Sosyal Bilgilerin Tanımı
Sosyal Bilgilerin Tanımı Nedir?
Bu soruya 1 cevap yazıldı. Cevap İçin Alta Doğru İlerleyin.
İşte Cevaplar
Cevap : Sosyal bilgiler kavramı (genelde tekil kullanılır) öğrencileri çevre, topluma ve insanlığa karşı sorumlu birer vatandaş olarak yetiştirme girişimleri anlamına gelir. Esas amacı vatandaşlık konularıyla doğrudan ilgili bilgi, beceri ve tutumları kazandırmaktır.
Sosyal Bilgiler; tarih, coğrafya, yurttaşlık bilgisi gibi günümüzde ilköğretim okullarında yer alan ancak Sosyal Bilimler denilen sosyoloji, ekonomi, siyaset, psikoloji, antropoloji, hukuk, eğitim v.b disiplinlerden seçilerek ilköğretim yaşındaki öğrencilerin düzeyine uygun, daha somut ve daha yakın özelliklere sahip duruma getirilen konular içermektedir.
1 Öğrencilerin, geçmişteki olayları, kişileri ve bunların günümüzü etkileyen olaylardaki rollerini anlamalarını sağlamalıdır.
2 Öğrencilerin, diğer insanlara önem vermesini ve farklı yaşam biçimi ve kültürden gelen insanlara saygı göstermesini teşvik etmelidir.
3 Ekonomi, devlet ve kültür gibi alanlardaki insan sistemleri ile ilgili anlayış kazandırmalıdır.
4 Problemleri bağımsız ve işbirliğine dayalı bir yöntemle çözme becerisi ve başkaları tarafından önerilen çözümlere eleştirisel ve yaratıcı bir şekilde karşılık vermeyi öğretmelidir.
5 Yaratıcı ifade ve problem çözme yoluyla insanların bugünler için sarfettikleri çabaları takdir etmeyi sağlamalıdır.
6 İnsanların nerede ve nasıl yaşadıklarını ve fiziki ve kültürel çevreleriyle nasıl iletişim kurduklarını anlamalarını sağlamalıdır.
7 İnsanların etkileşimlerinde karar verme işleminin takdir edilmesini ve karar verici kişiler olabilmek için gerekli beceri ve değerleri edinmelerini sağlamalıdır.
8 Gelecek bilinci ve geleceği şekillendirmede üzerlerine düşecek görevin farkına varmalarını sağlamalıdır.
9 Bütün insanların potansiyellerine karşı duyarlı ve onların iyi yaşamalarına yardımcı olma isteği duymalarını sağlamalıdır.
10 Öğrencilerin kendi kültürel mirasına saygı ve buna kişisel potansiyelleriyle katılımlarını aşılamalıdır.
Sosyal Bilgiler, eğitim alanının oluşturduğu bir kavramdır. Bu disiplinler arası alan Sosyal Bilimler alanındaki kavramsal ve bilimsel gerçeklerin eğitim süreci içinde ele alınarak bireyin toplum içinde gelişmesini, yetiştirilmesini amaçlamaktadır.
Sosyal Bilgiler, toplumsal gerçekle kanıtlamaya dayalı bağ kurma süreci ve bunun sonunda elde edilen derin bilgiler olarak tanımlandığı için, toplumsal gerçek denildiğinde, toplumsal hayatı düzenleyen her türlü etkinlik akla gelebilir. İnsanın hayatında kullandığı ve zorunlu olan, onun daha kolay, rahat, mutlu yaşamasını kendi gizli yetenekleri doğrultusunda geliştirip, gerçekleşmesini sağlayan tüm toplumsal olgular ve ilişkiler bu kavramın içine girebilir. Bir bakıma tüm Sosyal Bilimler felsefe ve diğer etkinliklerin kesiştiği bir alan olarak düşünülebilir.
Yukarıda da görüldüğü gibi Sosyal Bilgiler çeşitli alanlardan özet olarak seçilmiş, öğrencilerin seviyelerine göre sadeleştirilmiş konuları kapsamakta ve öğrencileri etkin ve üretken bireyler olarak hayata hazırlamaya çalışmaktadır. Sosyal Bilgiler, disiplinler arası ve çok disiplinli bir alandır. Bu nedenle Sosyal Bilgilerin iki temel ayırıcı özelliği vardır. Bunlar: vatandaş yeterliklerini kazandırmak için olması; bütüncül, disiplinler arası bir alan olmasıdır.
Eğitim kurumlarının en önemli işlevlerinden biri de, öğrenciyi iyi bir vatandaş/birey olarak yetiştirmektir. Eğitim kurumları bu işlevi, öğrencinin toplumsallaşmasını, içinde yaşadığı toplumun kültürünü, tarihini, yaşadığı sosyal ve fiziksel çevreyi, ait olduğu toplumdaki kurum ve kuruluşları tanımasını sağlayarak toplumdaki rollerinin ve statülerinin gerektirdiği davranışları, toplumun kendisine sağladığı imkânları ve bunlardan yararlanma yollarını kazandırarak yerine getirir. İşte, ülkemizde ilköğretim okullarındaki Sosyal Bilgiler dersi yukarıdaki işlevleri sağlamaya yönelik olarak okullarımızda okutulmaktadır.
İlköğretim okullarındaki Sosyal Bilgilerin genel amacı, öğrencilere vatandaşlık görevlerini ve sorumluluklarını öğretmek, toplumda insanların birbirleri ile olan ilişkileri ve tasarruf etme fikrini ve yeteneklerini geliştirmek; demokratik ve çağdaş bir toplum için etkin vatandaşlar/bireyler yetiştirmektir. Sosyal Bilgiler öğretimi ile bireyin demokratik tutum ve değerlere sahip, evrensel bilgi ve becerilere/davranış modellerine sahip, yurttaşlık bilinciyle hareket eden, yasalara saygılı, problem çözme ve karar alma becerileriyle donanmış, üretken ve katılımcı olması hedeflenmektedir.
Ülkemizde şimdiye kadar uygulana gelen Sosyal Bilgiler öğretim programları, ilerlemecilik akımının etkisi ile hazırlanmıştır. Nitekim Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 1998 tarihli ilköğretim Sosyal Bilgiler öğretim programı, eğitim öğretim yolu ile:
a) Türkiye Cumhuriyeti'nin tarihsel, kültürel, siyasal…; dünü, bugünü ve yarını ile ilgili değerlere karşı olumlu tutum geliştirmiş ve bu bağlamda dil, tarih, kültür ve yurt bilincine sahip,
b) Demokrasi ve insan hakları konularında duyarlı/bilinçli,
c) Yurttaşlık görev, sorumluluk ve haklarını bilen,
d) Bilgi, beceri ve iyi ahlak sahibi,
e) Doğru ve mantıklı kararlar alabilen ve sosyal sorunlara çözüm getirebilen vatandaşlar yetiştirmeyi öngörmektedir.
Burada sözü edilen, karar verme ve problem çözme becerilerinin geliştirilmesi ilerlemecilik akımına uygun bir programda bulunması gereken temel araçlar arasındadır.
Türkiye'de Sosyal Bilgiler öğretim programları, felsefi temeller bakımından AB'deki programlardan pek farklı olmamakla birlikte iki ülkedeki öğretim yaşantıları arasında büyük farklar olagelmiştir. Bunun nedenlerinden biri, Türkiye'deki programlarda içeriğin Sosyal Bilgiler öğretimi içeriği ile hiçbir şekilde bağdaşmayacak bir biçimde gereksiz bir bilgi yığınını öğrencilere aktarmayı dayatmasıdır. Öte yandan sınıfların kalabalık oluşu gerekli araç ve gereçlerin bulunmayışı gibi nedenlerde Türkiye'deki Sosyal Bilgiler öğretimini olumsuz yönde etkileyen faktörler arasındadır.
Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı'nın 02.04.1998 tarihli ve 62 sayılı kararı ile kabul edilen Sosyal Bilgiler dersinin genel amaçları şunlardır:
Genel Amaçlar:
Öğrenciler bu derste:
a)Vatandaşlık görevleri ve sorumlulukları yönünden:
1) Ailesine, milletine, vatanına, Atatürk inkılâp ve ilkelerine bağlı, çalışkan, araştırıcı, özverili, erdemli, girişimci, iyi insan ve iyi vatandaş olarak yetişirler.
2) Türk milletinin dünya tarihindeki önemini, milletler ailesi içindeki onurlu geçmişini ve yerini, insanlığa yaptığı hizmetleri kavrayarak büyük bir milletin evlatları olduklarını anlar, milletin geleceğine olan güvenlerini artırır ve Türk milletinin ülküsünü gerçekleştirmek için her fedakârlığı göze alabilecek bir karakter kazanırlar.
3) Türkiye Cumhuriyeti'nin insan haklarına dayanan ulusal, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olduğunu bilir, cumhuriyet rejiminin özelliklerini ve önemini kavrarlar.
4) Topluluk halinde yaşamanın bir zaruret olduğunu, millet kavramını ve Türk Milletinin karakterini kavrar; Türk Milletine, Türk bayrağına, Türk askerine ve ordusuna sevgi, saygı ve güven duygularını kuvvetlendirirler.
5) Türk milletinin zekâ ve kabiliyetini, çalışkanlığını, ilim ve sanatseverliğini, estetik zevkini, insanlık duygusunun yüceliğini benimseyerek bu üstün özellikleri davranış haline getirirler.
6) Millet ve yurt işlerini her şeyin üstünde tutarak milleti ve yurdu için canla başla hizmet etmeyi alışkanlık ve ilke haline getirirler.
7) Tarihte milletimize ve insanlığa hizmet etmiş olan Türk büyüklerini tanır; tarihi olaylara yön veren kişilerin yerinde ve zamanında gösterdikleri ileri görüşlülük, yüksek kavrayış, cesaret, fedakârlık ve kahramanlıkların tarihin akışını nasıl etkilediğini kavrarlar.
8) Toplumu yönlendiren Mustafa Kemal Atatürk ve diğer Türk büyüklerinin sadece ulusal değil, evrensel yönleri de kavrayarak ve takdir ederek; milletimize de düşen insanlık görevleri bulunduğunu görür, insanlığa sevgi, saygı ve hizmet verme bilincine varırlar.
9) Türk inkılâbının anlamını, farklı yönlerden önemini, Türkiye'nin refah ve mutluluğuna yaptığı katkıyı ve ülkenin geleceğine yapacağı etkiyi kavrar; Türk inkılâbının değerlerine bağlı ve bunları her zaman korumaya hazır, fedakâr birer Türk evladı olarak yetiştirirler.
10) Bugünkü uygarlığı n uzun bir geçmişinin eseri olduğunu kavrar, bu uygarlıkta Türk milletinin hizmetini ve payını anlayarak Atatürk'ün direktifleri uyarınca "milli kültürümüzü çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne çıkarma" yolunda her fedakârlığını göze alabilme bilincini kazanırlar.
11) Bugünü daha iyi değerlendirebilmeleri için geçmiş çağlardaki sosyal, ekonomik ve siyasi olayların neden ve sonuçlarını günümüzle kıyaslama yaparak düşünme, araştırma ve akıl yürütme yeteneğini geliştirirler.
12) Her yerde görev ve sorumluluk alabilecek hale gelir, aile bütünlüğüne bağlılık kazanır, ailenin refah ve mutluluğu için sorumluluk ve görev duygularını geliştirirler.
13) Kanun kavramını benimser, kanunlara ve otoritesine uyma duygusunu ve alışkanlığını kazanırlar.
14) Çevresindeki eski, yeni sanat ve kültür eserlerini, müze ve anıtlar gibi ulusal değerlerimizi tanır; onları korumak gerektiğini öğrenirler.
b) Toplumda insanların birbirleri ile olan ilişkileri yönünden:
1) İnsanların birbirine muhtaç olduklarını anlar; grup faaliyetlerine katılmanın, başkalarına yardım etmenin önemini takdir eder ve bunu uygulayabilir hale gelirler.
2) İnsanların karşılıklı hak ve sorumluluklar taşıdıklarını ve birbirlerinin görüş ve inanışlarını saygı ve hoşgörü ile karşılamaları gerektiğini benimserler.
3) Beraber çalışma, sorumluluk alma, yardımlaşma ve karar verme kurallarını uygulamayı öğrenirler.
4) Bütün çalışmalarını demokratik yaşayış kurallarına göre düzenlenmeyi öğrenirler.
5) Aile, okul ve toplum hayatının dayandığı temel ilkeleri ve topluluk halinde yaşamanın zorunluluğunu kavrarlar.
6) Trafik kurallarına uymayı alışkanlık haline getirirler.
c) Çevreyi, yurdu ve dünyayı tanıma yetenekleri yönünden:
1) Yurdumuzun, dünya üzerindeki yerinin önemini kavrar, ülkemizin kalkınmasında severek sorumluluk alma duygularını geliştirirler.
2) Türkiye'nin yakın ve uzak komşu ülkeler ve diğer dünya ülkeleriyle olan ilişkileri hakkında genel bilgi kazanırlar.
3) Türklerin yaşadığı diğer ülke ve bölgelerin coğrafi özelliklerini öğrenirler, Türklerin geniş bir alanda yaşayan büyük bir millet olduğunu kavrarlar.
4) İnsanların birbirleriyle ve çevreleriyle karşılıklı etkilerini, insan topluluklarının yaşama şekillerini ve geçinme yollarını inceler, yurdu ekonomik kalkınmasında (rol alacak) bilgili ve etkili birer vatandaş olarak yetişirler.
5) Plan, kroki, harita ve grafik bilgileri kazanarak onlardan yararlanabilir hale gelirler.
6) Çevreyi korumanın günümüz ve gelecek yıllar için önemini kavrarlar.
7) Yaşanabilir bir çevrenin temel insan hakkı olduğunu kavrarlar.
ç) Ekonomik yaşama fikrini ve yeteneklerini geliştirmek yönünden:
1) Yakın çevrenin ekonomik değerleri ile ulusal kaynaklarımızı tanır ve bunları korumanın bir ödev olduğunu kavrarlar.
2) Kendi eşyasını, okulunu, okul eşya ve araçlarını dikkatli kullanma ve koruma alışkanlığını kazanırlar.
3) Tutumlu olma ve planlı çalışma alışkanlığını elde ederler.
4) Üretim, tüketim ve dağıtımla ilgili temel bilgileri öğrenirler.
5) İnsan topluluklarının yaşama şekillerini ve geçinme yollarını inceler ve bunlar arasındaki ekonomik ilişkileri öğrenirler.
6) Turizmin anlamını, özellikle yurdumuz için önemini kavrarlar.
7) Nüfus artış hızının eğitime ve ekonomiye olan etkisini kavrarlar.
Sosyal Bilgiler Programlarında yapılan son değişiklikler sonucunda genel amaçlar şu şekilde sıralanmıştır:
1- Özgür bir birey olarak fiziksel, duygusal özelliklerinin; ilgi, istek ve yeteneklerinin farkına varır.
2-Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak, vatanını ve milletini seven, haklarını bilen
ve kullanan, sorumluluklarını yerine getiren, ulusal bilince sahip bir vatandaş olarak
yetişir.
3-Atatürk İlke ve İnkılâplarının, Türkiye Cumhuriyetinin sosyal, kültürel ve
ekonomik kalkınmasındaki yerini kavrar; lâik, demokratik, ulusal ve çağdaş değerleri
yaşatmaya istekli olur.
4- Hukuk kurallarının herkes için bağlayıcı olduğunu, tüm kişi ve kuruluşların yasalar önünde eşit olduğunu gerekçeleriyle bilir.
5- Türk kültürünü ve tarihini oluşturan temel öğe ve süreçleri kavrayarak, millî bilincin oluşmasını sağlayan kültürel mirasın korunması ve geliştirilmesi gerektiğini kabul eder.
6- Yaşadığı çevrenin ve dünyanın coğrafî özelliklerini tanıyarak, insanlar ile doğal çevre arasındaki etkileşimi açıklar.
7- Bilgiyi uygun ve çeşitli biçimlerde (harita, grafik, tablo, küre, diyagram, zaman şeridi vb.) kullanır, düzenler ve geliştirir.
8- Ekonominin temel kavramlarını anlayarak, kalkınmada ve uluslararası ekonomik ilişkilerde ulusal ekonominin yerini kavrar.
9- Meslekleri tanır, çalışmanın toplumsal yaşamdaki önemine ve her mesleğin gerekli olduğuna inanır.
10- Farklı dönem ve mekânlara ait tarihsel kanıtları sorgulayarak insanlar, nesneler, olaylar ve olgular arasındaki benzerlik ve farklılıkları belirler, değişim ve sürekliliği algılar.
11- Bilim ve teknolojinin gelişim sürecini ve toplumsal yaşam üzerindeki etkilerini kavrayarak bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanır.
12- Bilimsel düşünmeyi temel alarak bilgiye ulaşma, bilgiyi kullanma ve üretmede bilimsel ahlâkı gözetir.
13- Birey, toplum ve devlet arasındaki ilişkileri açıklarken, Sosyal Bilimlerin temel kavramlarından yararlanır.
14- Katılımın önemine inanır, kişisel ve toplumsal sorunların çözümü için kendine özgü görüşler ileri sürer.
15- İnsan hakları, ulusal egemenlik, demokrasi, lâiklik, cumhuriyet kavramlarının tarihsel süreçleri ve günümüz Türkiyesi üzerindeki etkilerini kavrayarak yaşamını demokratik kurallara göre düzenler.
16-Farklı dönem ve mekânlardaki toplumlararası siyasal, sosyal, kültürel ve ekonomik etkileşimi analiz eder.
17- İnsanlığın bir parçası olduğu bilincini taşıyarak, ülkesini ve dünyayı ilgilendiren konulara duyarlılık gösterir.
Öğretmenler, Sosyal Bilgiler dersinin etkin yurttaş/birey yetiştirmeyi hedefleyen evrensel amaçlarını gerçekleştirirken, ulusal amaçları ihmal etmemelidir. Bugün dünya, her alanda olduğu gibi, kültürde de hızlı bir küreselleşme olgusu yaşamaktadır. Küreselleşme, gelişen iletişim ve bilgi teknolojisinin de etkisiyle, her ülkede, toplumsal kavram ve değerleri hızla değiştirmekte veya yeni bir kalıba dökmektedir. Bu süreçte, karşı karşıya kalınabilecek en önemli tehlike, güçlü (kendisini empoze edebilen) kültürün, zayıf (etkilenmeye açık) kültürü yok etmeye başlamasıdır. Bu noktada Sosyal Bilgiler eğitimine önemli bir görev düşmektedir. Çünkü bu alan, milli kültürlerin yaşatılması ve geliştirilmesi kapsamında, çok önemli bir işleve sahip olabilecek niteliktedir.
Yine Sosyal Bilgiler öğretiminin amaçları, köklü geleneğimiz ve eğitim sistemimizin dayandığı yasal temeller ve ilkeler doğrultusunda belirlenmiştir. Milli Eğitim Kanunu, ilköğretim basamağındaki Sosyal Bilgiler dersinin amaçlarıyla, değişen toplumda insanın gelişimi ve yurttaşlık eğitimi gibi temel hususların açılarak ele alındığı ve vurgulandığı görülmektedir.
Bu temel hususları şöyle sıralayabiliriz:
-Kişilik gelişimi,
-İnsanların birbiriyle ilişkileri,
-Ekonomik verimlilik,
-Yurttaşlık görevleri ve sorumlulukları,
-Değişim ve modern yaşama uyum sağlama,
-Dünyayı, yurdu ve çevreyi tanımak için bilgi birikiminden yararlanma.
Yukarıda yer alan hususlar incelendiğinde, Sosyal Bilgiler dersinin öğrenciyi toplumsal yaşama hazırlamayı amaçladığı ve Soysal Bilgiler alanındaki hemen hemen tüm disiplinler ile ilişkili olduğu kolayca görülmektedir.
Eğitim fakülteleri Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Programlarında yer alan Sosyal Bilgiler derslerinin amacı, öğretmen adaylarının:
1-Etkin vatandaş yetiştirme yolunda milli bilgilere, kültür ve ideallere sahip,
2-Milli bütünlüğe ve bağımsızlığa, demokratik ve her alanda gelişmiş bir toplum geliştirme bilincine erişmiş,
3-Türkiye Cumhuriyetinin ve Anayasasının temel ilkelerini, reform ve ideallerini benimsemiş,
4-Türk toplumunun ahlakî ve kültür değerlerini geliştirme ve yaşatmaya inanmış,
5-Zaman ve mekân içinde insanların grup kimliği, ekonomik, sosyal ve yönetim ilişkilerini geliştirdiklerini anlamış,
6-Bilimsel düşünme, karar verme ve problem çözme tekniklerini kullanabilen,
7-Çağdaş demokrasi ve insan haklarının öngördüğü vatandaşlık ideal ve deneyimlerini kazanmış,
8-İlköğretim Sosyal Bilgiler programının konularını, amaçlarını ve çağdaş öğretim yöntemlerini bilip kullanabilen,
9-Eğitim teknolojisi ve materyallerinden faydalanmayı önemseyen,
10-Sosyal Bilgiler öğretimi yönünden gerekli teknik, etkinlik ve stratejileri bilip uygulamaya koyabilen,
11-Güncel sosyal konular ve problemlerle başa çıkabilen,
12-Sınıf içi ve sınıf dışı etkinliklerde başarılı,
13-Öğrencilerin sosyal yönden gelişme ve büyümelerindeki bireysel farklılıkları göz önünde tutabilen,
14-Sınıf yönetimi ve disiplin sağlamada becerikli,
15-Hukuk ve toplum kurallarına saygılı,
16-İnsanların ve milletlerin birbirine bağlı ve birlikte yaşama zorunda olduklarını kavramış,
17-Bilim, teknoloji ve endüstrinin toplum gelişimi üzerinde etkilerini bilen,
18-Çevreyi, milli kültür eserlerini ve doğayı koruyup geliştirmeye gönüllü,
19-Komşu ve başka ülkelerin tarih, coğrafya ve kültürlerinin ülkemizle ilişkilerini bilen,
20-Genel hatlarıyla dünya tarihi ve uygarlıkları ile bunların bugünkü yaşayışımıza etkilerini anlayan,
21-Sosyal Bilimler metodolojisini anlama ve kullanmaya yatkın,
22-Programda öngörülen öğretmenlik yeterlik yetkilerine sahip ve
23-Okul uygulamaları ve öğretim stratejisinde güven geliştirmiş birer meslek üyesi ve eğitimci olarak yetişmelerini sağlamaktır.
Çağdaş öğretim ünitelerinin kapsamına uygun olarak ilköğretim Sosyal Bilgiler öğretim yöntemleri dersinin genel amaçları şunlardır:
1- İlköğretim çağındaki öğrencileri etkin birer vatandaş olabilmeleri amacıyla eğitmenin önemini kavratma,
2- Sosyal Bilgiler eğitimi yönünden ilköğretim çağındaki çocuk ve gençlerin büyüme ve gelişimine dayalı, vatandaşlık eğitimine temel olan ilköğretim programının (1-8 sınıflar) yapısını, amaçlarını ve ilköğretim ilkelerini tanıtıp benimsetme,
3-Etkin öğretim uygulamaları yoluyla ilköğretim öğrencilerinin öğrenme ve hatırlanmasına en iyi şekilde nasıl yardımcı olunabileceğini öğretme,
4- Sosyal Bilgiler ve Sosyal Bilimlerin öğretiminde kullanılan metot, etkinlik ve stratejilerin neler olduklarını bilme,
5- Sosyal Bilgiler ve Sosyal Bilimler öğretiminde kullanılan metot, etkinlik ve stratejilerini nasıl uygulayacaklarını gösterme,
6- Sosyal Bilgiler ve Sosyal Bilimler derslerinde kullanılan öğrenim-öğretim araç ve gereçlerinin neler olduklarını, nasıl yapılıp kullanıldıklarını öğrenme,
7- Özellikle ilköğretim çağındaki öğrencilerin büyüme ve gelişmeleri yönünden, duyuşsal, bilişsel ve psikomotor (devinişsel) olmak üzere üç davranış sınıflandırması ile ilişkilerini ve öğrenci gelişim düzeylerine göre hedeflerin mahiyetini ve neler olduklarını anlama ve kullanma,
8- Sosyal Bilgiler eğitimi ile ilgili derslere ait hedef ve hedef davranışları yazabilme,
9- Öğretmen ve öğrencilerin öğretim-öğrenme etkinliklerine ve öğrenme konularına ilişkin olarak nitelikli sorular sorma becerisini geliştirme,
10- Sosyal Bilgilere ait kavram ve genellemeler ve bunlara dayalı öğretim program ve planları yapıp uygulama,
11- Çağdaş bir öğretim yöntemi yaklaşımı olarak problem çözme (bilimsel davranış) yöntemini anlama ve uygulayabilme,
12- Öğrenme ve öğretmede üç taksonomik alan davranışlarını değerlendirme becerisini kazanma,
13- Sosyal Bilgiler program ve amaçlarına uygun yıllık, ünite ve günlük ders planları yapıp uygulayabilmedir.
Eğitim, çocukların geleceğini doğrudan etkileyen bir olgu olduğundan dolayı pek çok alanlar eğitimle ilgilenmektedir. Bunlar; siyaset, ekonomi, din, hukuk, aile vb faktörlerdir.
Aile, çocuğun ilk sosyalleşme yeridir, dolayısıyla eğitim ortamının en belirgin ve başlangıç örneğidir. Aile, çocuğun bedensel, fiziksel, zihinsel, duygusal ve dil gelişiminde olduğu kadar okul başarısında da yeri ve rolü büyüktür; dolayısıyla ailenin sosyo-ekonomik yapısı çocuğun eğitim ve öğretiminde önemli ölçüde yer tutmaktadır.
Aile, çocuğa özellikle ailenin dolayısıyla içinde yaşadığı toplumun değerleri, tutumları ve ait olduğu kültürün özelliklerini öğretir.
Aile, çocuklar üzerinde değer yargıları üreterek onları denetler ve toplumun aileye biçtiği misyon toplumsal değerlerin içselleştirilmesinde aktif rol oynamasıdır. Böylelikle aileler, Sosyal Bilgiler öğretiminde, özellikle Sosyal Bilgiler dersinin bir parçasını oluşturan vatandaşlık dersinin verilmesinde etkilidir.
Bilim ve teknolojideki değişmeler insan yaşamını ve insanın yetiştirilmesi süreci olan eğitimi etkilemektedir. Bu değişmeler sosyo-ekonomik faktörleri de yakından ilgilendirmektedir. Bu bağlamda Sosyal Bilgiler dersi, günlük yaşamı olduğu kadar "sosyo-ekonomik" faktörleri de kapsayan ve konularını çevreden ve toplumdan alan bir derstir.
Toplumun bir öğesini oluşturan ailenin ve dolayısıyla toplumun sosyo-ekonomik yapısının, Sosyal Bilgiler öğretiminde rolü büyüktür. Öğrencilerde nitelikli bilgi ve becerilerin olmasını amaçladığından dolayı, çocukların derslerine dolayısıyla da Sosyal Bilgiler dersine olan tutumlarını etkilemektedir. Bu nedenle aileler, çocuklarının iyi bir eğitim öğretim görmeleri ve iyi bir vatandaş olarak yetişmeleri için sosyo-ekonomik imkânları ölçüsünde şunları yapabilirler:
1- Aileler, Sosyal Bilgiler dersinde kullanılmak üzere Sosyal Bilgiler içerikli kitap, dergi, gazete, ansiklopedi, CD, VCD gibi ders araç ve gereçlerini çocukları için sağlayabilirler.
2- Aileler, sosyo-ekonomik imkânları ölçüsünde çocuklarına bilgisayar ve internet sağlayabilirler.
3- Kendi bilgi ve deneyimlerini, çocuklarına aktararak onların sosyal bilgi ve becerilerine etki ederler.
4- Sosyal Bilgiler dersi öğretmeni ile görüşerek çocuklarının öğretimindeki eksikliklerinin giderilmesinde etkili olurlar.
5- Aileler, sosyo-ekonomik imkânları ölçüsünde çocuğa ait çalışma ortamı hazırlayabilirler.
6- Öğrencileri sinema, gezi, konferans, seminer, panel, sempozyum gibi çeşitli etkinliklere götürerek onların sosyal yönden gelişmelerine etkili olabilirler.
7- Çocuklarının okul içinde ve dışında gerçekleştireceği sosyal aktiviteleri (bilgi yarışmasına katılma, eğitsel amaçlı tiyatro, skeç, piyes gibi etkinliklerde rol alma) destekleyerek ve teşvik ederek öğrenmelerine katkıda bulunurlar.
8- Öğretmeni tarafından verilen ev ödevi, performans ödevi, proje gibi ürün dosyalarının yapılmasında katkıda bulunabilirler.
Sonuç itibariyle şunları söylemek gerekirse; Sosyal Bilimler, insan tarafından üretilen ve gerçekle kanıtlamaya dayalı bağ kurma süreci ve bu sürecin sonunda elde edilen derin bilgiler olarak tanımlanabilir. Sosyal Bilgiler ise, Sosyal Bilimlere ait disiplinlerden seçilen çok yönlü ve çok amaçlı bir eğitim programıdır. Hızla değişen ve gelişen dünyamızda, sosyal ve insanî sorunlara çözüm bulmada Sosyal Bilgiler dersinin önemi çok daha iyi anlaşılmış; öğrencinin iyi bir yurttaş olması, görev ve sorumluluklarını bilmesi ve yerine getirmesinde Sosyal Bilgilerin önemi giderek artmaktadır.
* Bilim Uzmanı, Araştırmacı-Yazar
BİBLİYOGRAFYA
- BAŞARAN, İbrahim Ethem(1999), Eğitime Giriş, Umut Yay., Ankara.
- BİLEN,Mürüvvet (1999), Plandan Uygulamaya Öğretim, Anı Yay., Ankara.
- BİNBAŞIOĞLU,Cavit (1987), Eğitim Psikolojisi, Binbaşıoğlu Yay., Ankara.
- BÜYÜKKARAGÖZ, Savaş- ÇİVİ, Cuma (1999), Genel Öğretim Metotları, Beta Yay., 10. Basım, İstanbul.
- DEMİREL, Özcan (1999) Öğretme Sanatı, Pegem A Yay., Ankara.
-DEMİRTAŞ, Abdullah-BART, James (1997), İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretimi, YÖK ve Dünya Bankası Yay., Ankara.
-DİLEK, Dursun (2002), Tarih Derslerinde Öğrenme ve Düşünce Gelişimi, Pegem A Yay., Ankara.
- DOĞAN, Tahsin (2003), Öğretmenlere ve Eğitim Yöneticilerine Rehber, Seçkin Yay., Ankara.
- DÖNMEZ, Cengiz (2003), "Sosyal Bilimler ve Sosyal Bilgiler", Sosyal Bilgiler Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu, Gündüz Yay., Ankara.
- ERDEN, Münire (1997), Sosyal Bilgiler Öğretimi, Alkım Yay., İstanbul.
- ERTÜRK, Selahattin (1997), Eğitimde Program Geliştirme, Başarı Yay., Ankara.
- GÖKKAYA, Kürşat (2003), "Sosyal Bilgilere Giriş", Sosyal Bilgiler Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu, (ed. C. Şahin), Gündüz Yay., Ankara.
-GÜNGÖRDÜ, Ersin (2002), İlköğretimde Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi, Nobel Yay., Ankara.
-HIZAL, Alişan (1992), "İlköğretim Uygulamalarında Eğitim Teknolojisinden Yararlanma Olanakları", Türkiye'de İlköğretim Sempozyumu Bildirileri, Hacettepe Üniversitesi Yay., Ankara.
-KISAKÜREK, Mehmet Ali- PAYKOÇ, Fersun (1987), Sosyal Bilgiler Öğretimi, Anadolu Üniv. Açıköğretim Fak. Yay., Eskişehir.
- KOMİSYON (1997), İlköğretimde Sosyal Bilgiler Öğretimi, YÖK Yay., Ankara.
-KOMİSYON (2005), İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi ve Öğretim Kılavuzu (4-5. Sınıflar), MEB. Yay., Ankara.
-KOMİSYON (2006), İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6. Sınıf Öğretim Programı ve Kılavuzu, MEB. Yay., Ankara.
-ÖZTÜRK, Cemil-OTLUOĞLU, Rahmi (2002), Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebi Ürünler ve Yazılı Materyaller, Pegem A Yay., Ankara.
-ÖZTÜRK, Cemil–;DİLEK, Dursun (2003), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi, Pegem A Yay., Ankara.
-SÖNMEZ, Veysel (1999), Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Öğretmen Kılavuzu, MEB. Yay., Ankara.
- TURAN, İlhan (2008), "Sosyal Bilgiler Öğretiminde Ailenin Rolü", 3. Sosyal Bilimler Kongresi (18-20 Haziran 2007), MEB Yay., Ankara.
Diğer Cevaplara Gözat
Sosyal Bilgilerin Tanımı
Sosyal Bilgiler; tarih, coğrafya, yurttaşlık bilgisi gibi günümüzde ilköğretim okullarında yer alan ancak Sosyal Bilimler denilen sosyoloji, ekonomi, siyaset, psikoloji, antropoloji, hukuk, eğitim v.b disiplinlerden seçilerek ilköğretim yaşındaki öğrencilerin düzeyine uygun, daha somut ve daha yakın özelliklere sahip duruma getirilen konular içermektedir.
Sosyal Bilgiler Öğretiminin Amaçları
1 Öğrencilerin, geçmişteki olayları, kişileri ve bunların günümüzü etkileyen olaylardaki rollerini anlamalarını sağlamalıdır.
2 Öğrencilerin, diğer insanlara önem vermesini ve farklı yaşam biçimi ve kültürden gelen insanlara saygı göstermesini teşvik etmelidir.
3 Ekonomi, devlet ve kültür gibi alanlardaki insan sistemleri ile ilgili anlayış kazandırmalıdır.
4 Problemleri bağımsız ve işbirliğine dayalı bir yöntemle çözme becerisi ve başkaları tarafından önerilen çözümlere eleştirisel ve yaratıcı bir şekilde karşılık vermeyi öğretmelidir.
5 Yaratıcı ifade ve problem çözme yoluyla insanların bugünler için sarfettikleri çabaları takdir etmeyi sağlamalıdır.
6 İnsanların nerede ve nasıl yaşadıklarını ve fiziki ve kültürel çevreleriyle nasıl iletişim kurduklarını anlamalarını sağlamalıdır.
7 İnsanların etkileşimlerinde karar verme işleminin takdir edilmesini ve karar verici kişiler olabilmek için gerekli beceri ve değerleri edinmelerini sağlamalıdır.
8 Gelecek bilinci ve geleceği şekillendirmede üzerlerine düşecek görevin farkına varmalarını sağlamalıdır.
9 Bütün insanların potansiyellerine karşı duyarlı ve onların iyi yaşamalarına yardımcı olma isteği duymalarını sağlamalıdır.
10 Öğrencilerin kendi kültürel mirasına saygı ve buna kişisel potansiyelleriyle katılımlarını aşılamalıdır.
Sosyal Bilgiler Dersinin Kapsamı
Sosyal Bilgiler, eğitim alanının oluşturduğu bir kavramdır. Bu disiplinler arası alan Sosyal Bilimler alanındaki kavramsal ve bilimsel gerçeklerin eğitim süreci içinde ele alınarak bireyin toplum içinde gelişmesini, yetiştirilmesini amaçlamaktadır.
Sosyal Bilgiler, toplumsal gerçekle kanıtlamaya dayalı bağ kurma süreci ve bunun sonunda elde edilen derin bilgiler olarak tanımlandığı için, toplumsal gerçek denildiğinde, toplumsal hayatı düzenleyen her türlü etkinlik akla gelebilir. İnsanın hayatında kullandığı ve zorunlu olan, onun daha kolay, rahat, mutlu yaşamasını kendi gizli yetenekleri doğrultusunda geliştirip, gerçekleşmesini sağlayan tüm toplumsal olgular ve ilişkiler bu kavramın içine girebilir. Bir bakıma tüm Sosyal Bilimler felsefe ve diğer etkinliklerin kesiştiği bir alan olarak düşünülebilir.
Yukarıda da görüldüğü gibi Sosyal Bilgiler çeşitli alanlardan özet olarak seçilmiş, öğrencilerin seviyelerine göre sadeleştirilmiş konuları kapsamakta ve öğrencileri etkin ve üretken bireyler olarak hayata hazırlamaya çalışmaktadır. Sosyal Bilgiler, disiplinler arası ve çok disiplinli bir alandır. Bu nedenle Sosyal Bilgilerin iki temel ayırıcı özelliği vardır. Bunlar: vatandaş yeterliklerini kazandırmak için olması; bütüncül, disiplinler arası bir alan olmasıdır.
Sosyal Bilgiler Öğretiminin Amaçları
Eğitim kurumlarının en önemli işlevlerinden biri de, öğrenciyi iyi bir vatandaş/birey olarak yetiştirmektir. Eğitim kurumları bu işlevi, öğrencinin toplumsallaşmasını, içinde yaşadığı toplumun kültürünü, tarihini, yaşadığı sosyal ve fiziksel çevreyi, ait olduğu toplumdaki kurum ve kuruluşları tanımasını sağlayarak toplumdaki rollerinin ve statülerinin gerektirdiği davranışları, toplumun kendisine sağladığı imkânları ve bunlardan yararlanma yollarını kazandırarak yerine getirir. İşte, ülkemizde ilköğretim okullarındaki Sosyal Bilgiler dersi yukarıdaki işlevleri sağlamaya yönelik olarak okullarımızda okutulmaktadır.
İlköğretim okullarındaki Sosyal Bilgilerin genel amacı, öğrencilere vatandaşlık görevlerini ve sorumluluklarını öğretmek, toplumda insanların birbirleri ile olan ilişkileri ve tasarruf etme fikrini ve yeteneklerini geliştirmek; demokratik ve çağdaş bir toplum için etkin vatandaşlar/bireyler yetiştirmektir. Sosyal Bilgiler öğretimi ile bireyin demokratik tutum ve değerlere sahip, evrensel bilgi ve becerilere/davranış modellerine sahip, yurttaşlık bilinciyle hareket eden, yasalara saygılı, problem çözme ve karar alma becerileriyle donanmış, üretken ve katılımcı olması hedeflenmektedir.
Ülkemizde şimdiye kadar uygulana gelen Sosyal Bilgiler öğretim programları, ilerlemecilik akımının etkisi ile hazırlanmıştır. Nitekim Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 1998 tarihli ilköğretim Sosyal Bilgiler öğretim programı, eğitim öğretim yolu ile:
a) Türkiye Cumhuriyeti'nin tarihsel, kültürel, siyasal…; dünü, bugünü ve yarını ile ilgili değerlere karşı olumlu tutum geliştirmiş ve bu bağlamda dil, tarih, kültür ve yurt bilincine sahip,
b) Demokrasi ve insan hakları konularında duyarlı/bilinçli,
c) Yurttaşlık görev, sorumluluk ve haklarını bilen,
d) Bilgi, beceri ve iyi ahlak sahibi,
e) Doğru ve mantıklı kararlar alabilen ve sosyal sorunlara çözüm getirebilen vatandaşlar yetiştirmeyi öngörmektedir.
Burada sözü edilen, karar verme ve problem çözme becerilerinin geliştirilmesi ilerlemecilik akımına uygun bir programda bulunması gereken temel araçlar arasındadır.
Türkiye'de Sosyal Bilgiler öğretim programları, felsefi temeller bakımından AB'deki programlardan pek farklı olmamakla birlikte iki ülkedeki öğretim yaşantıları arasında büyük farklar olagelmiştir. Bunun nedenlerinden biri, Türkiye'deki programlarda içeriğin Sosyal Bilgiler öğretimi içeriği ile hiçbir şekilde bağdaşmayacak bir biçimde gereksiz bir bilgi yığınını öğrencilere aktarmayı dayatmasıdır. Öte yandan sınıfların kalabalık oluşu gerekli araç ve gereçlerin bulunmayışı gibi nedenlerde Türkiye'deki Sosyal Bilgiler öğretimini olumsuz yönde etkileyen faktörler arasındadır.
Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı'nın 02.04.1998 tarihli ve 62 sayılı kararı ile kabul edilen Sosyal Bilgiler dersinin genel amaçları şunlardır:
Genel Amaçlar:
Öğrenciler bu derste:
a)Vatandaşlık görevleri ve sorumlulukları yönünden:
1) Ailesine, milletine, vatanına, Atatürk inkılâp ve ilkelerine bağlı, çalışkan, araştırıcı, özverili, erdemli, girişimci, iyi insan ve iyi vatandaş olarak yetişirler.
2) Türk milletinin dünya tarihindeki önemini, milletler ailesi içindeki onurlu geçmişini ve yerini, insanlığa yaptığı hizmetleri kavrayarak büyük bir milletin evlatları olduklarını anlar, milletin geleceğine olan güvenlerini artırır ve Türk milletinin ülküsünü gerçekleştirmek için her fedakârlığı göze alabilecek bir karakter kazanırlar.
3) Türkiye Cumhuriyeti'nin insan haklarına dayanan ulusal, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olduğunu bilir, cumhuriyet rejiminin özelliklerini ve önemini kavrarlar.
4) Topluluk halinde yaşamanın bir zaruret olduğunu, millet kavramını ve Türk Milletinin karakterini kavrar; Türk Milletine, Türk bayrağına, Türk askerine ve ordusuna sevgi, saygı ve güven duygularını kuvvetlendirirler.
5) Türk milletinin zekâ ve kabiliyetini, çalışkanlığını, ilim ve sanatseverliğini, estetik zevkini, insanlık duygusunun yüceliğini benimseyerek bu üstün özellikleri davranış haline getirirler.
6) Millet ve yurt işlerini her şeyin üstünde tutarak milleti ve yurdu için canla başla hizmet etmeyi alışkanlık ve ilke haline getirirler.
7) Tarihte milletimize ve insanlığa hizmet etmiş olan Türk büyüklerini tanır; tarihi olaylara yön veren kişilerin yerinde ve zamanında gösterdikleri ileri görüşlülük, yüksek kavrayış, cesaret, fedakârlık ve kahramanlıkların tarihin akışını nasıl etkilediğini kavrarlar.
8) Toplumu yönlendiren Mustafa Kemal Atatürk ve diğer Türk büyüklerinin sadece ulusal değil, evrensel yönleri de kavrayarak ve takdir ederek; milletimize de düşen insanlık görevleri bulunduğunu görür, insanlığa sevgi, saygı ve hizmet verme bilincine varırlar.
9) Türk inkılâbının anlamını, farklı yönlerden önemini, Türkiye'nin refah ve mutluluğuna yaptığı katkıyı ve ülkenin geleceğine yapacağı etkiyi kavrar; Türk inkılâbının değerlerine bağlı ve bunları her zaman korumaya hazır, fedakâr birer Türk evladı olarak yetiştirirler.
10) Bugünkü uygarlığı n uzun bir geçmişinin eseri olduğunu kavrar, bu uygarlıkta Türk milletinin hizmetini ve payını anlayarak Atatürk'ün direktifleri uyarınca "milli kültürümüzü çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne çıkarma" yolunda her fedakârlığını göze alabilme bilincini kazanırlar.
11) Bugünü daha iyi değerlendirebilmeleri için geçmiş çağlardaki sosyal, ekonomik ve siyasi olayların neden ve sonuçlarını günümüzle kıyaslama yaparak düşünme, araştırma ve akıl yürütme yeteneğini geliştirirler.
12) Her yerde görev ve sorumluluk alabilecek hale gelir, aile bütünlüğüne bağlılık kazanır, ailenin refah ve mutluluğu için sorumluluk ve görev duygularını geliştirirler.
13) Kanun kavramını benimser, kanunlara ve otoritesine uyma duygusunu ve alışkanlığını kazanırlar.
14) Çevresindeki eski, yeni sanat ve kültür eserlerini, müze ve anıtlar gibi ulusal değerlerimizi tanır; onları korumak gerektiğini öğrenirler.
b) Toplumda insanların birbirleri ile olan ilişkileri yönünden:
1) İnsanların birbirine muhtaç olduklarını anlar; grup faaliyetlerine katılmanın, başkalarına yardım etmenin önemini takdir eder ve bunu uygulayabilir hale gelirler.
2) İnsanların karşılıklı hak ve sorumluluklar taşıdıklarını ve birbirlerinin görüş ve inanışlarını saygı ve hoşgörü ile karşılamaları gerektiğini benimserler.
3) Beraber çalışma, sorumluluk alma, yardımlaşma ve karar verme kurallarını uygulamayı öğrenirler.
4) Bütün çalışmalarını demokratik yaşayış kurallarına göre düzenlenmeyi öğrenirler.
5) Aile, okul ve toplum hayatının dayandığı temel ilkeleri ve topluluk halinde yaşamanın zorunluluğunu kavrarlar.
6) Trafik kurallarına uymayı alışkanlık haline getirirler.
c) Çevreyi, yurdu ve dünyayı tanıma yetenekleri yönünden:
1) Yurdumuzun, dünya üzerindeki yerinin önemini kavrar, ülkemizin kalkınmasında severek sorumluluk alma duygularını geliştirirler.
2) Türkiye'nin yakın ve uzak komşu ülkeler ve diğer dünya ülkeleriyle olan ilişkileri hakkında genel bilgi kazanırlar.
3) Türklerin yaşadığı diğer ülke ve bölgelerin coğrafi özelliklerini öğrenirler, Türklerin geniş bir alanda yaşayan büyük bir millet olduğunu kavrarlar.
4) İnsanların birbirleriyle ve çevreleriyle karşılıklı etkilerini, insan topluluklarının yaşama şekillerini ve geçinme yollarını inceler, yurdu ekonomik kalkınmasında (rol alacak) bilgili ve etkili birer vatandaş olarak yetişirler.
5) Plan, kroki, harita ve grafik bilgileri kazanarak onlardan yararlanabilir hale gelirler.
6) Çevreyi korumanın günümüz ve gelecek yıllar için önemini kavrarlar.
7) Yaşanabilir bir çevrenin temel insan hakkı olduğunu kavrarlar.
ç) Ekonomik yaşama fikrini ve yeteneklerini geliştirmek yönünden:
1) Yakın çevrenin ekonomik değerleri ile ulusal kaynaklarımızı tanır ve bunları korumanın bir ödev olduğunu kavrarlar.
2) Kendi eşyasını, okulunu, okul eşya ve araçlarını dikkatli kullanma ve koruma alışkanlığını kazanırlar.
3) Tutumlu olma ve planlı çalışma alışkanlığını elde ederler.
4) Üretim, tüketim ve dağıtımla ilgili temel bilgileri öğrenirler.
5) İnsan topluluklarının yaşama şekillerini ve geçinme yollarını inceler ve bunlar arasındaki ekonomik ilişkileri öğrenirler.
6) Turizmin anlamını, özellikle yurdumuz için önemini kavrarlar.
7) Nüfus artış hızının eğitime ve ekonomiye olan etkisini kavrarlar.
Sosyal Bilgiler Programlarında yapılan son değişiklikler sonucunda genel amaçlar şu şekilde sıralanmıştır:
1- Özgür bir birey olarak fiziksel, duygusal özelliklerinin; ilgi, istek ve yeteneklerinin farkına varır.
2-Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak, vatanını ve milletini seven, haklarını bilen
ve kullanan, sorumluluklarını yerine getiren, ulusal bilince sahip bir vatandaş olarak
yetişir.
3-Atatürk İlke ve İnkılâplarının, Türkiye Cumhuriyetinin sosyal, kültürel ve
ekonomik kalkınmasındaki yerini kavrar; lâik, demokratik, ulusal ve çağdaş değerleri
yaşatmaya istekli olur.
4- Hukuk kurallarının herkes için bağlayıcı olduğunu, tüm kişi ve kuruluşların yasalar önünde eşit olduğunu gerekçeleriyle bilir.
5- Türk kültürünü ve tarihini oluşturan temel öğe ve süreçleri kavrayarak, millî bilincin oluşmasını sağlayan kültürel mirasın korunması ve geliştirilmesi gerektiğini kabul eder.
6- Yaşadığı çevrenin ve dünyanın coğrafî özelliklerini tanıyarak, insanlar ile doğal çevre arasındaki etkileşimi açıklar.
7- Bilgiyi uygun ve çeşitli biçimlerde (harita, grafik, tablo, küre, diyagram, zaman şeridi vb.) kullanır, düzenler ve geliştirir.
8- Ekonominin temel kavramlarını anlayarak, kalkınmada ve uluslararası ekonomik ilişkilerde ulusal ekonominin yerini kavrar.
9- Meslekleri tanır, çalışmanın toplumsal yaşamdaki önemine ve her mesleğin gerekli olduğuna inanır.
10- Farklı dönem ve mekânlara ait tarihsel kanıtları sorgulayarak insanlar, nesneler, olaylar ve olgular arasındaki benzerlik ve farklılıkları belirler, değişim ve sürekliliği algılar.
11- Bilim ve teknolojinin gelişim sürecini ve toplumsal yaşam üzerindeki etkilerini kavrayarak bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanır.
12- Bilimsel düşünmeyi temel alarak bilgiye ulaşma, bilgiyi kullanma ve üretmede bilimsel ahlâkı gözetir.
13- Birey, toplum ve devlet arasındaki ilişkileri açıklarken, Sosyal Bilimlerin temel kavramlarından yararlanır.
14- Katılımın önemine inanır, kişisel ve toplumsal sorunların çözümü için kendine özgü görüşler ileri sürer.
15- İnsan hakları, ulusal egemenlik, demokrasi, lâiklik, cumhuriyet kavramlarının tarihsel süreçleri ve günümüz Türkiyesi üzerindeki etkilerini kavrayarak yaşamını demokratik kurallara göre düzenler.
16-Farklı dönem ve mekânlardaki toplumlararası siyasal, sosyal, kültürel ve ekonomik etkileşimi analiz eder.
17- İnsanlığın bir parçası olduğu bilincini taşıyarak, ülkesini ve dünyayı ilgilendiren konulara duyarlılık gösterir.
Öğretmenler, Sosyal Bilgiler dersinin etkin yurttaş/birey yetiştirmeyi hedefleyen evrensel amaçlarını gerçekleştirirken, ulusal amaçları ihmal etmemelidir. Bugün dünya, her alanda olduğu gibi, kültürde de hızlı bir küreselleşme olgusu yaşamaktadır. Küreselleşme, gelişen iletişim ve bilgi teknolojisinin de etkisiyle, her ülkede, toplumsal kavram ve değerleri hızla değiştirmekte veya yeni bir kalıba dökmektedir. Bu süreçte, karşı karşıya kalınabilecek en önemli tehlike, güçlü (kendisini empoze edebilen) kültürün, zayıf (etkilenmeye açık) kültürü yok etmeye başlamasıdır. Bu noktada Sosyal Bilgiler eğitimine önemli bir görev düşmektedir. Çünkü bu alan, milli kültürlerin yaşatılması ve geliştirilmesi kapsamında, çok önemli bir işleve sahip olabilecek niteliktedir.
Yine Sosyal Bilgiler öğretiminin amaçları, köklü geleneğimiz ve eğitim sistemimizin dayandığı yasal temeller ve ilkeler doğrultusunda belirlenmiştir. Milli Eğitim Kanunu, ilköğretim basamağındaki Sosyal Bilgiler dersinin amaçlarıyla, değişen toplumda insanın gelişimi ve yurttaşlık eğitimi gibi temel hususların açılarak ele alındığı ve vurgulandığı görülmektedir.
Bu temel hususları şöyle sıralayabiliriz:
-Kişilik gelişimi,
-İnsanların birbiriyle ilişkileri,
-Ekonomik verimlilik,
-Yurttaşlık görevleri ve sorumlulukları,
-Değişim ve modern yaşama uyum sağlama,
-Dünyayı, yurdu ve çevreyi tanımak için bilgi birikiminden yararlanma.
Yukarıda yer alan hususlar incelendiğinde, Sosyal Bilgiler dersinin öğrenciyi toplumsal yaşama hazırlamayı amaçladığı ve Soysal Bilgiler alanındaki hemen hemen tüm disiplinler ile ilişkili olduğu kolayca görülmektedir.
Sosyal Bilgiler Öğretiminin Hedef ve İlkeleri
Eğitim fakülteleri Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Programlarında yer alan Sosyal Bilgiler derslerinin amacı, öğretmen adaylarının:
1-Etkin vatandaş yetiştirme yolunda milli bilgilere, kültür ve ideallere sahip,
2-Milli bütünlüğe ve bağımsızlığa, demokratik ve her alanda gelişmiş bir toplum geliştirme bilincine erişmiş,
3-Türkiye Cumhuriyetinin ve Anayasasının temel ilkelerini, reform ve ideallerini benimsemiş,
4-Türk toplumunun ahlakî ve kültür değerlerini geliştirme ve yaşatmaya inanmış,
5-Zaman ve mekân içinde insanların grup kimliği, ekonomik, sosyal ve yönetim ilişkilerini geliştirdiklerini anlamış,
6-Bilimsel düşünme, karar verme ve problem çözme tekniklerini kullanabilen,
7-Çağdaş demokrasi ve insan haklarının öngördüğü vatandaşlık ideal ve deneyimlerini kazanmış,
8-İlköğretim Sosyal Bilgiler programının konularını, amaçlarını ve çağdaş öğretim yöntemlerini bilip kullanabilen,
9-Eğitim teknolojisi ve materyallerinden faydalanmayı önemseyen,
10-Sosyal Bilgiler öğretimi yönünden gerekli teknik, etkinlik ve stratejileri bilip uygulamaya koyabilen,
11-Güncel sosyal konular ve problemlerle başa çıkabilen,
12-Sınıf içi ve sınıf dışı etkinliklerde başarılı,
13-Öğrencilerin sosyal yönden gelişme ve büyümelerindeki bireysel farklılıkları göz önünde tutabilen,
14-Sınıf yönetimi ve disiplin sağlamada becerikli,
15-Hukuk ve toplum kurallarına saygılı,
16-İnsanların ve milletlerin birbirine bağlı ve birlikte yaşama zorunda olduklarını kavramış,
17-Bilim, teknoloji ve endüstrinin toplum gelişimi üzerinde etkilerini bilen,
18-Çevreyi, milli kültür eserlerini ve doğayı koruyup geliştirmeye gönüllü,
19-Komşu ve başka ülkelerin tarih, coğrafya ve kültürlerinin ülkemizle ilişkilerini bilen,
20-Genel hatlarıyla dünya tarihi ve uygarlıkları ile bunların bugünkü yaşayışımıza etkilerini anlayan,
21-Sosyal Bilimler metodolojisini anlama ve kullanmaya yatkın,
22-Programda öngörülen öğretmenlik yeterlik yetkilerine sahip ve
23-Okul uygulamaları ve öğretim stratejisinde güven geliştirmiş birer meslek üyesi ve eğitimci olarak yetişmelerini sağlamaktır.
Sosyal Bilgiler Öğretim Yöntemleri Dersinin Amaçları
Çağdaş öğretim ünitelerinin kapsamına uygun olarak ilköğretim Sosyal Bilgiler öğretim yöntemleri dersinin genel amaçları şunlardır:
1- İlköğretim çağındaki öğrencileri etkin birer vatandaş olabilmeleri amacıyla eğitmenin önemini kavratma,
2- Sosyal Bilgiler eğitimi yönünden ilköğretim çağındaki çocuk ve gençlerin büyüme ve gelişimine dayalı, vatandaşlık eğitimine temel olan ilköğretim programının (1-8 sınıflar) yapısını, amaçlarını ve ilköğretim ilkelerini tanıtıp benimsetme,
3-Etkin öğretim uygulamaları yoluyla ilköğretim öğrencilerinin öğrenme ve hatırlanmasına en iyi şekilde nasıl yardımcı olunabileceğini öğretme,
4- Sosyal Bilgiler ve Sosyal Bilimlerin öğretiminde kullanılan metot, etkinlik ve stratejilerin neler olduklarını bilme,
5- Sosyal Bilgiler ve Sosyal Bilimler öğretiminde kullanılan metot, etkinlik ve stratejilerini nasıl uygulayacaklarını gösterme,
6- Sosyal Bilgiler ve Sosyal Bilimler derslerinde kullanılan öğrenim-öğretim araç ve gereçlerinin neler olduklarını, nasıl yapılıp kullanıldıklarını öğrenme,
7- Özellikle ilköğretim çağındaki öğrencilerin büyüme ve gelişmeleri yönünden, duyuşsal, bilişsel ve psikomotor (devinişsel) olmak üzere üç davranış sınıflandırması ile ilişkilerini ve öğrenci gelişim düzeylerine göre hedeflerin mahiyetini ve neler olduklarını anlama ve kullanma,
8- Sosyal Bilgiler eğitimi ile ilgili derslere ait hedef ve hedef davranışları yazabilme,
9- Öğretmen ve öğrencilerin öğretim-öğrenme etkinliklerine ve öğrenme konularına ilişkin olarak nitelikli sorular sorma becerisini geliştirme,
10- Sosyal Bilgilere ait kavram ve genellemeler ve bunlara dayalı öğretim program ve planları yapıp uygulama,
11- Çağdaş bir öğretim yöntemi yaklaşımı olarak problem çözme (bilimsel davranış) yöntemini anlama ve uygulayabilme,
12- Öğrenme ve öğretmede üç taksonomik alan davranışlarını değerlendirme becerisini kazanma,
13- Sosyal Bilgiler program ve amaçlarına uygun yıllık, ünite ve günlük ders planları yapıp uygulayabilmedir.
Sosyal Bilgiler Öğretiminde Sosyo-Ekonomik Faktörler
Eğitim, çocukların geleceğini doğrudan etkileyen bir olgu olduğundan dolayı pek çok alanlar eğitimle ilgilenmektedir. Bunlar; siyaset, ekonomi, din, hukuk, aile vb faktörlerdir.
Aile, çocuğun ilk sosyalleşme yeridir, dolayısıyla eğitim ortamının en belirgin ve başlangıç örneğidir. Aile, çocuğun bedensel, fiziksel, zihinsel, duygusal ve dil gelişiminde olduğu kadar okul başarısında da yeri ve rolü büyüktür; dolayısıyla ailenin sosyo-ekonomik yapısı çocuğun eğitim ve öğretiminde önemli ölçüde yer tutmaktadır.
Aile, çocuğa özellikle ailenin dolayısıyla içinde yaşadığı toplumun değerleri, tutumları ve ait olduğu kültürün özelliklerini öğretir.
Aile, çocuklar üzerinde değer yargıları üreterek onları denetler ve toplumun aileye biçtiği misyon toplumsal değerlerin içselleştirilmesinde aktif rol oynamasıdır. Böylelikle aileler, Sosyal Bilgiler öğretiminde, özellikle Sosyal Bilgiler dersinin bir parçasını oluşturan vatandaşlık dersinin verilmesinde etkilidir.
Bilim ve teknolojideki değişmeler insan yaşamını ve insanın yetiştirilmesi süreci olan eğitimi etkilemektedir. Bu değişmeler sosyo-ekonomik faktörleri de yakından ilgilendirmektedir. Bu bağlamda Sosyal Bilgiler dersi, günlük yaşamı olduğu kadar "sosyo-ekonomik" faktörleri de kapsayan ve konularını çevreden ve toplumdan alan bir derstir.
Toplumun bir öğesini oluşturan ailenin ve dolayısıyla toplumun sosyo-ekonomik yapısının, Sosyal Bilgiler öğretiminde rolü büyüktür. Öğrencilerde nitelikli bilgi ve becerilerin olmasını amaçladığından dolayı, çocukların derslerine dolayısıyla da Sosyal Bilgiler dersine olan tutumlarını etkilemektedir. Bu nedenle aileler, çocuklarının iyi bir eğitim öğretim görmeleri ve iyi bir vatandaş olarak yetişmeleri için sosyo-ekonomik imkânları ölçüsünde şunları yapabilirler:
1- Aileler, Sosyal Bilgiler dersinde kullanılmak üzere Sosyal Bilgiler içerikli kitap, dergi, gazete, ansiklopedi, CD, VCD gibi ders araç ve gereçlerini çocukları için sağlayabilirler.
2- Aileler, sosyo-ekonomik imkânları ölçüsünde çocuklarına bilgisayar ve internet sağlayabilirler.
3- Kendi bilgi ve deneyimlerini, çocuklarına aktararak onların sosyal bilgi ve becerilerine etki ederler.
4- Sosyal Bilgiler dersi öğretmeni ile görüşerek çocuklarının öğretimindeki eksikliklerinin giderilmesinde etkili olurlar.
5- Aileler, sosyo-ekonomik imkânları ölçüsünde çocuğa ait çalışma ortamı hazırlayabilirler.
6- Öğrencileri sinema, gezi, konferans, seminer, panel, sempozyum gibi çeşitli etkinliklere götürerek onların sosyal yönden gelişmelerine etkili olabilirler.
7- Çocuklarının okul içinde ve dışında gerçekleştireceği sosyal aktiviteleri (bilgi yarışmasına katılma, eğitsel amaçlı tiyatro, skeç, piyes gibi etkinliklerde rol alma) destekleyerek ve teşvik ederek öğrenmelerine katkıda bulunurlar.
8- Öğretmeni tarafından verilen ev ödevi, performans ödevi, proje gibi ürün dosyalarının yapılmasında katkıda bulunabilirler.
Sonuç itibariyle şunları söylemek gerekirse; Sosyal Bilimler, insan tarafından üretilen ve gerçekle kanıtlamaya dayalı bağ kurma süreci ve bu sürecin sonunda elde edilen derin bilgiler olarak tanımlanabilir. Sosyal Bilgiler ise, Sosyal Bilimlere ait disiplinlerden seçilen çok yönlü ve çok amaçlı bir eğitim programıdır. Hızla değişen ve gelişen dünyamızda, sosyal ve insanî sorunlara çözüm bulmada Sosyal Bilgiler dersinin önemi çok daha iyi anlaşılmış; öğrencinin iyi bir yurttaş olması, görev ve sorumluluklarını bilmesi ve yerine getirmesinde Sosyal Bilgilerin önemi giderek artmaktadır.
* Bilim Uzmanı, Araştırmacı-Yazar
BİBLİYOGRAFYA
- BAŞARAN, İbrahim Ethem(1999), Eğitime Giriş, Umut Yay., Ankara.
- BİLEN,Mürüvvet (1999), Plandan Uygulamaya Öğretim, Anı Yay., Ankara.
- BİNBAŞIOĞLU,Cavit (1987), Eğitim Psikolojisi, Binbaşıoğlu Yay., Ankara.
- BÜYÜKKARAGÖZ, Savaş- ÇİVİ, Cuma (1999), Genel Öğretim Metotları, Beta Yay., 10. Basım, İstanbul.
- DEMİREL, Özcan (1999) Öğretme Sanatı, Pegem A Yay., Ankara.
-DEMİRTAŞ, Abdullah-BART, James (1997), İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretimi, YÖK ve Dünya Bankası Yay., Ankara.
-DİLEK, Dursun (2002), Tarih Derslerinde Öğrenme ve Düşünce Gelişimi, Pegem A Yay., Ankara.
- DOĞAN, Tahsin (2003), Öğretmenlere ve Eğitim Yöneticilerine Rehber, Seçkin Yay., Ankara.
- DÖNMEZ, Cengiz (2003), "Sosyal Bilimler ve Sosyal Bilgiler", Sosyal Bilgiler Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu, Gündüz Yay., Ankara.
- ERDEN, Münire (1997), Sosyal Bilgiler Öğretimi, Alkım Yay., İstanbul.
- ERTÜRK, Selahattin (1997), Eğitimde Program Geliştirme, Başarı Yay., Ankara.
- GÖKKAYA, Kürşat (2003), "Sosyal Bilgilere Giriş", Sosyal Bilgiler Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu, (ed. C. Şahin), Gündüz Yay., Ankara.
-GÜNGÖRDÜ, Ersin (2002), İlköğretimde Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi, Nobel Yay., Ankara.
-HIZAL, Alişan (1992), "İlköğretim Uygulamalarında Eğitim Teknolojisinden Yararlanma Olanakları", Türkiye'de İlköğretim Sempozyumu Bildirileri, Hacettepe Üniversitesi Yay., Ankara.
-KISAKÜREK, Mehmet Ali- PAYKOÇ, Fersun (1987), Sosyal Bilgiler Öğretimi, Anadolu Üniv. Açıköğretim Fak. Yay., Eskişehir.
- KOMİSYON (1997), İlköğretimde Sosyal Bilgiler Öğretimi, YÖK Yay., Ankara.
-KOMİSYON (2005), İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi ve Öğretim Kılavuzu (4-5. Sınıflar), MEB. Yay., Ankara.
-KOMİSYON (2006), İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi 6. Sınıf Öğretim Programı ve Kılavuzu, MEB. Yay., Ankara.
-ÖZTÜRK, Cemil-OTLUOĞLU, Rahmi (2002), Sosyal Bilgiler Öğretiminde Edebi Ürünler ve Yazılı Materyaller, Pegem A Yay., Ankara.
-ÖZTÜRK, Cemil–;DİLEK, Dursun (2003), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi, Pegem A Yay., Ankara.
-SÖNMEZ, Veysel (1999), Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Öğretmen Kılavuzu, MEB. Yay., Ankara.
- TURAN, İlhan (2008), "Sosyal Bilgiler Öğretiminde Ailenin Rolü", 3. Sosyal Bilimler Kongresi (18-20 Haziran 2007), MEB Yay., Ankara.
Diğer Cevaplara Gözat