Tanzimat 1.Dönem ve 2.Dönem Benzerlikleri

1. Şiirde her iki dönemde de aruz ölçüsü kullanılmıştır.
2. Roman, hikaye, tiyatro, makale, eleştiri türlerinde eserler verilmiştir.
3. İki dönemde de Fransız edebiyatı örnek alınmıştır.
4. Batı edebiyatındaki edebi akımlardan etkilenilmiştir.

Tanzimat 1.Dönem ve 2.Dönem Farkları

BİRİNCİ DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI (1860-1876)

1. Divan edebiyatının anlaşılamazlığından kutulmak ve Batılı edebiyatını Türk edebiyatına uygulamayı istemişler fakat biçim yönüyle Divan edebiyatından kopamamışlardır.
2. Konu olarak; vatan, millet, hak, adalet, özgürlük gibi kavramlar ilk kez bu dönemde kullanılmıştır.
3. İlk kez batılı anlamda esereler bu dönemde verilmiştir.
4. İlk noktalama işaretleri bu dönemde kullanılmıştır.
5. Edebiyattan toplumun bilinçlenmesi amacıyla yararlanılmıştır.
6. ''Sanat toplum içindir'' görüşünü savunmuşlardır.
7. Dilde sadeleşmeyi savunmuş, fakat bunda başarılı olunamamıştır.
8. İlk kez roman, hikaye, tiyatro, gazete, makale, fıkra, eleştiri, anı ve bunun gibi birçok tür bu dönemde kullanılmaya başlanmıştır.
9. Başlıca şairleri: Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Şemsettin Sami, Ahmet Mithat, Ahmet Vefik.

İKİNCİ DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI (1876-1895)

1. Bireysellik ön plana çıkmıştır.
2. Sanat için sanat, görüşü benimsenmiştir.
3. Dil ağırlaşmıştır.
4. Siyasi baskıdan dolayı edebiyatçılar fikirlerini hürce savunamamış, eserlerinde kişisel duygularını ve düşüncelerini dile getirilmişlerdir.
5. Konu olarak: Kölelik ve cariyelik işlenmiştir.
6. Tiyatro metinleri oynanmak için değil okunmak için yazılmıştır.
7. Roman ve hikayede realizm ve natüralizm akımları, şiirlerde ise romantizim akımının etkileri görülür.
8. Gazetecilik, önemini yitirmiştir.
9. Hece ile birlikte aruz kullanılmıştır.
10. Divan edebiyatı nazım biçimleri bırakılmıştır.
11. Şairler, güzel olan her şeyi şiirin konusu yapmışlardır. Bu yönüyünden dolayı Servet-i Fünun şiirinin alt yapısını oluşturmuştur.
12. Roman ve öykü yazmada birinci döneme göre daha başarılı ürünler verilmiştir.
13. Bu dönemde ürünler veren Muallim Naci, Dinav edebiyatının tek savunucusudur.
14. Başlıca şairleri: Recaizade Mahmut Ekrem, Abdülhak Hamit Tarhan, Sami Paşazade Sezai, Muallim Naci, Nabizade Nazım.

Tanzimat 1. ve 2. Dönem karşılaştırması

1. Dönem

1. Tanzimat sanatçıları, Fransız edebiyatını örnek almışlar; klasisizmin ve romantizmin etkisinde kalmışlardır.
2. Tanzimat tiyatrosu, sahne dili ve tekniği açısından başarılıdır. Tiyatro, halkı eğitmek için bir okul gibi düşünülmüştür.
3. ”Toplum için sanat” anlayışı benimsenmiştir.Sanat, toplumun Batılılaşması için bir araç olarak kullanılmıştır.
4. Şiirde yeni konular (yurt, ulus, özgürlük, insan hakları…)işlenmiştir. Biçim bakımından Divan edebiyatına bağlılık sürmüş; gazel, kaside, murabba, terkib-i bend gibi nazım biçimleri kullanılmıştır.
5. Eserlerin halkın anlayabileceği sade bir dille yazılması amaçlanmıştır.
6. Divan edebiyatının süslü-sanatlı düz yazısı yerine, belli bir düşünceyi iletmeyi amaçlayan yeni bir düzyazı geliştirilmiştir; ilk kez noktalama işareti kullanılmıştır.

2. Dönem

1. Tiyatro önemini yitirmiş, sahne dil ve tekniği açısından başarısız eserler yazılmış. Tiyatro eserleri oynanmak için değil okunmak için yazılmıştır.
2. Romanda realizmin etkisi görülmüş, ilk realist roman bu dönemde yazılmıştır. Realizm ve natüralizm baskın akımlar olarak göze çarpar.
3. Bu dönemde toplum sorunlarından uzaklaşılmış, ‘sanat için sanat’ ilkesi benimsenmiştir.
4. Şiirin konusu genişletilmiş, bireysel konulara dönülmüştür. Ayrıca biçimsel yenilikler getirilmiştir. Recaizâde Mahmut Ekrem, özellikle Abdülhak Hamit’in eserlerinde bu açıkça görülmektedir.
5. Dilde sadeleşme çabası bırakılmıştır. Dil oldukça ağırlaştırılmıştır.
6. Batı edebiyatı türlerinde ürünler verilmiş, sanatçılar daha da ustalaşmıştır.