabancı dillerden giren kimi sözcüklerde görülür: station (stasyon) ——* istasyon, Slav ——» islav

---

11. Sayfa
Ünlü türemesiKökü iki ünsüzle biten tek heceli kimi Arapça sözcükler Türkçe söyleyiş kurallarına uyarak söylenir ve iki ünsüz arasına bir ünlü girer:şehr----- şehirkahr----- kahıremr ----- emirfikr ------ fikirkeyf----- keyifşekl —- şekil

---

12. Sayfa
Ünlü türemesiÜnlü türemesine uğrayan bu sözcükler ünlü ile başlayan ek alınca ikinci hecedeki (türeme) ünlü düşer;Şehrimiz güzelleşecek. Kahrından ölecek gibiydi. Ben fikrimi söyledim. Keyfine diyecek yok. Saçının şeklini sevdim.

---

13. Sayfa
Ünlü türemesiKüçültme eki alan ya da pekiştirilen bazı sözcüklerde ortaya fazladan bir ünlü çıkar. Buna ünlü türemesi denir.ÖRNEK: az-cık/azıcık - dar-cık/dar-a-cık, sap-sağlam/sap-a-sağlam, güp-gündüz/güp-e-gündüz. Bazan iki sesin türediği de olur. Çırılçıplak, sırılsıklam'da olduğu gibi.

---

14. Sayfa
Ünlü daralması"-a, -e" ünlülerinden sonra gelen -yor eki, "a,e" ünlülerini daraltarak "ı,i,u,ü“ ye dönüştürür. başla-yor ----- başlıyor (a > ı)bekle-yor ----- bekliyor (e > i)gülümse-yor----- gülümsüyor (e > ü)

---

15. Sayfa
Ünlü daralmasıKaynaştırma ünsüzü "y" kendinden önce gelen "a,e" ünlülerini konuşmada daraltır, fakat bu durum yazıda gösterilmez. ÖRNEK:gelmeyen (gelmiyen), ağlayan (ağlıyan), yapmayan (yapmıyan) v.b.

---

16. Sayfa
Ünsüz yumuşamasıTürkçe sözcüklerin sonunda "b, c, d, g" sesleri bulunmaz. Bunların yerine sert karşılıkları "p, ç, t, k" bulunur. Bu ünsüzlerle biten bir sözcüğe bir ünlü ya da ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde "p, ç, t, k" ünsüzleri "b, c, d, g, (ğ)" ünsüzlerine dönüşür. Bu olaya ünsüz yumuşaması denir.ÖRNEK:ağaç - ağaca / toprak-toprağı / dolap-dolabı

---

17. Sayfa
Ünsüz yumuşamasıNot: Tek heceli sözcüklerin ve yabancı söz- cüklerin çoğu, özel adlar, -t yapım eki almış sözcükler bu kurala uymaz.

---

18. Sayfa
Ünlü DeğişimiBirinci ve ikinci kişi zamirleri çekimlerinde kök değiştirirler. Türkçede bu olay kural dışıdır. Bu olay ünlü değişimi diye adlandırılmaktadır.ÖRNEK:ben-bana, sen-sana.

---

19. Sayfa
Ünsüz benzeşmesiSert ünsüzle biten bir sözcüğe (p,ç,t,k,f,s,ş,h), "-c, -d, -g" ile başlayan bir ek getirilirse ekin -aşındaki "c, d, g" ünsüzleri, "ç, t, k" ünsüzleri-"e dönüşür.ÖRNEK:Çiçekler solmuştu : solmuş-du -----» solmuştuMutfakta yemek yapıyor : mutfak-da -----» mutfaktaElifçik uyumuş : Elif-cik -----» ElifçikKitapçıdan kitap aldım : kitap-cı -----» kitapçıBoynuna atkı sarmış : at-gı -----» atkı

---

20. Sayfa
kaynaştırmaTürkçe'de iki ünlü yan yana gelmez. Sözcük türetme ve çekimi sırasında iki ünlü arasına bir ünsüz girer. Buna ünsüz türemesi denir. Bu ünsüzlere de kaynaştırma ünsüzü adı verilir. Bunlar n, s, ş, y ünsüzleridir:Elbise-n-in cebi dar. Bahçe-y-i dolaştı.İki-ş-er kişi yürüdüler. Çocuğun oda-s-ı düzenli.

---

21. Sayfa
Ünsüz düşmesiÇocuklar büyücek bir sini etrafında alçacık arkalıksız iskemlelere oturmuşlardı. Yemekte en küçükleri ile şakalaşıyorlardı. O ise ufacık şakalardan alınıyor, ağlamaklı oluyordu.Altı çizili sözcüklerin anlamlı en küçük parçası (kökü) nedir? Sözcük hangi eki almıştır? Gösteriniz. Sözcük ek alırken nasıl bir değişime uğramıştır?"-k" ile biten sözcüklerin sonuna "-cik, -çek" küçültme ekleri getirildiğinde "-k" ünsüzü düşer. Yukarıdaki metinde altı çizili sözcükleri inceleyelim:büyük-cek -----» büyücekalçak-cık -----> alçacıkufak-cık -----* ufacıkBu sözcüklerde "k" ünsüzü düşmüştür.

---

22. Sayfa
n,b çatışmasıÇift dudak ünsüzü olan "b" kendisinden önce gelen n'yi etkiler. Çift dudak ünsüzü m‘ ye dönüştürür.çenber ----- çemberpenbe ----- pembesünbül ----- sümbülçarşanba ----- ÇarşambaAdlar ve bileşik sözcükler bu kuralın dışındadır.ÖRNEK:İstanbul, binbaşı, sonbahar v.b.

---

23. Sayfa
Ünsüz türemesiBazı yabancı asıllı sözcükler etmek, olmak, eylemek yardımcı eylemleriyle birleştiğinde sözcüğün aslında var olan ama Türkçe'de gösterilmeyen ünsüz ortaya çıkar. Bu tür bileşik eylemler bitişik yazılır.ÖRNEK:reddet-, zannet-, hisset- v.b.

---

24. Sayfa
UlamaBir sözcüğün sonundaki ünsüzün kendisinden sonra gelen sözcüğün başındaki ünlüye bağlanarak okunmasıdır.ÖRNEK:Senden uzak günlerim. Görmedim ömrümün asude geçen bir demini.

---