Anayasa (Özet)

Anayasa; devletin kuruluşunu, örgütlenişini, kişilerin devletle ilişkilerini düzenleyen temel yasa. Anayasalar, devlet tüzel kişiliğinin kuruluşunu, organlarını, işleyişini, yurttaşların temel hak ve hürriyetlerini düzenleyen hukuki metinlerdir.

Anayasa Nedir

Anayasa; bir devletin yönetim biçimini belirten, yasama, yürütme, yargılama güçlerinin nasıl kullanılacağını gösteren, yurttaşların kamu haklarını bildiren temel yasa, kanunuesasi.

Anayasa Nedir (Detay)

Anayasa, ülke üzerindeki egemenlik haklarının kullanım yetkisinin içeriğinde belirtildiği şekliyle devlete verildiğini belirleyen toplumsal sözleşmelerdir.[1] Hans Kelsen'in Normlar Hiyerarşisi'ne göre diğer bütün hukuki kurallardan ve yapılardan üstündür ve hiç bir kanun ve yapı anayasaya aykırı olamaz.
 
Anayasa, bir devletin yönetim biçimini belirtir. Toplumların ülke üzerindeki egemenlik haklarının, bireylerin temel haklarının hangi koşullar altında devlet tarafından kullanılabileceğini belirleyen temel kanunlardır. Devletin temel kurumlarının nasıl işleyeceğini belirler. Genel olarak genel hükümler, temel hak ve özgürlükler bireylerin topluma karşı görev ve sorumlulukları ile yasama, yürütme, yargı gibi anayasal devlet organlarını tanımlayan bölümlere sahiptir.
 
Fransızca “constitution” (konstitüsyon) kelimesinin karşılığı olarak günümüz Türkçesinde “anayasa” kelimesi kullanılır. Türkçe'de bu kelimeye karşılık, Osmanlı döneminde “kanun-u esasi”, Cumhuriyet Dönemi ilk yıllarında “teşkilat-ı esasiye kanunu” kullanılmıştır.

Kurucu İktidar - Kurulan İktidar Ayrımı

Anayasa hukukunda yeni anayasa yapma ve değiştirme iktidarına “kurucu iktidar”(aslî kurucu iktidar) denir. Aslî kurucu iktidar tarafından yapılmış mevcut anayasanın çizdiği hukukî kurallar çerçevesinde, oluşumunun ve çalışma sınırlarının belirlendiği mevcut anayasada değişiklik yapma iktidarına sahip devlet organına “kurulan iktidar” (talî kurucu iktidar) denir. Aslî kurucu iktidarın sürekli oluşturulması yani bütün hukukî yapının temelini oluşturan anayasanın öngördüğü usûller dışında sıkça değiştirilmesi, kronik devrime ve anayasal düzende anarşiye yol açar. [2] [3] [4]

Kurucu İktidar

Kurucu iktidar hukuk dışı bir iktidardır. Bir başka değişle, “hukuk boşluğu” ortamında yani kendisini bağlayan hukukî kuralların olmadığı ortamda oluşmuş iktidardır. Hukuk boşluğu iki şekilde oluşabilir. “Baştan itibaren” süregelen hukuk boşluğu veya “sonradan” ortaya çıkan hukuk boşluğu.
 
Baştan itibaren hukuk boşluğu olan ortamda aslî kurucu iktidarı bağlayan hukukî bir durum söz konusu değildir yani yeni yaptığı anayasadan önce gelen bir anayasa yoktur. Bu durumda aslî kurucu iktidar yeni bir anayasa yapmak için eski anayasayı yıkmadan mevcut olan hukuk boşluğundan yararlanmıştır. Bu tür hukuk boşlukları yeni bir devletin kurulduğu durumlarda ortaya çıkar. Bunlar, sömürgelerin bağımsızlığa kavuşması, bağımsız devletlerin birleşmesi, bir devletin birden çok bağımsız devlete ayrılması olarak sıralanabilir. Aslî kurucu iktidar tarafından bu şekilde oluşturulan anayasa yeni bir devletin ilk anayasasıdır.
 
Sonradan yaratılmış hukuk boşluğu, mevcut anayasanın ortadan kaldırılması ile oluşturulur. Bu tür hukuk boşlukları ise, devrim, hükûmet darbesi, iç savaş gibi durumlardan sonra ortaya çıkar. Bu gibi durumlardan sonra ortaya çıkan asli kurucu iktidar, mevcut siyasal rejimi yıkıp “anayasayı ilga” ederek (yürürlükten kaldırarak) kendisini bağlayan hukuk kurallarını yıkarak oluşturduğu hukuk boşluğunu yeni bir anayasa yaparak doldurur. Bu hallerde genelde siyasal rejim değişir.

Kurulan İktidar

Kurulan iktidar hukukî nitelikte bir iktidardır. Yetkinin kim tarafından ve hangi sınırlar çerçevesinde kullanılacağını tespit eden hukuk kuralları aslî kurucu iktidarın yaptığı anayasa tarafından konulmuştur. Tali kurucu iktidarın anayasayı değiştirme yöntemleri yine anayasaların kendisi tarafından belirlenmektedir. Tali kurucu iktidar bu nedenle sınırlı bir iktidardır.
 
Cumhuriyet ve Demokrasi ile yönetilen ülkelerde tali kurucu iktidar, “halk” değil, anayasanın koyduğu usûllere göre vatandaşlar arasında “seçmen” kabul edilenlerin “geçerli oy”ları ve bazı ülkelerde de seçim barajı dolayısıyla sınırlı bir temsilîyet durumu ile ortaya çıkartıldıkları için kurucu iktidar gibi davranarak mevcut anayasayı yürürlükten kaldırıp yerine yeni bir anayasa yapamaz. Devletin başlıca kurulu organları yasama, yürütme, yargıdır.

Türkiyede Anayasa

Türkiye'de anayasa, Kurtuluş Savaşı sürecinde Egemenlik, kayıtsız şartsız Milletindir ilkesi ile oluşturulmuştur. Bu ilke çerçevesinde millete ait egemenlik haklarını kullanması için oluşturulan ve yetkilendirilen anayasal devlet organları ve idari yapı bulunmaktadır. Yetkilerin kuvvetler ayrılığı prensibi ile verilmesinin, kuvvetler ayrımının, devlet organları arasında üstünlük sıralaması anlamına gelmeyip, belli Devlet yetki ve görevlerinin kullanılmasından ibaret ve bununla sınırlı medeni bir iş bölümü ve işbirliği olduğu ve üstünlüğün ancak Anayasa ve kanunlarda bulunduğu anlamına geldiği belirtilir.[5] Toplumda hiçbir kimse, hiçbir zümre, hiçbir sınıf ya da gurup, doğrudan üstün emretme gücüne sahip olamaz. Toplumda üstün emretme gücünün tek kaynağı ve tek sahibi milletin kendisidir.[6]
 
Türkiye'de ilk anayasa, 1876'da yürürlüğe giren Osmanlı Devleti'nin anayasasıdır. O tarihten Osmanlı Devleti’nin sona erişine kadar anayasaya kanun-i esasi deniyordu. 1876 tarihli Kanun-i Esasi, padişahın yetkilerini kısıtlamamıştı. Yurttaşlara düşünce, toplantı ve dernek kurma özgürlüğü, bireylere dokunulmazlık hakları tanımıyordu. II. Meşrutiyet'in ilanından sonra, 1909'da bu anayasada değişiklikler yapılarak padişahın yetkileri kısıtlandı. Kişisel hak ve özgürlükler tanındı, basın üzerindeki sansür kaldırıldı. Hükümet artık padişaha değil, meclise karşı sorumluydu.

Anayasa Çeşitleri

Bazı ülkelerde yazılı, bazılarında ise yazısız genel kabul görmüş uygulamalar şeklindedir. Türkiye'nin de aralarında bulunduğu çoğu ülkede anayasa, yazılı ve bütünsel bir belgedir. Bu tip ülkeler "şekli" anlamda anayasaya sahiplerdir. Oysa İngiltere'de yazılı bir anayasa yoktur. Buna ise "teamüli anayasa" denmektedir. Bu ülkede temel kurumların işleyişi yüzlerce yıllık geleneklere, yasalara ve belgelere göre düzenlenir.
 
"Anayasalı devlet" ve "anayasal devlet" ayrımına gitmek gereklidir. Bu ayrımda ise şekli anlamda bir anayasası olan devlet bu belgede modern anayasanın gereklerini yerine getirmiyorsa yani devletin temel kurumlarının nasıl işleyeceği muğlak ve daha da önemlisi kişi temel hak ve özgürlükleri tam anlamıyla güvence altında değilse devlet anayasal bir devlet sayılmamakta sadece anayasa sahibi bir devlet anlamına gelen "anayasalı devlet" sıfatını almaktadır. Buna karşın ister teamüli ister şekli anayasa sahibi olsun eğer bir devlet temel hak ve özgürlükleri güvence altına almış ise bu devlet anayasal sayılmaktadır.
 
Son ayrım ise "çerçeve anayasa" ile "düzenleyici anayasa" ayrımıdır.
Eğer anayasa normlarında devletin temel yapılanması hakkında ayrıntılı bilgilere giriliyor ve düzenlemeler yapılıyorsa bu düzenleyici anayasadır.
Anayasa normları sadece devletin temel yapılanmasını çiziyor ve düzenlemeyi kanunlara bırakıyorsa bu ise çerçeve anayasadır.

Yazılı anayasa

Yetkili organ tarafından yapılmış ve bir anayasada yer alması gereken kuralları içeren temel belgedir. (Örn: T.C. 1982 Anayasası)

Geleneksel anayasa

Yazılı olmayan, sürekli uygulama sonucu ortaya çıkan anayasadır. (Örn: İngiltere)
Bir devletin geleneksel anayasasının olması, anayasa alanında ortaya çıkan hiç yazılı belge olmadığı anlamına gelmez.
Bir görüşe göre töreler de bu kapsama girer

Yumuşak anayasa

Maddelerinin değiştirilme usullerinin herhangi bir kanunun değiştirilme usulünden farklı olmadığı anayasalardır.

Katı (Sert) anayasa

Bu anayasalar için özel, değiştirilmesi zor yöntemler benimsenmiştir.
 
Bir anayasanın 'sert' olduğunu gösteren özellikler:
Değiştirilemeyecek maddeler içermesi (Örn: T.C. 1982 Anayasası)
Değiştirilmesi için özel (nitelikli) çoğunluk aranması (3/5, 2/3 gibi)
Halkoylaması usulüne yer vermesi

Çerçeve anayasa

Kısa ve öz hükümlerden oluşur. Soyut mahiyettedir. Genel bir çerçeve çizer ve içinin doldurulmasını yasama organına bırakır. Bu anayasayı kabul eden ülkelerde demokrasi köklüdür. Örneğin; 1787 Amerikan Anayasası çerçeve bir anayasadır. Toplam 7 maddeden oluşur ve 27 kez değiştirilmiştir.

Kazuistik anayasa

Uzun ve ayrıntılı kurallardan oluşan, kesin hükümlerin belirlendiği anayasadır (Örn.: T.C. 1982 Anayasası)

Kaynakça

 1.^ https://sozcu.com.tr/2013/gundem/yargitaydan-akpye-cevap.htmlYargıtay (Türkiye) basın açıklaması, 13.03.2013
 2.^ Kemal Gözler, "Asli Kurucu İktidar - Tali Kurucu İktidar Ayrımı: TBMM Yeni Bir Anayasa Yapabilir mi?", in Ece Göztepe ve Aykut Çelebi (Editörler), Demokratik Anayasa: Görüşler ve Öneriler, İstanbul, Metis Yayınları, 2012, s.45-61 ( www.anayasa.gen.tr/tbmm-yeni-anayasa.htm ).
 3.^ AYİM: https://www.msb.gov.tr/ayim/Ayim_makale_detay.asp?IDNO=91
 4.^ SAYIŞTAY: https://dergi.sayistay.gov.tr/icerik/der6667m2.pdf
 5.^ 1982 anayasası Başlangıç Bölümü
 6.^ Türkiye Büyük Millet Meclisi Resmi İnternet Sitesi

Kanun Sözlük Anlamları

1. (Hukukta) Kanun (Yasa) Anayasal hukuk sisteminde, yetkili organlarca meydana getirilen hukuk kurallarıdır.
2. (Bilimde) Kanun (Yasa) Bir bilimsel kanun, gözlem ve deneylerle iyi desteklenip kanıtlanmış matematiksel prensiptir.
3. (Müzik Aleti) Kanun, 10. yüzyılda Kazakistan'ın Farab kasabasında doğan Farabi adında bir Türk bilgini tarafından bulunduğu rivayet edilen bir çalgıdır. Mızraplı bir müzik aletidir..

Hukukta Kanun Nedir

Kanun veya yasa, bir anayasal hukuk sisteminde, yetkili organlarca meydana getirilen hukuk kurallarıdır. Kanunlar, tüzükler, yönetmelikler birer hukuk kuralıdır. Yürürlükte olan hukuk kurallarının tümüne mevzuat denir. Dar anlamında kanun, yasama organınca yapılan kanun adıyla gerçekleştirilen işlerdir. Hukukla paralel anlamlılık taşır ancak hukukun öğelerinden sadece biri ve hukuk kaynaklarından sadece biridir.
 
Kanun, yazılı veya yazısız olabilir. Yazılı kanunların en ünlüsü MÖ 1700'lerde yapılmış Hammurabi Kanunları'dır. Roma hukuku, Cermen hukuku, Katolik hukuku, İslam hukuku yazılı kanunlara dayanır. Çağdaş kanunların yazılı oluşu Fransız Devrimi'nden sonra gelişmiştir. Önemli yazılı kanunlara Kod (code) denilmektedir. Toplumu Kod'larla yönetmeye Kodifikasyon denilir ve Kıta Avrupa'da geçerlidir. Medeni Kanun'lar birer Kod'dur. İslam dünyasında Mecelle ve Kanunı Esasi ilk kodlardır.
 
Türkiye'de kanun koyma yetkisi TBMM'nindir. Kanun teklifi Bakanlar Kurulu (tasarı) ve milletvekillerince tek veya grup halinde (kanun teklifi), gerekçe gösterilerek yapılır. Bunun dışındaki kişi ve kurumlar, kanun isteklerini meclise iletebilirler. Cumhurbaşkanı, kanun teklif edemez, çünkü cumhurbaşkanı seçildikten sonra TBMM üyeliğini kaybeder. Kanunlar cumhurbaşkanına sunulur ve cumhurbaşkanı yayınlarsa yürürlüğe girer. Yayınlamazsa (bütçe kanunu hariç), gerekçesiyle meclise iade eder (15 gün içinde). Meclis kanunu aynıyla tekrar kabul ederse, artık cumhurbaşkanı o kanunu yayınlar. Meclis, kanun yaparken anayasa ve içtüzük hükümlerine uyar. Kanunlar TC Resmi Gazete'de (kuruluşu 7 Ekim 1920) yayınlanırsa yürürlüğe girer. Tarih belirtilmemişse 45 gün içinde bütün yurtta geçerli olur. Başbakanlık, Düstur adıyla kanunları derlemekte, her yasama yılında bir cilt yayınlamaktadır. Kanunlar, mevzuat bilgi sistemleriyle internette yayınlanmaktadır. Meclisin yayınladığı iki kanun dergisi bulunmaktadır: Tutanak Dergisi, Kanunlar Dergisi.
 
Meclis, geçmişe yönelik suç içeren kanun yapamaz. Seçim kanunu değişiklikleri, yürürlük tarihinden başlayarak 1 yıl içinde olacak seçimlerde uygulanmaz. Kanunlar: kanun, tüzük, yönetmelik, KHK, TBMM İçtüzüğü, İçtihadı Birleştirme Kararları, mahkeme kararları, içtihatlar, örf ve adet, tebliğ, genelge, yönerge adlarını taşır.
 
Her kanunun bir sıra numarası olur. Kanunlar bu no ile anılır. Ancak, cumhuriyet öncesinden kalan kanunlar adlarıyla anılır. 19201960 arasındaki kanunlar 17480 arası no taşır. 27 Mayıs 19601 Kasım 1961 arasındaki kanunlar 1375 arası no taşır. 1961'den günümüze kadar gelen kanunlar 1'den başlar ve son olarak 5000'leri aşmıştır. Bu durumda aynı no'lu iki kanun olabilir. Bu nedenle kanunlar mehaz verilirken tarihi ve no'su birlikte verilir. Anayasaya göre, bazı konular ancak kanunla düzenlenebilir (ceza, antlaşmalar, yargıç ve savcı atamaları gibi). Kanunlar, anayasaya aykırı olamaz ve bu kural yargı denetimi düzeniyle denetlenir. Kanunlar, bireylerce anlaşılabilir şekilde olur ve anlaşılabilir dille yazılır.
 
TC Anayasasının ilk 3 maddesi değiştirilemez. Bütün kanunlar anayasa denilen temel kanuna göredir. Bir kanun, başka bir kanunla veya mahkeme kararıyla yürürlükten kalkar. Süreli kanunlar ise kendiliğinden kalkar (Bütçe Kanunu gibi). Anayasa Mahkemesi'nin kanun iptalleri Resmi Gazete'de yayınlandığı anda o kanun yürürlükten kalkar. Bazı kanunlar yürürlükte olmasına rağmen işler değildir (Milli Korunma Kanunu gibi). Bazıları ise yürürlüktedir; ama fiilen uygulanmaz: Mesela kanunlara göre 614 yaşları arasındaki her çocuğun eğitimi zorunludur; ama uygulamada okula gitmeyen pek çok çocuk vardır. Kanunlar, sadece kanun haline gelmekle kanun olmaz, uygulamada düzenlenme hataları, toplum gerçekleriyle bağdaşmama, uygulama için gerekli tedbirlerin alınmaması, kanunu uygulayanlardaki aksaklıklar, araç eksikleri, halkın benimsememesi gibi sebeplerle kâğıt üzerinde kalabilir. Kanunsuz suç olmaz.
 
Antlaşmalar, kanundur ve Anayasa Mahkemesi'ne götürülemez. Yerel kanunla uluslararası kanun çelişirse, uluslararası kanun esas alınır. Antlaşmalar, mecliste bir kanunla uygun bulunursa onaylanır. Kanunları yasama organı yapar, ancak yürütme organı kanun gibi KHK'ler yapabilir. KHK'ler de Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girer. Olaganüstü haller dışında KHK'ler Anayasa Mahkemesi denetimine açıktır. Yüretme organı tüzük çıkarabilir; tüzüklerin iptali için Danıştay'da dava açılır. Bir diğer kanun olan yönetmelikleri, yürütme organı dışında kamu tüzel kişileri de çıkarabilir, bunlar da idari yargıya açıktır, kamusal yönetmelikler Resmi Gazete'de yayınlanır.
 
Kanunlar birbiriyle çelişemez. Kanun hiyerarşisinde Anayasa en baştadır. Aynı tür kanunlar eşit güçtedir. Kanun hiyerarşisi şöyledir: Anayasa, kanun, KHK, tüzük, yönetmelik, içtihad. Bunlar arasında çelişki olursa yargı organları (Danıştay ve İdare Mahkemeleri), kanunları denetleme görevi gibi denetler.

Bilimde Kanun Nedir

Bir bilimsel kanun, gözlem ve deneylerle iyi desteklenip kanıtlanmış matematiksel prensiptir. Tipik olarak bilimsel kanunlar, matematiksel formüllerle ifade edilirler.
 
Bilimsel kanun konsepti, bilimsel teori konseptiyle yakından ilişkilidir. Tipik olarak, kanunlar teorilere nazaran dünya hakkında daha kısıtlı öngörülerde bulunurlar.
 
Fizik bilimi, Fizik Kanunları diye bilinen bilimsel kanunlar başta olmak üzere bir takım bilimsel kanunlar tanımlar. Ayrıca, biyoloji bilimide Mendel_genetiği ve genetikteki HardyWeinberg_Kuralı prensibi gibi bir takım bilimsel kanunlar tanımlar.
 
Ve genel kanının aksine, kanıtlanan teori (kuram) kanun olmaz. Kanunla teori arasında doğrudan, tamamlayıcı bir ilişki yoktur.

Müzik Aleti Kanun Nedir

Genellikle kucağa yatay bir şekilde konulup işaret parmaklarına takılan yüksük ve mızraplarla çalınan kanun çalgısından , “Medeniyeti İslamiye “ adlı eserinde Corci Zeydan şöyle bahseder :

“ Araplar kanun gibi kendi icatları olan musiki aletlerinden başka diğer devletlerden aldıkları sazları ve bu sazlar hakkındaki bilgileri de ilerletmişlerdir. Kanun sazını bugünkü şekliyle ilk olarak düzenleyen Hakim–i Şehir Ebu Nasır Farabi ‘ dir. “

İbn Khalikan da “ VefayatükAyan “ adlı eserinde kanunun aslen bir Türk olup , Türkistan ‘ın Farab kasabasında doğmuş olan ( 878 – 950 ) ve zamanın büyük filozofu mûsiki bilgini olarak tanınan Ebu Nasır Muhammed Bin Turhan Bin Uzluğu Farabi tarafından icat edilmiş olduğunu yazar.

H. G. Farmer ise Farabi ‘ nin ünlü eseri “  Kitabı Mûsiki “ de “ Kanun “ ismine rastlandığına tespit etmiş olup , böyle bir sazın bu eserde “ Ma’azif “ adı altında tarif edildiğini , bu saza son şeklini Farabi tarafından verilmiş olabileceğini ve bu eserde tarif edilen sazın kanun olduğunu ifade eder.

Yine aynı yüzyıllarda İbni Sina ve AlHüseyin ‘ in eserlerinde kanun ismine rastlanmaktadır. Kanun ismine ve bu sazın ad ile ilk tarifine 10. y.y. da yazılmış olan “ Binbir Gece Masalları “ adlı kitapta rastlanmaktadır ve orda ki ismi de Kanuni Mısri yani Mısır Kanunu geçmektedir. 13. y.y. da İspanya ’ da Endülüsler zamanında da çok yaygın bir çalgı olan kanunun bir çok yapımcısı tespit edilmiştir. 13. y.y. da yaşamış ünlü müzikologlardan olan Safiyuddin Abdülmumin Urmevi eseri “ Kitab’ül Edvar “ da kendi icadı olduğunu ileri sürdüğü kanuna benzer bir çalgıyı “ Nüzhe “ adı altında şu şekilde tarif etmiştir :

“ Nüzhe , gövdesi söğüt , kırmızı söğüt , şimşir veya servi ağacından yapılan , şekil olarak kareye benzeyip , uzunluğu genişliğinden biraz fazla olan bir çalgıdır. 27 ses vermek üzere üçlü gruplar halinde  tahtaya çakılmış olan 81 teli vardır ve her üçlü grup telden ikisi diğer ikisinden daha kısa olup göğüs tahtası merkezine konan küçük eşiklere gerilmiştir. Diğerlerinin en pesti olan 14. tel nevayı verir. 1. tel ile 27. tel eşikler vasıtası ile birbirine müsavi olmayan 3 kısma ayrılmış olduğu için üst kısımların her biri çalgının yukarısında ve aşağısında olan sesleri verir. “

13. ve 14. y.y. ın en revaçta olan çalgısı Kanun “ Kanz al Tuhaf “ da da tarif edilmiştir. 15. y.y. da da revaçta olma durumunu sürdüren bu çagının tarihini Abdülkadir Meragi “ Cami’ül Elhan “ adlı eserinde şöyle yazmıştır :

“ Kanunun teknesi ve göğsü üçgendir , sapı yoktur. Telleri genellikle pirinçtir ve üçer üçer akort edilir; yani her üç tel aynı sese çekilir. Bir oktava 8 mülayim ses gelecek şekilde düzenlenir. “

Yavuz Sultan Selim Mısır seferi dönüşünde orada dinleyip , çok beğendiği Şah Mekan isimli bir kanuniyi İstanbul ‘ a getirmiştir.Kanuni  İsak , Fatih Sultan Mehmet zamanında yaşamış , saray ve Enderun ile ilişkisi tespit edilen Kanun çalıcılardan birisidir. 2. Murad devrinde ( 15 .yy ) yaşamış ve devrin önemli müzikologlarından biri olarak bilinen Ahmetoğlu Şükrullah çalgılara ait edvarında , 17.yüzyılda yaşayan Evliya Çelebi “ Seyahatname “ sinde Kanun çalgısından bahsetmişler ve bu sazı tarif etmişlerdir. Evliya Çelebi “ Seyahatname ” sinde bu sazın Ali Şah tarafından icat edildiğini ifade etmiştir. Ne var ki bu saz  17.yüzyıldan çok önce bu isimle bilinmekte ve çalınmakta olduğundan , bu ifadenin hangi saz ile ilgili olduğu konusunda kesin bir vargıya varılmaktadır. Daha sonra kanun çalgısı yavaş yavaş  rağbetten düşmüş ve 2. Mahmut  zamanında ( 1808 1839 ) Şamlı Ömer Efendi tarafından , İstanbul ‘ da yeniden musikiye kazandırılmıştır. 20. yüzyılın başlarından itibaren geliştirilen mandal sistemiyle icrası daha rahat bir hale gelince musikinin vazgeçilmez sazlarından biri haline gelmiştir.

Kayıtlarını tespit edebildiğimiz kanuni Hacı Arif Bey dir. Kanuni Hacı Arif Bey ; bağırsak tel taktığı kanun sazını , mandalsız olarak ve sol elin baş parmağı ile tellerin üzerine basarak elde ettiği ses aralıklarını kullanarak çalmıştır. Kendisinden sonra gelen kanuniler, bağırsak tellerin ısı ve rutubet değişikliği karşısında çok zor akort tutması ve çabuk eskiyip kopmasından dolayı , bu telleri kullanmaktan vazgeçip naylon telleri tercih etmişlerdir.

Kanun ; uzun bir zaman 24 veya 25 sesli yapılmıştır son zamanlarda 26 sesli kanunlar tercih edilmektedir. Ses sahası 3,5 oktava yakın olup , Kaba  Yegah dan Tiz Muhayyere kadardır. Her seste üç tel bulunmaktadır. Toplam tel sayısı 7278 arasındadır. Kanunun tekne denilen tekne kısmı; ıhlamur ağacından , göğüs kısmı çınar veya köknar ağacından yapılır. Sırt kısmı ise yekpare ceviz veya ıhlamur ağacından yapılmış kontrplak üzerine maun kaplama olarak yapılır. Mandalların çakıldığı mandal tahtası ve tellerin aşınmaması için , eşiğin üst kenarına abanoz ağacından bir şerit ilave edilir. Eşiğin deri üzerine oturan patik denen kısımları ıhlamur ağacındandır. Akort yapmaya yarayan burgular ; kızılcık , abanoz  veya pelesenk ağaçlarından , göğüs üzerindeki işlemeli kafesler de tercihen köknar ağacından yapılır. Derisi keçi , dana ve balık derisi olup ; mandallar döküm yapılarak ve daha sonrada tıraşlanarak kullanışlı hale getirilir.

Madde Tanımları

1. isim Duyularla algılanabilen nesne
2. Bir cismi oluşturan öge, öz. "Cam yapmak için silisli maddeler kullanılır."
3. Yasa, sözleşme, antlaşma vb. metinlerde, her biri başlı başına bir yargı getiren ve çoğu kez rakamla belirtilen bölüm
"Kanun tatbikatında merhamet bilmez. Suçları maddeleriyle ölçer. Hükmünü verir, çarpar." - H. R. Gürpınar
4. Sözlük ve ansiklopedilerde tanımlanan, anlatılan kelime, ad veya konulardan her biri "Bir uzmanla buluşacağı zaman ansiklopediyi açar, o konuyla ilgili maddeyi okur." - S. Birsel
5. Para, mal vb. ile ilgili şey "Maddeye önem vermek."
6. Kendi içinde bütünlüğü olan anlatım
7. fizik Boşlukta yer kaplayan, bir kütlesi olan her türlü varlık, özdek
8. kimya Molekül

Madde Nedir

Kütlesi hacmi ve eylemsizliği olan her şeye madde denir. maddeler katı, sıvı ve gaz olarak üç değişik halde bulunur. örneğin, buz katı, su sıvı, su buharı ise gaz halindedir. Bütün maddelerin eylemsizlik özelliği vardır. Bütün maddelerin hacmi ve kütlesi vardır. Bütün maddeler tanecikli bir yapıya sahiptir.
 

Maddenin ortak özellikleri

Maddenin kütle, hacim ve eylemsizlik olmak üzere üç tane ortak özelliği vardır.
Maddenin uzayda kapladığı yer, hacim olarak ifade edilir.
Kütle, madde miktarının bir ölçüsüdür, terazi ile ölçülür. Ağırlık, bir cismin üzerine yerkürenin uyguladığı çekim kuvvetidir.

Maddenin ayırt edici özellikleri

İki maddenin aynı ya da farklı maddeden mi yapıldığını anlamak için birtakım özellikleri araştırmak gerekir. Bunlar maddenin ayırt edici özellikleridir.

Maddenin ayırt edici özellikleri şekle, biçime ve miktara bağlı olmayıp, maddenin cinsine bağlıdır.
 1) Öz kütle (yoğunluk)
 2) Erime noktası ve kaynama noktası
 3) Çözünürlük
 4) Sıcaklıkla genleşme
 5) Esneklik
 6) İletkenlik

Maddenin Halleri

Maddenin hâli bir maddenin faz durmunu tanımlar. Şu anda 16 tane madde hâli tanımlanır. Maddenin dört klasik hâli:
 Katı
 Sıvı
 Gaz
 Plazma olarak kabul edilir.
 
Şu anda tanımlanmış toplam 16 hal vardır, bunlar, klasik haller dışında; sıvı kristal, amorf katı, manyetik düzenli, süperiletken, süperakışkan, Bose-Einstein yoğunlaşması, Rydberg molekülü, plazma (iyonlaşmış gaz), kuark-gluon plazması, dejenere madde, süperkatı, sicimsi sıvı ve süpercamdır. Gündelik hayatta maddeler genel olarak katı, sıvı ya da gaz halinde bulunur, ancak Dünya dışında, evrendeki maddenin %99'u plazma (iyonlaşmış gaz) halindedir. Maddenin hallerinin evrende bulunuş yüzdeleri %99 plazma, %0.6 gaz, %0.3 sıvı, %0.1 katı şeklindedir.