İşte Cevaplar
Cevap : Şeyh Said İsyanının Sebepleri
– Şeyh Sait ve adamlarının sultanlık ve hilafeti geriye getirmek istemeleri
– Cumhuriyet idaresini çıkarlarına ters görenlerin ” Din elden gidiyor!” parolasıyla bir bölüm halkı kışkırtmaları
– Terakkiperver Cumhuriyet Partisi’nin katı muhalefeti, laiklik karşıtı görüşleri
– İngiltere’nin, o sıralarda görüşülen Musul mevzusunu çıkarları doğrultusunda çözebilmek amaçlı bölge halkını kışkırtması ve ayaklanmaları desteklemesi
– Doğu ve Güneydoğu’da ayrılıkçı akımların gelişmesi
Şeyh Said İsyanının Sonuçları
– Ayaklanma bastırıldı, fakat Türk silahlı gücü yıprandı.
– Ülkemiz Cumhuriyeti’ni yıkmaya yönelik önce başkaldırı bastırılmıştır. Takrir-i Sükun Kanunu çıkarılmıştır.
– Ayaklanma sebebiyle Musul meselesiyle olması gerektiği kadar ilgilenilememiş ve Irak İngiltere’ye verilmiş (1926-Ankara Ant.)
– Ayaklanmadaki rolü gerekçesiyle Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı (5 Haziran 1925).
– Ülkemiz’de çok partili yaşama geçiş amaçlı yapılmış olan ilk tecrübe başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
– Şeyh Sait İsyanı, Ülkemiz’de çok partili yaşama geçiş için ortamın uyumlu olmadığını ve artık demokrasinin tam olarak uygulanamadığını göstermiştir.
Diğer Cevaplara Gözat
– Şeyh Sait ve adamlarının sultanlık ve hilafeti geriye getirmek istemeleri
– Cumhuriyet idaresini çıkarlarına ters görenlerin ” Din elden gidiyor!” parolasıyla bir bölüm halkı kışkırtmaları
– Terakkiperver Cumhuriyet Partisi’nin katı muhalefeti, laiklik karşıtı görüşleri
– İngiltere’nin, o sıralarda görüşülen Musul mevzusunu çıkarları doğrultusunda çözebilmek amaçlı bölge halkını kışkırtması ve ayaklanmaları desteklemesi
– Doğu ve Güneydoğu’da ayrılıkçı akımların gelişmesi
Şeyh Said İsyanının Sonuçları
– Ayaklanma bastırıldı, fakat Türk silahlı gücü yıprandı.
– Ülkemiz Cumhuriyeti’ni yıkmaya yönelik önce başkaldırı bastırılmıştır. Takrir-i Sükun Kanunu çıkarılmıştır.
– Ayaklanma sebebiyle Musul meselesiyle olması gerektiği kadar ilgilenilememiş ve Irak İngiltere’ye verilmiş (1926-Ankara Ant.)
– Ayaklanmadaki rolü gerekçesiyle Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı (5 Haziran 1925).
– Ülkemiz’de çok partili yaşama geçiş amaçlı yapılmış olan ilk tecrübe başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
– Şeyh Sait İsyanı, Ülkemiz’de çok partili yaşama geçiş için ortamın uyumlu olmadığını ve artık demokrasinin tam olarak uygulanamadığını göstermiştir.
Diğer Cevaplara Gözat
Cevap : İsyanın Nedenleri:
İsyanın temel iki gerekçesi vardır. İç gerekçesi, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti ve onun inkılaplarına karşı ve hilafetin geri getirilmesine yönelik Vahdettin ve taraftarlarının çabaları ile Kürt milliyetçiliğidir . Dış gerekçesi ise aynı döneme denk gelen Musul meselesinde başarı kazanmak isteyen İngiltere’nin Türkiye dahilinde isyanlar ve kargaşa çıkararak, Türkiye‘yi istikrar bulmamış bir ülke olarakdünyaya tanıtmak ve böylece Türkiye’nin yakın doğu dengesinde kendi aleyhine bir durum yaratmasını önlemek için bu isyanı körüklemesidir.
Doğudaki ayaklanma haberi kısa anda yurdun her yanından duyuldu ve gericiliği lanetleyen, Cumhuriyete bağlılığı belirten telgraflar gelmeye başladı. 4 Mart 1925’te, olağanüstü durumdan ötürü, milletin ve Cumhuriyet’in güvenliği için, askerî harekat bölgesinde çalışacak ve Meclis’in kararı olmadan idam kararı verebilecek İkinci İstiklâl Mahkemeleri kuruldu. Aynı gün, gericiliği ve ayaklanmayı çıkaranlar, memleketin sosyal düzeninin ve sükununun, güvenliğinin bozulmasına neden olanlar, kışkırtıcı yayınları yasaklayan Cumhurreisi’nin onayı ile ilgili Takrîr-i Sükûn Yasası onaylandı.
Ankara ve Elazığ’da iki İstiklâl Mahkemesi kurulması karara bağlandı. Daha sonra Şeyh Sait ve arkadaşlarını yok etmek için çalışma hızlandırıldı. 14/15 Nisan gecesi Şeyh Sait Varto’da teslim olmak zorunda kaldı. Şeyh Sait ve arkadaşları Diyarbakır’daki İstiklâl Mahkemesi’ne verildiler. Yargılanmalarından sonra, 29 Haziran 1925’te idam edildiler.
İsyanın Sonuçları:
Geniş çaplı bir sevkıyatın ardından toplu saldırıya geçen (26 Mart) ve bir bastırma harekatıyla ayaklananların çoğunu teslime zorlayan askeri birlikler, İran’a geçmeye hazırlanan ayaklanma önderlerini Boğlan’da (bugün Solhan) sıkıştırdı. Şeyh Şerif ve yanındaki bazı aşiret reisleri Palu’da yakalanırken, Şeyh Said de Varto yakınlarında yakın bir akrabasının ihbarıyla Carpuh Köprüsü’nde ele geçirildi (15 Nisan 1925).
Ayaklanmayı destekleyen eski Şuray-ı devlet reislerinden Kürt Teali Cemiyeti reisi Seyit Abdülkadir ve 12 arkadaşı İstanbul’da tutuklanarak yargılanmak üzere Diyarbakır’a getirildiler. Yargılanma sonucunda Seyit Abdülkadir ve 5 arkadaşı ölüme mahkûm olarak, idam edildiler (27 Mayıs 1925). Diyarbakır’daki Şark İstiklal Mahkemesi Şeyh Said ve 47 ayaklanma yöneticisi hakkında da ölüm cezası verdi (28 Haziran). Cezalar, başta Şeyh Said olmak üzere, ertesi gün infaz edildi.
Şeyh Said Ayaklanması’nın bastırılması Cumhuriyet yönetiminin Güney Doğu Anadolu’da denetimi sağlamasında önemli bir dönüm noktası oldu. Öte yandan ayaklanmayla ortaya çıkan gelişmeler, bir süre önce çok partili yaşama geçiş yönünde atılan adımların kesintiye uğramasına yol açtı. Ayaklanmaya karıştığı gerekçesiyle hakkında soruşturma açılan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, çok geçmeden hükümet kararnamesiyle kapatıldı.
İsyanın temel iki gerekçesi vardır. İç gerekçesi, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti ve onun inkılaplarına karşı ve hilafetin geri getirilmesine yönelik Vahdettin ve taraftarlarının çabaları ile Kürt milliyetçiliğidir . Dış gerekçesi ise aynı döneme denk gelen Musul meselesinde başarı kazanmak isteyen İngiltere’nin Türkiye dahilinde isyanlar ve kargaşa çıkararak, Türkiye‘yi istikrar bulmamış bir ülke olarakdünyaya tanıtmak ve böylece Türkiye’nin yakın doğu dengesinde kendi aleyhine bir durum yaratmasını önlemek için bu isyanı körüklemesidir.
Doğudaki ayaklanma haberi kısa anda yurdun her yanından duyuldu ve gericiliği lanetleyen, Cumhuriyete bağlılığı belirten telgraflar gelmeye başladı. 4 Mart 1925’te, olağanüstü durumdan ötürü, milletin ve Cumhuriyet’in güvenliği için, askerî harekat bölgesinde çalışacak ve Meclis’in kararı olmadan idam kararı verebilecek İkinci İstiklâl Mahkemeleri kuruldu. Aynı gün, gericiliği ve ayaklanmayı çıkaranlar, memleketin sosyal düzeninin ve sükununun, güvenliğinin bozulmasına neden olanlar, kışkırtıcı yayınları yasaklayan Cumhurreisi’nin onayı ile ilgili Takrîr-i Sükûn Yasası onaylandı.
Ankara ve Elazığ’da iki İstiklâl Mahkemesi kurulması karara bağlandı. Daha sonra Şeyh Sait ve arkadaşlarını yok etmek için çalışma hızlandırıldı. 14/15 Nisan gecesi Şeyh Sait Varto’da teslim olmak zorunda kaldı. Şeyh Sait ve arkadaşları Diyarbakır’daki İstiklâl Mahkemesi’ne verildiler. Yargılanmalarından sonra, 29 Haziran 1925’te idam edildiler.
İsyanın Sonuçları:
Geniş çaplı bir sevkıyatın ardından toplu saldırıya geçen (26 Mart) ve bir bastırma harekatıyla ayaklananların çoğunu teslime zorlayan askeri birlikler, İran’a geçmeye hazırlanan ayaklanma önderlerini Boğlan’da (bugün Solhan) sıkıştırdı. Şeyh Şerif ve yanındaki bazı aşiret reisleri Palu’da yakalanırken, Şeyh Said de Varto yakınlarında yakın bir akrabasının ihbarıyla Carpuh Köprüsü’nde ele geçirildi (15 Nisan 1925).
Ayaklanmayı destekleyen eski Şuray-ı devlet reislerinden Kürt Teali Cemiyeti reisi Seyit Abdülkadir ve 12 arkadaşı İstanbul’da tutuklanarak yargılanmak üzere Diyarbakır’a getirildiler. Yargılanma sonucunda Seyit Abdülkadir ve 5 arkadaşı ölüme mahkûm olarak, idam edildiler (27 Mayıs 1925). Diyarbakır’daki Şark İstiklal Mahkemesi Şeyh Said ve 47 ayaklanma yöneticisi hakkında da ölüm cezası verdi (28 Haziran). Cezalar, başta Şeyh Said olmak üzere, ertesi gün infaz edildi.
Şeyh Said Ayaklanması’nın bastırılması Cumhuriyet yönetiminin Güney Doğu Anadolu’da denetimi sağlamasında önemli bir dönüm noktası oldu. Öte yandan ayaklanmayla ortaya çıkan gelişmeler, bir süre önce çok partili yaşama geçiş yönünde atılan adımların kesintiye uğramasına yol açtı. Ayaklanmaya karıştığı gerekçesiyle hakkında soruşturma açılan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, çok geçmeden hükümet kararnamesiyle kapatıldı.