Stres kavramını tıp ve psikoloji literatüründe ilk kez kullanan bilim insanı kimdir sorusunun cevabı

Stres kavramını tıp ve psikoloji literatüründe ilk kez kullanan bilim insanı Hans Selye'dir.

Stres, organizmada fizyolojik anlamda benzer yanıtlara yol açsa da psikolojik anlamda yarattığı yanıt insandan insana değişmektedir. Çünkü psikolojik yanıtı belirleyen faktörler her insanı yaşamda biricik yapan faktörlerdir.

Stres kavramını canlı organizma için ilk olarak kullanan Canon, stresin canlı organizmanın içsel dengesinin dışsal güçlerce bozulması sonucunda oluştuğunu belirtmiş ve savaş ya da kaç tepkisi çerçevesinde değerlendirmiştir.

Selye stresi, uyaranlara karşı organizmanın verdiği yanıt olarak tanımlamıştır. Selye’nin yaptığı tanımlamada diğer yaklaşımlardan farklı olarak dikkat çeken nokta; farklı stresörlerin insan denilen organizmada benzer bedensel yanıta yol açtığıdır.

1. Cannon ve Selye stresi, organizmanın dışında gerçekleşen, nesnel bir zorlayıcı durum karşısında organizmanın verdiği tepki şeklindeki tanımlamışlardır.
2.  Öğrenme kuramcıları ise stres kavramını stres etmeni çerçevesinde değerlendirmiş ve yalnızca bir uyaran olarak ele almışlardır.
3. Bir başka tanımda stres kavramı kişinin karşılaştığı stres etmenleri ile kişinin stres etmeni üzerindeki değerlendirmelerinin etkileşimi üzerinden ele almıştır.
4. Stres kavramını Sistem Kuramı çerçevesinde ele alan tanımlama ise her sistemin bir dengesi olduğunu savunur. Sistemin dengesinin bozulması durumunda stres yanıtı ortaya çıkar.

Stres, Selye tarafından eustres ve distres olarak ikiye ayrılmıştır:

1. Eustres, organizmanın zarar görmediği hatta hoşuna giden ya da haz duymasına yol açan strestir.

2. Distres organizmanın hoşuna gitmeyen, organizmayı zorda bırakan, gerginlik oluşmasına neden olan etmenlerin oluşturduğu strestir.

Genel adaptasyon sendromu Selye tarafından tanımlanan bu kuram strese verilen yanıtta biyolojik açıklama getirmektedir. Kuramın aldığı en önemli eleştiri psikolojik faktörlere yeterince yer vermemiş olması şeklindeki eleştiridir.

Genel adaptasyon kuramı stresle baş etmede hangi yöntemlerin kullanılması gerektiği veya kullanılabilecek yöntemlerin etkili olup olmadığına açıklama getirmediği için de eleştirilmektedir.

Selye, genel adaptasyon sendromunu alarm dönemi, direnme dönemi ve tükenme şeklinde üç döneme ayırmıştır.

Beyinde stres etmenine yanıt konusunda öne çıkan yapılar hipotalamus ve hipofizdir. Strese karşı yanıtta bedende uyarılan bir başka yapı ise sempatik sinir sistemidir.